اِناک نیاریکی، خبرنگار کنیایی، از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ میلادی مدیریت یک سازمان راستی‌آزمایی آفریقایی را به نام PesaCheck به عهده داشت. این سازمان در ۱۲ کشور آفریقایی فعالیت داشت و اطلاعات نادرست را به شش زبان از جمله امهری، فرانسه، انگلیسی و سواحلی، رازگشایی می‌کرد. او اکنون به عنوان مدیر سنجش اثرگذاری شبکه بین‌المللی راستی‌آزمایی Poynter یا (IFCN) به سراسر جهان سفر می‌کند. این نهاد خبرنگاران متخصص راستی‌آزمایی را از سراسر جهان گردهم می‌آورد تا با اطلاعات نادرست مقابله کنند.
وقتی با نیاریکی ملاقات کردم، تحت تاثیر رویکرد او در تدریسِ اطلاعات نادرست و راه‌های مقابله با آن قرار گرفتم. او در فاصله بین سفرهایش، با لطف پذیرفت که به پرسش‌های آی جی نت پاسخ بدهد. در ادامه، مصاحبه ما را با او می‌خوانید.
چطور به خبرنگاری رو آوردید و برای اولین بار چه زمانی به راستی‌آزمایی علاقمند شدید؟
من در سال ۲۰۰۵، زمانی که هنوز در دبیرستان بودم، دریافتم که به روزنامه‌نگاری عشق می‌ورزم. در مورد قدرت نوشتار کنجکاو بودم و می‌خواستم رویدادهای مهم دور و برم را بازگو کنم. وقتی در دانشگاه Moi در کنیا درس می‌خواندم مهارت‌هایم را به عنوان یک گزارشگر و ویراستار تقویت کردم.
پس از مدتی سردبیر بولتن خبری دانشگاه شدم و در همان زمانِ دانشجویی، برخی از گزارش‌هایم در دو روزنامه بزرگ کنیا چاپ شدند. در سال ۲۰۱۴، Hivisasa را که یک وبسایت خبری محلی در کنیاست، تأسیس کردم. تمرکز ما بر محتوایی بود که کاربران تهیه کرده‌اند و من تیم تحریریه را هدایت می‌کردم که هر گزارشی را که به ما می‌رسید، راستی‌آزمایی می‌کرد.
با وجود چالش‌های محدودیت در دسترسی به ابزارهای راستی‌آزمایی و فرستاده شدن تعداد زیادی خبر جعلی، ما طی چند سال توانستیم با کار بی‌طرفانه و شفاف، هر ماه اعتماد میلیون‌ها خواننده را جلب کنیم. علاقه من به گزارشگری دقیق، مرا واداشت که در سال ۲۰۲۰، دبیر بخش خبر وبسایت راستی‌آزمایی PesaCheck شوم.
بیشتر بخوانید: خبرنگار برگزیده ماه: چانی گوجُت
آی جی نت بر کار حرفه‌ای شما چه تاثیری داشته است؟
من آی جی نت را برای خبرنگارانی که به دنبال فرصت‌های تحصیلی و کاری هستند، یکی از با ارزشترین منابع می‌دانم. به عنوان کسی که از سال‌ها پیش مشغول مطالعه بوده‌ام، توانسته‌ام در آی جی نت در مورد روایت‌ها و تجربیات خبرنگاران دیگر از سراسر جهان چیزهایی یاد بگیرم. همچنین در آی جی نت، فرصت‌های آموزشی را زیر نظر دارم.
شما در آموزش‌های خود همیشه تفاوت میان اطلاعات نادرست و اطلاعات دروغ را در اخبار در نظر می‌گیرید. این تفاوت‌ها چیستند؟
ما الگوهای نشر اخبار نادرست را بررسی کردیم و قبل از آن که به شیوه‌های آن ارجاع دهیم، در مورد این اشتباهات در محتوا تصمیم گرفتیم. خبر یا اطلاعات می‌تواند اشتباه، فریبکارانه، ساختگی، دارای زمینه نادرست، یا تقلید طنزآمیز (Parody) باشد.
آیا نوعی از اخبار غلط وجود دارد که به نظر برسد در آفریقا بیشتر رایج است؟ یا به باور شما این مسائل در همه جا، صرفنظر از کشور، یکسان هستند؟
فکر می‌کنم که در آفریقا، تهیه تصویرهای تقلبی، دستکاری تصاویر و عنوان‌های جعلی اخبار (که به نام جعلی سازی عمیق یا deepfakes نیز شناخته می‌شود)، نسبت به نقاط دیگر جهان با مهارت کمتری انجام می‌شود. اما با وجود این تفاوت‌ها، تجربه‌های خبرنگاران در زمینه راستی‌آزمایی در جهان شباهت‌های بسیاری به هم دارند.
ارزش خبرنگاران عرصه راستی‌آزمایی چیست؟
اکنون که اطلاعات نادرست بیداد می‌کند، کار راستی‌آزمایان بیشتر از هر زمانی مهم است. آنها می‌کوشند که مخاطبان را با مهارت‌های سواد رسانه‌ای مورد نیاز برای تفکیک واقعیت‌ها از اخبار نادرست مجهز بسازند و در عین حال از اطلاعات نادرست پرده‌برداری کنند. راستی‌آزمایان مصمم هستند که از ارزش صداقت در گفتمان عمومی دفاع کنند و کسانی را که در قدرت هستند، به پاسخگویی وادارند.
آیین‌نامه IFCN که همه امضاکنندگانِ تأیید شده به اجرای آن متعهد هستند، از تمام راستی‌آزمایان می‌خواهد که منصفانه و بی‌طرفانه عمل کنند. حامیان سواد رسانه‌ای با چالش‌های تازه برخاسته از *اتاق‌های پژواک و سوگیری تأیید مبارزه می‌کنند.
یک بررسی نشان داده است که راستی‌آزمایی، باور به اطلاعات نادرست را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: آنچه خبرنگاران برای مقابله با اختلال اطلاعات باید بدانند
زیان‌بارترین نوع اطلاعات نادرست که با آن مواجه شده‌اید، چه بوده است؟
تعیین کردن این که کدام نوع اطلاعات نادرست زیان‌بارتر است، دشوار است؛ زیرا اطلاعات نادرست در بخش سلامت و ادعاهای سیاسی نادرست می‌توانند به زندگی واقعی، زیان وارد کنند. به نظر من، راستی‌آزمایان برای استفاده از منابع محدود خود برای پرده‌برداری از اطلاعات نادرست در این دو بخش دلایل خود را دارند. اطلاعات نادرست در مورد سلامت می‌تواند پیامدهای مرگبار داشته باشد و دروغ‌های سیاسی هم سازمان‌های دموکراتیک را با تهدید مواجه می‌کند.
در مورد به مبارزه با اطلاعات غلط در سال ۲۰۲۳ خوش‌بین هستید یا بدبین؟
با افزایش استفاده از ChatGPT (یک چت بات مبتنی بر هوش مصنوعی)، خطر انتشار اطلاعات نادرست هم بیشتر می‌شود. با این وصف، می‌توان خوش‌بین بود، زیرا راستی‌آزمایان بیش از پیش رویکردی فعال و مبتنی بر همکاری را در پیش گرفته‌اند و کمپین‌های prebunking* رو به افزایش هستند.
تصویرها با اجازه اِناک نیاریکی منتشر شده‌اند.
*اتاق پژواک یا echo chamber به محیطی گفته می‌شود که در آن فرد فقط با اطلاعات یا نظراتی روبرو می‌شود که نظرات خود را منعکس و تقویت می‌کند. اتاق‌های پژواک می‌توانند اطلاعات نادرست ایجاد کنند و دیدگاه افراد را تحریف کنند؛ بنابراین در بررسی دیدگاه‌های مخالف و بحث در مورد موضوعات پیچیده مشکل دارند. آنها تا حدی توسط سوگیری تأیید تقویت می‌شوند، که تمایل به طرفداری از اطلاعاتی است که باورهای موجود را قوت می‌بخشد.
* prebunking به فرآیند رد کردن دروغ‌ها، تاکتیک‌ها یا منابع قبل از نشر آنها گفته می‌شود.
مقالات بیشتری نوشته
