وقتی در اوایل ماه مارس، آتش‌سوزی گسترده‌ای در اردوگاه آوارگان روهینگیا در منطقه کاکس بازار (Cox's Bazar) در بنگلادش رخ داد، رادیو Voice of Palong (صدای پالونگ)، مجبور نبود تیم خبری خود را از راه دور به آنجا بفرستد. تیم خبری این رادیو که در بیرون اردوگاه آوارگان Kutupalong مستقر بود، از محل واقعه گزارش می‌داد و تصویرهای آن را با کانال‌های خبری بنگلادش همرسانی می‌کرد.
این برنامه رادیویی هفتگی محلی از بزرگترین اردوگاه پناهجویان در جهان، با نزدیک به یک میلیون آواره، با همکاری مشترک میان آوارگان روهینگیا و مردم محلی بنگلادش، به زبان روهینگیا پخش می‌شود. آکادمی دویچه وله DW Akademie و یک نهاد محلی همکار آن به نام Young Power in Social Action یا نیروی جوان در کنش اجتماعی از این برنامه حمایت می‌کنند.
آواز دوستی، یک برنامه رادیویی است که از سوی آوارگان افغانستان در پاکستان پخش می‌شود. این برنامه هم ابتکاری از سوی پناهجویان افغان و جامعه میزبان آنها است. فاخره نجیب، مسئول فنی بنیاد Power99 که در همکاری با DW Akademie به تأسیس این رادیو کمک کرده است می‌گوید این رادیو به زبان‌های پشتو و فارسی برنامه دارد و در میان مردم افغانستان، پاکستان و فراتر از آن مخاطبانی یافته است.
این ابتکارات رسانه‌ای، سلسله مراتب سنتی رسانه‌های خبری را مختل می‌کنند و پناهجویان را قادر می‌سازند که مهار بازگویی روایتهای شان را به‌دست بگیرند.
بیشتر بخوانید: غلبه خبرنگاران خاورمیانه ای بر چالش های پوشش خبری پناهجویان
بازگویی حکایت خود
بنیاد Power99 و DW Akademie، رادیوی آواز دوستی را بعد از آن تأسیس کردند که یک بررسی داخلی دریافت آوارگان افغان در رسانه‌های پاکستانی پوشش نمی‌یابند. نجیب می‌گوید: «علت آن، شاید دشواری در دسترسی رسانه‌های بزرگ باشد، زیرا آنها برای کار در اردوگاه‌های آوارگان به مجوز نیاز دارند. ما کسانی را که به رادیو علاقه داشتند پیدا کردیم و به ظرفیت‌سازی آنها کمک کردیم. آنها بهتر از همه می‌توانند منابع را شناسایی کنند و روایتهای خود را بازگو نمایند. این برنامه به گرفتن اخبار از داخل اردوگاه‌ها و رساندن آن به جهان خارج از آن کمک می‌کند.»
بلال دانش، ۲۵ ساله، یکی از گویندگان رادیو آواز دوستی با این گفته موافق است و می‌افزاید: «من می‌خواهم با خبرنگاری به مردم خود خدمت کنم.»
دانش، یک پناه‌جوی افغان است که خانواده‌اش دو نسل پیش در جریان تهاجم شوروی به افغانستان، به پاکستان کوچیدند.
یکی از گزارش‌های او از یک بیمار سرطانی در اردوگاه آوارگان هری‌پور (Haripur)، مردم را برانگیخت که به این بیمار کمک کنند. دانش همچنین درباره قاچاق در میان آوارگان افغان و بی‌جا شدن اقلیمی گزارش تهیه کرده و امیدوار است که رسانه‌های بزرگتر افغانستان مثل طلوع‌نیوز و خبرگزاری پژواک، آن گزارش‌ها را بازنشر کنند.
میزانه بیگم، یک پناه‌جوی ۱۸ ساله روهینگیا که خبرنگار رادیو VoP است در سال ۲۰۱۷ میلادی پس از عملیات نظامی در برابر روهینگیاها، با خانواده‌اش از میانمار گریخت. او بیشتر از همه به خاطر گزارش‌هایی که درباره کسب‌وکارهای کوچک به رهبری آوارگان تهیه کرده است به خود می‌بالد. به گفته وی، این گزارش‌ها یک همسایه جوان او را برانگیخت که برای تأمین مخارج خود، کسب و کاری به راه بیاندازد.
او همچنین توانست آتش‌سوزی در کاکس بازار را پوشش دهد و داستان‌های آسیب‌دیدگان آن واقعه را به گوش دیگران برساند. شهاب جیشان، مدیر پروژه موسسه YPSA برای رادیو VoP در این مورد می‌گوید: «منحصربه‌فرد بودن ما در این است که رادیو VoP، از، برای و توسط خود پناهجویان فعالیت می‌کند. برنامه‌های رادیو برای خدمت‌رسانی به جامعه روهینگیا و میزبانان بنگلادشی آنها تهیه می‌شود. تمرکز ما همین است.»
انتشار تصویر با اجازه رادیو Voice of Palong
گزارشگری سازنده
اولویت هر دو رادیوی VoP و آواز دوستی، خبرنگاری سازنده و مبتنی بر راه‌حل است. جیشان می‌گوید: «گزارش‌های ما پل‌هایی بین جوامع میزبان و آوارگان ایجاد می‌کند. هدف کار ما این است که امکان بروز تنش را کاهش دهد. ما در جریان جام جهانی فوتبال، گزارشی در مورد علاقه مشترک به فوتبال تهیه کردیم. یک گزارش دیگر که در مورد بحران آب در اردوگاه ساخته بودیم، نهادهای غیردولتی را به جستجوی راه حل واداشت.»
جاهد حسین ۲۲ ساله، یک خبرنگار دیگر رادیو VoP است که در مورد برنامه درسی آزمایشی میانمار، یک برنامه آموزشی بر اساس برنامه درسی ملی بنگلادش، گزارش تهیه کرده بود.
حسین که یک پناه‌جوی روهینگیا است، قبل از ترک میانمار در سال ۲۰۱۷، مشغول حفظ قرآن بود. او حالا در این رادیو در اردوگاه آوارگان کار می‌کند.
به همین منوال یک گزارش رادیو آواز دوستی درباره فقدان کلاس‌های آموزشی برای دانش‌آموزان بزرگتر در یک مکتب محلی، مردم را برانگیخت که یک اتاق قدیمی را بازسازی کنند و یک معلم استخدام کنند تا کودکان افغان، به خصوص دختران، بتوانند تحصیل خود را ادامه دهند. نجیب با اشاره به این گزارش‌ها می‌گوید: «ما بر موضوعاتی در مورد امید، استقامت و انسجام اجتماعی تمرکز می‌کنیم، نه بر برانگیختن احساسات.»
تصویر بلال دانش در دفتر رادیو آواز دوستی که با اجازه این رادیو منتشر می‌شود
ظرفیت‌سازی
آواز دوستی و VoP به گزارش‌گران خود کمک کرده‌اند که مهارت‌های مهم خبرنگاری را فرا بگیرند. حسین که از خانواده‌ای محافظه‌کار می‌آید، می‌گوید: «قبل از پیوستن به رادیو VoP در مورد تلویزیون و رادیو دیدگاه منفی داشتم. اما بعد از کار کردن در اینجا، دیدم که اطلاعات درست چگونه می‌تواند حتی جان کسی را نجات دهد، مثل گزارشگری در مورد واکسیناسیون. این، زندگی مرا تغییر داده است.»
دانش با ابراز این که از کسب آموزش‌های خبرنگاری از جمله آموزش‌های ویرایش صوت و تصویر خوشحال است، می‌گوید همچنین آموخته است که چگونه از خبرنگاری سازنده در گزارش‌های خود استفاده کند.
بیگم هم در هفت ماه کار با رادیو VoP، از لحاظ حرفه‌ای رشد کرده است. او می‌گوید: «من خجالتی بودم، اما حالا چیزهای زیادی فراگرفته‌ام، مثل انجام مصاحبه، گرفتن واکس پاپ (سخنان مردم عادی در محیط‌های عمومی) و… مهارت‌های ارتباطی‌ام نیز تقویت شده‌اند و آموخته‌ام که چگونه با ننگ‌های اجتماعی در بین مردم روهینگیا در مورد زنانی که خارج از خانه کار می‌کنند ،کنار بیایم.»
بیشتر بخوانید: توصیه‌هایی برای گزارشگری از دین و دلایل اهمیت آن
چالش‌های پایداری
بنیاد Power99 می‌خواست با تأسیس رادیو آواز دوستی، یک مرکز رسانه‌ای ایجاد کند تا به خبرنگاران کمک کند به منابع معتبر اطلاعات برای رسانه‌های داخلی و بین‌المللی که خواهان پوشش خبری از اردوگاه‌های آوارگان هستند، تبدیل شوند. اما برای این کار، تنها ارائه آموزش خبرنگاری به پناهجویان کافی نیست. آنها برای حمایت از خود و حفظ پایداری کار خود به مسیرهایی سازنده نیاز دارند. در پاکستان، پناهجویان به علت وضعیت پناهندگی خود اجازه ندارند که به عنوان کارمند تمام‌وقت کار کنند.
به گفته نجیب، پناهجویان تنها می‌توانند کار داوطلبانه انجام دهند. در بنگلادش، آوارگان روهینگیا وضعیت اقامت قانونی ندارند و این مانع کار کردن آنها می‌شود و رفت و آمد و دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی را محدود می‌سازد. رسانه‌های تحت مدیریت پناهجویان در آینده باید با این چالش‌ها دست و پنجه نرم كنند.
انتشار تصویر اصلی با اجازه رادیو Voice of Palong
مقالات بیشتری نوشته
