خبرنگاران در پاکستان امروز به علت ماهیت کار خود با خطرات امنیتی گسترده‌ای از جمله تهدید به قتل، آدم‌ربایی، حمله، خشونت و ارعاب مواجهند. بر اساس گزارش نظارتی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۲۲ در این کشور ۹۰ خبرنگار کشته شده‌اند که ۵ مورد آن تنها در سال گذشته رخ داده است.
در نتیجه، فرهنگ ترس و خودسانسوری جا باز کرده و پوشش خبری موضوعات مهمی مثل نقض حقوق بشر، فساد و سرکوب سیاسی را محدود ساخته است.
وضعیت بد آزادی مطبوعات در پاکستان، نیازمند اقدام فوری برای حفاظت و حمایت از کار خبرنگاران و فعالان جامعه مدنی است.
در ادامه این مطلب، گفته‌های خبرنگاران پاکستانی را درباره خطراتی که با آنها مواجهند می‌خوانید:
حمله به خبرنگاران
علیرغم تضمین‌هایی برای آزادی بیان و مطبوعات در قانون اساسی پاکستان، موانع قانونی و سازمانی در اغلب اوقات خبرنگاران را از انجام وظایفشان باز می‌دارد.
طبق ماده نوزدهم قانون اساسی پاکستان، آزادی بیان به علت‌های مرتبط با امنیت ملی، دفاعی و یا دینی، «مشمول محدودیت‌های معقولِ وضع شده توسط قانون است.» تفسیرها از این ماده به محدود شدن آزادی رسانه‌ها به علت توهین به عفت، اخلاق و یا دین رسمی این کشور یعنی اسلام انجامیده است.
در عین حال آدم‌ربایی‌ها، حمله‌ها، آزار و اذیت، بازداشت‌های خودسرانه و حتی قتل خبرنگاران در حال افزایش بوده است. مقامات پاکستانی همچنین فشار بر سردبیران و صاحبان رسانه‌ها را افزایش داده‌اند تا صدای منتقدان حکومت را خاموش کنند.
در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ ارشاد شریف، خبرنگار تلویزیونی ۴۹ ساله که گزارش‌هایی در انتقاد از حکومت پاکستان تهیه کرده بود، در شهر نایروبی (پایتخت کنیا) به ضرب گلوله پلیس کشته شد. پلیس گفت که این رویداد به علت «اشتباه گرفتن هویت او با فرد دیگری» رخ داده است، اما بازرسان پاکستانی دریافتند که این واقعه یک «قتل برنامه‌ریزی شده» بود. این خبرنگار برای اجتناب از بازداشت شدن به اتهام فتنه، در تبعید زندگی می‌کرد. خانواده او، حکومت را به دست داشتن در قتل وی متهم می‌کند.
در آوریل سال ۲۰۲۳، اکاش رام (Akash Ram) مسئول بازاریابی در گروه رسانهای Bol یا (Bol Media Group) ربوده شد و تا امروز، هنوز در بند ربایندگان است. او عضوی از جامعه اقلیت هندو در پاکستان است و ربودنش، به نگرانی‌ها در مورد رفتار پاکستان با اقلیت‌ها در این کشور دامن زده است.
این حمله‌ها مانع دسترسی مردم پاکستان به اطلاعات مهم شده است، زیرا خبرنگاران به طور فزاینده‌ای دست به خودسانسوری می‌زنند. این واقعیت، به‌خصوص در هنگام بحران‌های سیاسی و اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند، زیرا در این زمان، اطلاعات معتبر برای مردم حیاتی است.
بیشتر بخوانید: تلاش یک نهاد رسانهای تازه‌کار برای ارائه رویکردی میانه‌رو در میانه افتراق در پاکستان
پیامدهای وضعیت کنونی برای خبرنگاران
خبرنگاران پاکستانی که برای طیفی از نهادهای رسانهای و در نقاط مختلف این کشور مثل اسلام‌آباد، پیشاور، کراچی، حیدرآباد و لاهور کار می‌کنند، درباره تأثیر نبود آزادی مطبوعات بر کار خود اظهارنظر کرده‌اند.
به عنوان مثال، وقتی در یک بمب‌گذاری در منطقه لندی کوتل ۲۶ تن کشته شدند، محمد قاسم، خبرنگار روزنامه امت در ایالت خیبرپختونخوا، به علت بیم از حمله تلافی‌جویانه، تصمیم گرفت که در گزارش خود، به نام گروه مظنون به این بمب‌گذاری اشاره نکند. اما با وجود مخالفت‌های او، تیم تحریریه روزنامه، این گزارش را با تیتری که جلب توجه می‌کرد و نام این گروه در آن ذکر شده بود، منتشر کرد.
محمد قاسم می‌گوید: «پیامدهای این کار آنها سریع و وحشتناک بود. من هدف مداوم تهدیدهای سازمان‌هایی شدم که تصمیم گرفته بودم نامی از آنها نیاورم. از ترس امنیت خودم، به چهاردیواری دفتر پناه بردم.» وی می‌افزاید: «زندگی من با یک تیتر دستکاری شده برای همیشه تغییر کرد.»
عبدالله مگسی (Abdullah Magsi)، خبرنگار تلویزیونی در بلوچستان، می‌گوید که خبرنگاران در این ایالت از آزار و اذیت، خشونت و تهدیدهای پیوسته، نگران هستند. او می‌گوید: «من مشکلات و خطراتی را که خبرنگاران در بلوچستان در راه آزادی بیان با آنها مواجهند از نزدیک دیده‌ام. ایالت ما با اوضاع امنیتی پیچیده، بافت قبیله‌ای و نفوذ مذهبی که مکرراً مانع کار خبرنگاری می‌شوند، شناخته می‌شود. فقدان حمایت سازمانی، این وضعیت را بدتر می‌سازد.»
به باور او، برای محافظت از خبرنگاران به حمایت و همکاری بیشتر بخش‌های مختلف نیاز است. وی از همین رو می‌گوید: «این که رسانه‌ها، جامعه مدنی و حکومت با هم برای رسیدگی به چالش‌های فراراه خبرنگاران در بلوچستان کار کنند، بسیار مهم است.»
به گفته خبرنگاران، این خطرات در برابر امنیت فیزیکی آنهاست که موضوع تهیه گزارش را برای آنها تعیین می‌کند. عمران بیندر (Imran Bhinder)، خبرنگار ارشد Dawn News در ایالت پنجاب پاکستان، در این باره می‌گوید: «ما درگیر نبردی بی‌پایان با ترس و ارعاب هستیم. من برای امنیت خود و خانواده‌ام تصمیم سختی گرفته‌ام تا از تهیه گزارش درباره موضوعات مناقشه‌برانگیز مثل سیاست، جرائم، فساد و موضوعات حساس دیگر خودداری کنم.»
رئوف چاندیو (Rauf Chandio)، خبرنگار مقیم حیدرآباد، می‌گوید رسانه‌ها به منافع تجارتی خود اولویت می‌دهند و معمولاً زیر نفوذ دولت فعالیت می‌کنند. به همین دلیل توان آنها برای گزارش‌گری آزادانه محدود می‌شود. به گفته او «انحصار رسانهای، استقلال خبرنگاران را محدود می‌کند و تلاش آنها را برای گزارش‌گری عینی، مخدوش می‌سازد.»
اما با وجود این خطرات، خبرنگاران به کار خود متعهد هستند. لالا میرزا، خبرنگاری از ایالت سِند می‌گوید: «ترس امنیت خانواده‌ام همیشه فکرم را مشغول می‌کند، اما مرا از کارم منصرف نمی‌سازد.» او با اشاره به دو خبرنگار برجسته‌ای که در سال‌های اخیر به علت کار خود کشته شده‌اند، می‌گوید: «برای مثال عزیز مأمون و ارشاد شریف برای گفتن واقعیت، بیشترین بها را پرداختند. قربانی شدن آنها، یادآور خطراتی است که ما با آنها مواجهیم.»
بیشتر بخوانید: خبرنگار برگزیده ماه: عدنان عامر
فراخوان برای اقدام فوری
عدم وجود اراده سیاسی در پاکستان برای رسیدگی به امنیت خبرنگاران و تلاش‌های ناکافی حکومت برای بهبود وضعیت آزادی مطبوعات به این معنی است که در آینده خبرنگاران احتمالاً باید با پیامدهای محدودتر شدن آزادی مطبوعات دست و پنجه نرم كنند. ولی خبرنگاران و فعالان برای بهبود شرایط، پیشنهاداتی دارند. به طور مثال پیشنهاد میرزا، «پاسخگویی یک کمیسیون متشکل از قضات بی‌طرف به حملات به خبرنگاران و حفاظت از حقوق آنها» است.
میرزا می‌افزاید: «خبرنگاران برای شکوفایی به محیطی امن نیاز دارند و کسانی که در قدرت هستند باید پاسخگو باشند.»
حَسین مسرت، یک فعال مدنی از سِند می‌گوید که جامعه مدنی هم باید در این زمینه نقش خود را ایفا کند و بر «اهمیت تلاش جامعه مدنی برای حفاظت از آزادی مطبوعات» تأکید می‌ورزد. وی می‌گوید: «مهم است که با هم، برای دفاع از آزادی واقعی برای رسانه‌ها و ایجاد محیطی که در آن خبرنگاران بدون ترس یا نفوذ ناخواسته فعالیت کنند، کار کنیم.»
بهبود وضعیت آزادی مطبوعات در پاکستان به تلاش‌های مشترک حکومت، جامعه مدنی، سازمان‌های رسانهای و خود خبرنگاران بستگی دارد.
تنها در این صورت است که رسانه‌های پاکستان، آرمان‌های دموکراتیک این کشور را بازتاب خواهند داد و خواهند توانست اطلاعات قابل اعتمادی را که مردم به آن نیاز دارند، به آنها ارائه کنند.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Hamid Roshaan
مقالات بیشتری نوشته
