جنگ یک سال گذشته در غزه، از سوی رسانه‌ها، اغلب خبرنگاران محلی، با شجاعت فوق‌العاده‌ای پوشش داده شده است. به‌جز سفرهای رسانه‌ای کوتاه‌مدت که با همراهی ارتش صورت گرفته‌اند، مقامات اسرائیلی به مطبوعات خارجی اجازه ورود به مناطق اشغالی را نداده‌اند. به گفته سازمان گزارش‌گران بدون مرز (RSF)، بیش از ۱۳۰ خبرنگار فلسطینی به‌دست نیروهای اسرائیلی کشته شده‌اند. این سازمان که می‌گوید ۳۲ تن از این خبرنگاران هدف قرار گرفته‌اند، چهار شکایت به‌جرم جنایات جنگی در دادگاه بین‌المللی کیفری ثبت کرده است.
اسرائیل با تعطيل کردن دفاتر شبکه الجزیره در رام‌الله، ناصره و بیت‌المقدس شرقی، از قدرت خود برای مهار آن‌چه که مخالفت با اسرائیل می‌داند استفاده کرده است. پخش برنامه‌های این شبکه در ماه آوریل در داخل اسرائیل متوقف شد. نهاد‌های رسانه‌ای و خبرنگاران در بریتانیا، خواهان دسترسی به غزه بوده‌اند، اما تلاش برای دستیابی به این منطقه نتیجه‌ای نداشته است. در ماه ژوئیه، کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ) نامه‌ای را با امضای ۷۰ شرکت رسانه‌ای و نهاد غیردولتی منتشر کرد که در آن از اسرائیل خواسته شده بود به خبرنگاران امکان «دسترسی مستقل به غزه» را بدهد.
بیشتر بخوانید: پیامد منع فعالیت شبکه الجزیره برای آزادی رسانه‌ها در اسرائیل
با وجود این چالش‌ها، شبکه‌هایی مثل بی‌بی‌سی، آی‌تی‌اِن، کانال ۴ و اسکای، توانستند با گزارش‌گری از داخل اسرائیل، مناطق اشغالی و مصر، اخبار جنگ اسرائیل و حماس را در برابر چشمان بینندگان بریتانیایی قرار دهند.
با کشیده شدن منازعه به لبنان، بی‌بی‌سی بیشتر خبرنگاران خود در خاورمیانه را اعزام کرده است تا از لبنان و شمال اسرائیل، به‌طور زنده گزارش بدهند. لینا سنجاب، خبرنگار بخش خاورمیانه بی‌بی‌سی در سوریه، سالی نبیل، خبرنگار چندزبانه بی‌بی‌سی و خبرنگاران ارشدی مثل خبرنگار ارشد بین‌المللی اورلا گورین (Orla Guerin) و جرمی بووِن (Jeremy Bowen)، دبیر بخش بین‌الملل بی‌بی‌سی، در میان این دسته از خبرنگارانند.
در سال‌های اخیر، بینندگان بی‌بی‌سی به دیدن گزارش‌گری زنده تیم‌های بزرگ از مناطق جنگی عادت کرده‌اند. در پی تهاجم روسیه به اوکراین، لیز دوست (Lyse Doucet) و کلایو مایری (Clive Myrie) برای مدت درازی از پشت بام هتلی در شهر کی‌یف، زنده گزارش می‌دادند. این کار، تأثیرگذار، اما پرهزینه و اغلب خطرناک است.
تیم خبری در کی‌یف سرانجام کوچک‌تر شد و تنها چند خبرنگار در اوکراین و دور و بر آن باقی ماندند، اما زمانی که وضعیت ایجاب می‌کرد، خبرنگار بیشتری به آنجا اعزام می‌شدند. احتمال دارد که در چند هفته آینده هم شاهد همین سناریو باشیم.
بیشتر بخوانید: روایت خبرنگاران دانشجو از تجمع‌های دانشجویان آمریکایی در حمایت از فلسطینیان
اتهامات جانب‌داری
بی‌بی‌سی باوجود تلاش‌هایش برای پوشش هرچه‌نزدیکتر منازعه در خاورمیانه، از سوی همه طرف‌ها به جانب‌داری متهم شده است. کلمات و فنون مصاحبه خبرنگاران آن، زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند. تنها یک هفته بعد از حمله هفتم اکتبر سال ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل، بی‌بی‌سی ۱ هزار و ۵۰۰ شکایت درباره پوشش خود دریافت کرد. بر اساس گزارش‌ها، «تعداد شکایت‌های کسانی که ادعا می‌کردند گزارش‌گری این شبکه بر ضد اسرائیل مغرضانه بوده و شکایت کسانی که ادعا داشتند این شبکه، بر علیه فلسطینیان، مغرضانه کار می‌کند تقریباً مساوی بوده است.» در ماه مارس تیم دِیوی (Tim Davie)، رئیس کل بی‌بی‌سی و دیوید جردن (David Jordan)، درباره پوشش این شبکه، به یک کمیته منتخب مجلس عوام، پاسخ گفتند. در آن زمان، جردن گفت که تعداد شکایت‌ها درباره پوشش این منازعه به هشت هزار رسید و باز هم، تعداد شکایت‌ها درباره گزارش‌گری له یا علیه اسرائیل، یک‌سان بود.
دیمین گرین (Damian Green)، عضو محافظه‌کار مجلس عوام بریتانیا، گفته است که در جریان این جلسه، دیوی به سؤالی درباره ریتویت کردن گفته‌هایی که «اساساً در طرف‌دری از حماس» ایراد شده بودند به‌نمایندگی از کارمندان بخش عربی بی‌بی‌سی، پاسخ گفت. دیوی توضیح داد: «برخی از ریتوییت‌هایی که ما دیدیم، قابل قبول نیست، ما در این زمینه دست به واکنش عملی زده‌ایم و این کار را ادامه می‌دهیم.» همچنین خودداری بی‌بی‌سی از «تروریست» نامیدن عاملان خشونت، به‌جز این‌که آن را از یک منبع نقل قول کنند، مرتباً با شکایت روبرو می‌شود. بی‌بی‌سی بارها دلیل خود را برای این کار توضیح داد که به سیاست بنیادی این رسانه در زمینه عدم انتشار سخنان جهت‌دار (استفاده از عبارات و کلمات با بار و مفهوم قوی برای تأثیرگذاری بیشتر روی مخاطب) برمی‌گردد. شاید عجیب‌ترین شکایت، علیه هیزل ارواین (Hazel Irvine )، مجری بازی‌های المپیک بود که وقتی در مراسم افتتاحیه، تیم فلسطین از رودخانه سِن عبور کرد، از «سایه تاریک جنگ در غزه» یادآوری کرد و به مغرض بودن و حمایت از فلسطین متهم شد. واحد شکایات بی‌بی‌سی، با رد این شکایت گفت: «بی‌طرفی ایجاب نمی‌کرد که اظهارات مفسر درباره تیم‌های مختلف، دقیقاً معادل باشد.» در همان هفته، Board of Deputies of British Jews, the Jewish Leadership Council و The Community Security Trust؛ به ترتیب: شورای رهبری یهودیان، هیأت نمایندگان یهودیان بریتانیا و نهادی غیرانتفاعی به‌نام جامعه امنیتی، در گزارشی، بی‌بی‌سی را متهم کردند به آنکه «با اسرائیل خصومت نهادینه دارد.»
بی‌بی‌سی برای پوشش جنگ، خبرنگاران مستقر در غزه و همچنین خبرنگاران بین‌المللی خود را به‌کار گرفته است.
بی‌بی‌سی وعده داد که این گزارش را بررسی کند و یک سخنگوی آن گفت: «جنگ اسرائیل و غزه یک داستان اختلاف‌زا و دشوار برای پوشش خبری است و ما می‌دانیم که در این باره دیدگاه‌های مختلفی وجود دارند. بی‌بی‌سی روی گزارش‌گری بی‌طرفانه از این جنگ، اطلاع‌رسانی اخبار فوری، ارائه بینش‌ها و تحلیل‌های گوناگون به مخاطبان و بازتاب همه دیدگاه‌ها تمرکز داشته است.»
من قبلاً هم نوشته‌ام که لژستیک (موقعیت زمانی و مکانی)، پوشش خط نخست نبرد (به‌علاوه چالش‌های خاص دسترسی به غزه)، پیروزی بی‌بی‌سی را در این جنگ لفظی، ناممکن می‌سازد. در چنین مواقعی، بی‌بی‌سی تمایل دارد که با زبان بی‌طرفانه و راستی‌آزمایی، از هر دو سوی خط گزارش دهد. بی‌بی‌سی تحت رهبری دبورا ترنس (Deborah Turness)، رئیس اجرایی بخش خبر، تلاش می‌ورزد که درباره گزارش‌گری خود، شفافیت بیشتری داشته باشد. اخیراً، ترنس منتقدان را متهم کرد که در بحث‌های پرتعصب رسانه‌های اجتماعی گیر کرده‌اند: «بخش خبر بی‌بی‌سی نمی‌تواند یک جهان‌بینی واحد را بازتاب دهد و این کار را نمی‌کند. در این جنگ، ما نمی‌توانیم در جایی باشیم که یکی از طرف‌های جنگ فکر کند دیدگاه او غالب می‌شود.»
منازعه‌ای در حال گسترش
شرکت‌های رسانه‌ای و روزنامه‌های کوچک‌تر هم با وجود شرایط دشوار، از این جنگ اخبار معتبری تهیه کرده‌اند. همچنین اتکای زیادی به خبرگزاری‌های جهانی مثل رویترز، آسوشیتدپرس و خبرگزاری فرانسه وجود داشته است که به استخدام خبرنگاران محلی در غزه به‌عنوان گزارش‌گر و عکاس ادامه داده‌اند. در حالی که تمرکز رسانه‌ها از جنگ در غزه به جنگی منطقه‌ای و در حال گسترش با حضور ایران تغییر می‌کند، پوشش خبری آن، دشوارتر خواهد بود. حتی در دوره‌‌‌های آرامش هم، دسترسی خبرنگارانی که می‌خواهند از تهران گزارش تهیه کنند محدود است. در شاخص آزادی مطبوعات سازمان گزارش‌گران بدون مرز، ایران از بین ۱۸۰ کشور در رده ۱۷۶ قرار دارد. رسانه‌های ایران تحت کنترل دولت است و موارد زیادی از زندانی شدن خبرنگاران مخالف وجود دارد.
با نبرد اسرائیل و ایران برای مهار روایت جاری، وظیفه خبرنگاران برای گزارش‌گری دقیق و همه‌جانبه، حیاتی است، اما آسان نیست.
کالین مورل (Colleen Murrell) استاد خبرنگاری در دانشگاه سیتی (City) دوبلین است. این مطلب، نخست در نشریه The Conversation منتشر شده بود و با اجازه این نشریه، اینجا بازنشر می‌شود. مطلب اصلی را، اینجا بخوانید.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Emad El Byed