از ادعاهای بی اساس در مورد تقلب در انتخابات گرفته تا توطئه‌هایی در مورد واکسن، یک حالت «اختلال اطلاعاتی» در سال‌های اخیر اکوسیستم آنلاین را درگیر کرده است. درک، مطالعه و مبارزه با این پدیده که حاوی اطلاعات نادرست، اطلاعات دروغ و اطلاعات بد است، می‌تواند برای خبرنگاران دشوار باشد.
دکتر Claire Wardle، از مدیران Information Futures Lab در دانشگاه براون در جریان یک کلاس ویژه مرکز بین‌المللی خبرنگاران (ICFJ) به نام Disarming Disinformation یا (خلع سلاح اطلاعات نادرست) که در همکاری با مرکز نایت برای خبرنگاری در قاره آمریکا برگزار شد، در مورد اختلال اطلاعات در بخش سلامت سخنرانی کرد. Wardle که از موسسان وبسایت آموزش مبارزه با اطلاعات نادرست First Draft نیز هست، به خبرنگارانی که می‌خواهند در مورد این موضوع تحقیق و با آن مبارزه کنند، توصیه‌های ضروری ارائه می‌کند.
انواع اطلاعات جعلی: اطلاعات دروغ، نادرست، و بد
هرچند این سه اصطلاح (که در انگلیسی به آنها misinformation ،disinformation و malinformation می‌گویند) اغلب به جای هم استفاده می‌شوند، در اصل سه جزء متفاوت اختلال اطلاعات هستند. دکتر Wardle می‌گوید «اگر در هنگام تعریف این دسته‌بندی‌ها آنها را درست نشناسیم، نمی‌توانیم آنها را درست مطالعه کنیم.»
به گفته Wardle، اطلاعات نادرست یا Misinformation «همرسانی محتوای غلط یا گمراه کننده با این باور است که [به مساله مورد بحث] کمک خواهد کرد». افراد عادی بزرگترین ناشران اطلاعات نادرست هستند: آنها شاید اطلاعات را پیش از آن که از دقیق بودن آن مطمئن شوند منتشر می‌کنند و یا این که واقعاً به دقیق بودن آن باور دارند.
اطلاعات بد یا Malinformation به اطلاعاتی اشاره دارد که هدف از نشر آن، آسیب رساندن است. برای مثال یک مستند که پس از انتخابات سال ۲۰۲۰ آمریکا نشر شد حاوی تصاویر صندوق‌های رای‌دهی بود که تهیه کنندگان فیلم آنها را به ادعاهای بی‌اساس تقلب‌های انتخاباتی پیوند داده بودند. وقتی این تصویرها با این ادعاها یکجا نشان داده شدند، روایت‌های نادرست را درباره «انتخابات دزدیده شده» ترویج کردند.
اطلاعات دروغ یا Disinformation در نقطه تقاطع اطلاعات نادرست و اطلاعات بد قرار دارد. یعنی حاوی اطلاعات دروغی است که به هدف آسیب رساندن نشر و همرسانی می‌شوند. بیشتر اوقات کسانی که اطلاعات دروغ را پخش می‌کنند، این کار را با اهداف سیاسی، به دست آوردن منفعت و یا برپا کردن آشوب انجام می‌دهند.
از آنجایی که بین این سه دسته نقاط خاکستری وجود دارد، Wardle توصیه می‌کند که خبرنگاران محتوا را در سه طیف بررسی کنند: دقیق بودن محتوا، باور فرد به محتوا و نیت شخص به آسیب رساندن با نشر محتوا.
باور شخص به یک روایت غلط می‌تواند چگونگی پخش و تاثیر آن اطلاعات را در جهان بیرون از اینترنت تغییر دهد.
Wardle در این زمینه می‌گوید: «کسانی که در روز ششم ژانویه ۲۰۲۱ به کنگره آمریکا یورش بردند، فکر می‌کردند این کارشان برای حفظ دموکراسی است. فکر می‌کردند با این کار از قانون اساسی محافظت می‌کنند. این کار همیشه مثل آنچه در سال ۲۰۱۶ فکر می‌کردیم آسان نیست. راهبردها در حال تحول هستند و ما باید متوجه این تغییرات در اکوسیستم اطلاعات خود باشیم.»
بیشتر بخوانید: ۱۳ راهنمایی برای تحقیق در مورد اطلاعات نادرست سیاسی
خبرنگاران در جایگاه همدستان نشر اطلاعات نادرست
ممکن است خبرنگاران ناخواسته در نشر اطلاعات غلط در سطحی بزرگتر نقش داشته باشند.
برای مثال، همکاران Wardle دریافتند که کانال‌های خبری بزرگ ایالات متحده از جمله MSNBC ،CNN و Fox News بین ژانویه سال ۲۰۲۰ و ژانویه سال۲۰۲۱، بیش از ۳۲ ساعت توییت‌های دونالد ترامپ (رئیس‌جمهور پیشین آمریکا) را پوشش داده بودند و در واقع ۱۹۵۴ توییت او را روی صفحه تلویزیون نمایش داده بودند.
این کانال‌های خبری که برای واکاویی محتوای خود به اندازه کافی تلاش نمی‌کردند، کمک کردند که ترامپ و ادعاهای بی‌اساس او بر روایت‌های انتخابات تسلط یابند.
بازیگران بد امروزه می‌دانند که می‌توانند از خبرنگاران برای پوشش خبری خود و در نتیجه به نفع خود استفاده کنند.
Wardle می‌گوید: «اولین باری که در آمریکا به *QAnon اشاره شد پس از راهپیمایی ترامپ بود که در آن هوادارانش تی‌شرت‌هایی پوشیده بودند و پلاکاردهایی حاوی کلمه QAnon در دست داشتند. آنها در وبسایت 4Chan در مورد این بحث می‌کردند که در کجا بایستند تا در معرض دید فیلمبرداران باشند.»
به عنوان خبرنگار بسیار مهم است متوجه این موضوع باشید که گزارش‌دهی شما نقشی را ایفا نکند که افرادِ خواهانِ نشر اطلاعات نادرست، می‌خواهند.
حتی گاهی تلاش‌های خیرخواهانه برای پرده‌برداری از شایعات، می‌توانند باعث پخش اطلاعات نادرست یا توطئه شوند. برای مثال در اوایل سال ۲۰۲۲ سازمان غذا و داروی آمریکا ویدیویی منتشر کرد که در آن به مردم هشدار داده بود مرغ را با داروی *Nyquil نپزند. تا آن زمان این ترند بسیار مشهور نبود، اما بعد از آن که سازمان غذا و داروی آمریکا به آن پرداخت، جستجو به دنبال آن در تیک‌تاک افزایش چشمگیری یافت.
به گفته Wardle «شما باید مخاطبان خود را بشناسید و تصمیم بگیرید که: در چه نقطه‌ای مخاطبان به اندازه‌ای نگران هستند که من باید پا پیش بگذارم و برای آنها روشن کنم که این اطلاعات، درست نیست.»
او می‌افزاید: «بدانید که بازیگران بد برخی اوقات عمداً می‌خواهند شما را وادار بسازند که قضیه‌ای را واکاوی کنید، زیرا می‌خواهند که به آنها جان بدهید. فضای زیادی برای آموزش مخاطبانتان در مورد آن وجود دارد، و شما باید از این فرصت‌ها بهره ببرید، به جای اینکه منتظر بمانید تا چیزی نادرست ببینند و سپس به آنها بگویید که اشتباه می کنند.»
بازیگران بد از عرصه خبرنگاری برای به دست آوردن مشروعیت برای توطئه‌های خودشان استفاده می‌کنند. Wardle می‌گوید به عنوان خبرنگار همیشه باید مواظب باشید که: «چگونه گزارش تهیه کنید که به کسانی که در کمین نشسته‌اند تا از آن سوء استفاده کنند، اکسیژن نرساند و گزارش شما ابزاری برای جذب افراد به سوی توطئه نباشد.»
بیشتر بخوانید: راستی آزمایی تصاویر با ابزارهای رایگان اینترنتی
چگونه مورد سوءاستفاده واقع نشوید و واقعیت را آشکار کنید
روزنامه‌نگاران برای شناخت بهتر و مقابله با اختلال اطلاعات می‌توانند از چند راهبرد استفاده کنند. برای مثال، درک و مبارزه با یک روایت به جای هدف قرار دادن افراد یا شایعات، حیاتی‌ست.
Wardle در این مورد می‌گوید: «وقتی یک ویدیوی یوتیوب، یا یک پست را در فیسبوک یا توییتر بررسی می‌کنیم، باید راه‌هایی را که عناصر کوچک مردم جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بهتر درک کنیم. مطالعه روایت‌ها دشوارتر است، به همین علت کار ما مثل بازی موش و چکش می‌شود که پر از مثال‌های فردی و در تضاد با درک کارکرد آن به صورت جمعی است.»
Wardle توضیح داد که محققان همکارش چگونه شکایت‌های مردم را از واکسن‌های کووید-۱۹ در شش روایت اصلی دسته‌بندی کردند.
ترس از ایمن نبودن واکسن‌ها برای بسیاری از مردم آزاردهنده نبود، بلکه تعرض به آزادی در صدر فهرست نگرانی‌های کاربران انگلیسی زبان قرار داشت. در میان اسپانیایی زبانها روایت‌های اخلاقی و دینی بیشتر شایع بود و فرانسه زبانها بیشتر از انگیزه‌های سیاسی و اقتصادی واکسن‌ها نگران بودند.
Wardle می‌گوید: «باید این را بدانیم که: ما در برابر آنچه مردم در مورد واکسن‌ها می‌گویند، چه پاسخی داریم؟ نه تنها ماموران نشر اطلاعات دروغین، بلکه بیشتر مردم در برخی اندیشه‌های غلط غرق شده‌اند.»
راه دیگری برای مبارزه با اختلال اطلاعات، شروع به ساختن میم است. به گفته Wardle «بسیاری از مردم مثل ما یعنی محققان، خبرنگاران، راستی‌آزمایان و دانشمندان، متن را دوست دارند. ما در مورد احساساتی بودن، شخصی بودن و بصری بودن احساس ناخوشایندی داریم. زیرا این گونه آموزش ندیده‌ایم. اما باید در این راه بهتر عمل کنیم چرا که مغز ما این گونه کار می‌کند. طرف مقابل این موضوع را بسیار بهتر از ما درک کرده است.»
شاید بزرگترین چالش، زمان‌بندی باشد. به نظر Wardle، خبرنگاران به جای آن که پیش از ناشران تئوری‌های توطئه، خلاءهای اطلاعاتی را پر کنند، بر واکاوی روایت‌های نادرست خیلی تمرکز می‌کنند.
برای مثال اگر مردم در مورد این که mRNA (آران‌ای پیام‌رسان) چیست و این که این ماده یکی از عناصر برخی از واکسن‌های کووید هست، درست آموزش دیده بودند، بازیگران بد هیچ وقت نمی‌توانستند این روایت را ترویج کنند که واکسن‌های حاوی mRNA می‌توانند DNA شما را تغییر دهند.
برای عملکرد بهتر در این زمینه Wardle می‌گوید «خبرنگاران می‌خواهند که بر موضوعات عجیب و غریب و توطئه‌آمیز تمرکز کنند. مثلاً این که Bill Gates در واکسن‌ها میکروچیپ کار می‌گذارد. اما پرسش‌های مردم پاسخ داده نمی‌شوند. ما باید به کل زنجیره تامین اطلاعات و کمبود اطلاعات فکر کنیم.»
خلع سلاح اطلاعات نادرست برنامه‌ای است که از سوی مرکز بین‌المللی خبرنگاران اجرا می شود که حامی مالی اصلی آن بنیاد Scripps Howard، یک سازمان وابسته Scripps Howard Fund و حامی تلاش‌های خیریه The E.W. Scripps Company است. این طرح سه ساله خبرنگاران و دانشجویان خبرنگاری را در مبارزه با اطلاعات نادرست در رسانه‌های خبری توانمند خواهد کرد.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Uriel SC
مقالات بیشتری نوشته
