این ماه، انستیتو رویترز برای مطالعه خبرنگاری آخرین گزارش اخبار دیجیتال خود را منتشر کرد. در گزارش امسال ۴۶ بازارِ اخبار دیجیتال در سراسر جهان پوشش داده شده و یافته‌های یک نظرسنجی از بیش از ۹۳ هزار کاربر اخبار دیجیتال انتشار یافته‌اند.
من این گزارش را عمیقاً مطالعه کردم تا جالب‌ترین یافته‌های آن را با تمرکز بر خارج از ایالات متحده شناسایی کنم. در این مطلب، پنج نکته مهم این گزارش -- و پیامدهای آن -- را ارائه می‌کنم.
۱- تیک‌تاک دیگر یک کانال حاشیه‌ای نیست
اگر نیاز باشد اهمیت تیک‌تاک که چین مالکیت آن را دارد اثبات شود، این گزارش این کار را انجام می‌دهد. براساس نظرسنجی انستیتو رویترز برای مطالعه خبرنگاری، تیک‌تاک، در میان شبکه‌های اجتماعی سریعترین میزان رشد را دارد.
از هر پنج فرد ۱۸ تا ۲۴ ساله (۲۰ درصد آنها) یک نفر اخبار را در تیک‌تاک جستجو می‌کند و نزدیک به نیمی از آنها (۴۴ درصد) به طور منظم از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند. این برای رسانه‌هایی که می‌خواهند توجه مخاطبان جوانتر را جلب کنند نشانه مهمی است که گویای آن است که باید در این شبکه اجتماعی حضور داشته باشند.
بیشترین میزان استفاده از تیک‌تاک در مناطقی از آسیا، آمریکای لاتین و آفریقاست. بیشترین استفاده از آن برای آگاهی از اخبار، در پرو و تایلند است (۳۰ درصد شرکت کنندگان نظرسنجی طی هفته پیش از انجام نظرسنجی از آن استفاده کرده بودند). کنیا با ۲۹ درصد، در رده دوم قرار دارد. خبرنگاران و شرکت‌های رسانه‌ای شاید بخواهند عملکرد این کشورها را ببینند و از آنها درس‌هایی بگیرند تا در رویکردهای خبری خود از آنها استفاده کنند. شاید هم بتوانند کار همکاران خود را در رسانه‌های بزرگتری (مثل واشنگتن پُست) که در این شبکه اجتماعی حضور دارند، از نظر بگذرانند.
یک نقطه قابل توجه در گزارش انستیتو این است که «در حالی که خبرنگاران جریان اصلی، معمولاً بحث درباره اخبار را در توییتر و فیس‌بوک راهبری می‌کنند، در جلب توجه در شبکه‌های جدیدتر مثل اینستاگرام، اسنپ‌چت و تیک‌تاک مشکل دارند.» در این فضاها «شخصیت‌ها، اینفلوئنسرها و مردم عادی اغلب برجسته‌تر هستند؛ حتی اگر بحث‌ها پیرامون اخبار باشند.»
بیشتر بخوانید: پیچیدگی مبارزه با اطلاعات نادرست در پی ایجاد تصاویر تولید شده با هوش مصنوعی
این که چرا این گونه است و چرا این گروه‌ها از تیک‌تاک استفاده می‌کنند جای مطالعه بسیاری دارد. همچنین اهمیت همکاری با شخصیت‌ها و اینفلوئنسرها را برای اتاق‌های خبری که می‌خواهند تاثیرگذاری خود را در تیک‌تاک افزایش دهند برجسته می‌سازد.
اطلاعات این گزارش نشان می‌دهد که تماشای تیک‌تاک تنها روی «اخبار سرگرم‌کننده» و محتوای پرطرفدار متمرکز نیست؛ بلکه این شبکه اجتماعی برای دریافت اطلاعات درباره سیاست‌های داخلی، اخبار سلامت و رویدادهای ژئوپلیتیک بزرگتر هم کانال محبوبی است. اگر اتاق‌های خبر بخواهند از قابلیت‌های تیک‌تاک برای ارائه محتوای گوناگون استفاده کنند، آگاهی از این رفتارها برای آنها مهم است.
۲- اطلاعات نادرست در فضای مجازی یک چالش بزرگ (و برای اتاق‌های خبر یک فرصت) است
بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان نظرسنجی (۵۶ درصد) گفته‌اند که تفکیک اطلاعات واقعی از اطلاعات غیرواقعی در فضای مجازی برای آنها دشوار است. میزان نگرانی از این موضوع در آفریقا بیشتر است؛ جایی که بیش از سه چهارم (۷۷ درصد) پاسخ‌دهندگان به نطرسنجی، نگرانی خود را از این موضوع ابراز کرده‌اند. اطلاعات نادرست را می‌توان پیرامون موضوعات مهمی مثل سیاست، بهداشت و تغییرات اقلیمی مشاهده کرد.
در کشورهایی مثل کنیا و نیجریه، در جریان انتخابات، میزان اطلاعات نادرست افزایش می‌یابد. این دوره‌ای است که طی آن، خبرنگاران و مصرف‌کنندگان اخبار باید بیشتر از همیشه مراقبت باشند. به ندرت شاهد اجماع درباره بهترین نحوه برخورد با این مشکل هستیم، اما سازمان‌های خبری می‌توانند در تایید، راستی‌آزمایی، مبارزه با شایعات و ترویج مهارت‌های سواد رسانه‌ای که کاربران شبکه‌های اجتماعی برای شکوفایی در فضای مجازی به آنها نیاز دارند، نقش کلیدی ایفا کنند.
برای مثال در این گزارش آمده است که در تایوان، یک سازمان رسانه‌ای مستقل به نام (沃草)، (به فارسی: مراقب باش - به انگلیسی: Watchout) کتاب‌های راهنمایی درباره نحوه تشخیص اطلاعات نادرست چاپ می‌کند و مرکز راستی‌آزمایی تایوان، هر هفته ده‌ها مطلب درباره «مسائل مختلف، از ترس‌های مردم گرفته تا تبلیغات ژئوپلیتیک» منتشر می‌کند. در کشورهای دیگری مثل استرالیا و سنگاپور، تلاش‌ها برای بهبود شیوه عملکرد و راه‌های منسجم برخورد با اطلاعات نادرست ادامه دارد.
۳- برخی بازارهای مجازی خبر به گونه‌ای فزاینده مخاطبان خود را از دست می‌دهند
علاقه به اخبار در کشورهایی مانند آرژانتین، فرانسه، اسپانیا، ایالات متحده و بریتانیا - در برخی موارد با سرعت در طول زمان - در حال کاهش است. این امر می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد. اجتناب فعالانه از اخبار ممکن است به علت لحن و سبک پوشش خبری، برداشت‌ها از مربوط بودن اخبار به مسائل مورد علاقه یا توجه کاربران، و یا بی‌علاقگی به موضوعات خاص باشد. اگر اتاق‌های خبر بخواهند این روندها را ويرونه کنند، باید به این چالش‌ها رسیدگی کنند.
نویسندگان این گزارش خاطرنشان کرده‌اند که «کاهش علاقه به اخبار، در کشورهایی که سطح بالایی از سیاست قطبی‌شده دارند، بیشتر است».
در کنار آن در کشورهایی مثل فنلاند و هلند، کشورهایی که در آنها «رسانه‌هایی با ثبات و با بودجه خوب و اعتماد بالا به نهادها» وجود دارد، سطح علاقه به اخبار ثابت مانده است. با این حال، این همیشه نشان‌دهنده سطح علاقه به اخبار نیست. از همین روز در گزارش هشدار داده شده «تاثیر کاهش گرایش به اخبار در بازارهایی مثل اتریش و آلمان که قبلاً باثبات بودند، آغاز شده است».
۴- رسانه‌های دولتی باید توجه و علاقه شمار بیشتری ازمردم را جلب کنند
بررسی انستیتو نشان می‌دهد که رسانه‌های دولتی هنوز هم از سوی رقیبان خود در بخش خصوصی، برخی از سیاستمداران و برخی از مردم با بررسی انتقادی و تردیدآمیز مواجهند. در گزارش گفته شده: «حتی در جایی که مأموریت رسانه دولتی بودجه کلان دولتی دارد، رسیدن به تمام مردم و خدمت به همه، یک وظیفه چالش‌برانگیز است.»
اطلاعات این گزارش به وضوح، این را نشان می‌دهد. تنها در چهار کشور از ۱۹ کشور نمونه، مصرف‌کنندگان اخبار دیجیتال گفته‌اند رسانه‌هایی که بودجه دولتی دارند برای آنها مهمند. موافقت آنها با اهمیت این رسانه‌ها برای جامعه، اندکی بیشتر بود. در بازارهای متعدد درصد بالایی از پاسخ‌دهندگان، معمولاً بین ۲۰ و۴۰ درصد گفته‌اند که این موضوع «نه مهم و نه بی اهمیت» است و یا این که پاسخ این پرسش را نمی‌دانند.
بیشتر بخوانید: پنج نشانه مورد تهدید بودن رسانه‌های اجتماعی در خاورمیانه و شمال آفریقا
با توجه به این که بیشتر رسانه‌های دولتی با فشار ناشی از کاهش بودجه دولتی مواجهند، برای آنها مهم است که در سطح کشور از حمایت گسترده‌ای برخوردار باشند. درست است که راضی ساختن همه مردم آسان نیست، اما این هم یک در میان خصوصیات الگوی کار رسانه‌های دولتی است.
همانطور که در گزارش هم ذکر شده، این یافته‌ها نباید نشان‌گر کیفیت کار رسانه‌های خبری دولتی باشد. با این همه، رسانه‌های خبری دولتی باید به تلاش‌های خود برای متنوع ساختن محتوا (از جمله سبک، تولید و خبرنگارانی که برای آنها کار می‌کنند) ادامه دهند تا در حالی که برای اثبات جایگاه خود در بازار دیجیتال که به گونه‌ای رو به افزایش پرازدحام است، تلاش می‌کنند، انتقادها و خطر کاهش فعالیت یا تعطیلی به سبب تنگنای مالی را کاهش دهند.
۵- شمار مخاطبان پادکست‌های خبری ظاهراً کمابیش ثابت مانده است
هواداران پادکست به طیف وسیعی از برنامه‌ها دسترسی دارند. این عرصه برای ناشران و تبلیغ‌کنندگان هم جذاب است، چون استفاده از پادکست در حال حرکت به سمت مصرف‌کنندگان جوانتر و ثروتمندتر است. با این همه، هرچند شمار شنوندگان پادکست طی پنج تا شش سال گذشته افزایش یافته، شمار کاربرانی که به پادکست‌های خبری دسترسی دارند، تقریباً ثابت مانده است.
از سال ۲۰۱۸ به این سو مصرف پادکست ماهانه ۵ درصد افزایش یافته و در کشورهایی که در این گزارش بررسی شده‌اند، از ۲۹ به ۳۴ درصد رسیده است. شمار شنوندگان پادکست‌های خبری اما، تقریباً تغییری نکرده و از ۱۱ درصد در سال ۲۰۱۸، امسال، تنها به ۱۲ درصد رسیده است.
در یافته‌های گزارش، حجم پادکست‌هایی که این ۱۲ درصد پاسخ‌دهندگان به آنها گوش می‌دهند، لحاظ نشده است، اما گزارش نشان می‌دهد که کشاندن شنوندگان برنامه‌های غیرخبری به این عرصه چقدر دشوار است.
با توجه به سرمایه‌گذاری بسیاری از رسانه‌ها بر تهیه پادکست و حجم تازه پادکست‌های خبری که در نیم دهه گذشته فعال شده‌اند، اطلاعات گزارش نشان می‌دهد که این تلاش‌ها لزوماً به یافتن مخاطبان تازه برای اخبار کمکی نمی‌کند.
علت این امر شاید گسترش پادکست‌های غیر خبری باشد (قبلاً گفتیم تعداد کاربرانی که به همه پادکست‌ها گوش می‌دهند افزایش یافته است). عوامل مرتبط با اجتناب از اخبار (مثل سبک، لحن و شیوه تعامل با شنوندگان) شاید در این مسأله دخیل باشند. این امکان هم وجود دارد که تعداد بسیار زیاد پادکست‌ها، برخی از مخاطبان را دل‌زده کند.
در نتیجه، شاید اتاق‌های خبر مجبور باشند با سرمایه‌گذاری بیشتر بر تبلیغات و متنوع سازی برنامه‌های صوتی، شنوندگان جدیدی را به پادکست خود جلب کنند.
همزمان، شاید رسانه‌ها نیز باید درباره راهبرد پادکست‌های خود به شیوه‌‌ای متفاوت فکر کنند. پادکست شاید راه درستی برای جلب مخاطبان تازه نباشد. اما می‌تواند ابزار با ارزشی برای تعامل با مخاطبان جوانتر باشد.
در این حال، شاید تمرکز ژرف‌تر بر برخی از موضوعات خاص و ارائه فرصتی به مخاطبان برای آن‌که پشت صحنه تهیه اخبار را ببینند، راه‌های بسیار خوبی برای ارائه خدمات برتر به مخاطبان موجود باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید گزارش کامل را اینجا بخوانید.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Wesson Wang
اسکرین‌شات‌ها از Digital News Report (گزارش اخبار دیجیتال) برداشته شده‌اند.
مقالات بیشتری نوشته
