اکثریت قریب به اتفاق مردم در سراسر جهان هویت خود را با یک گروه دینی تعریف می‌کنند. دین ممکن است به طور قابل توجهی بر رفتار و تعامل آنها با دیگران، اعم از خودآگاه یا ناخودآگاه، تاثیر بگذارد و یا آن را شکل دهد. در نتیجه، وقتی خبرنگاران، واقعیات جهان را برای خوانندگان مستندسازی می‌کنند و توضیح می‌دهند، باید به این عنصر مهم توجه داشته باشند.
در ادامه این مطلب، سه خبرنگار که دین و مسائل مذهبی را پوشش می‌دهند، درباره ربط دین با خبرنگاران و چگونگی گزارشگری بهتر در مورد آن، توصیه‌هایی ارائه می‌کنند.
چرا دین مهم است
Ekpali Saint، یک خبرنگار آزادِ مستقر در نیجریه می‌گوید، مردم بسیاری برای درک جهان، به دین تکیه می‌کنند - همانطوری که به خبرنگاری تکیه دارند. او می‌افزاید: «درست مثل آن که خبرنگاری، مانند چراغی برای مردم است و به آنها کمک می‌کند آگاهانه تصمیم بگیرند، به همان‌صورت، مردم برای گرفتن راهنمایی و معنا بخشیدن به پدیده‌های مشخص، به دین رو می‌آورند.»
درک دین، روزنامه‌نگاران را قادر می‌سازد بهتر درک کنند که مردم جوامع مختلف، چرا و چگونه رفتارهای متمایزی دارند.
Saint در این مورد می‌گوید: «خبرنگاران باید روابط متقابل مسائل اجتماعی و دینی و این مساله را که باور و اعمال مذهبی چگونه یک فرد را شکل می‌دهد و بر روابط او با دیگران چه اثری می‌گذارد، درک کنند.»
در بسیاری از نقاط جهان نادیده گرفتن دین، از مسئولیت روزنامه‌نگاری شانه خالی می‌کند.
Kamran Chaudhry، خبرنگار اعزامی UCA News در پاکستان می‌گوید: «منبر، جایگاه مهمی برای بسیج مردم است. پوشش یک موضوع بدون صدای رهبران مذهبی، عادلانه نیست.»
Meagan Clark Saliashvili، خبرنگار آزاد، با اشاره به هنجارهای مهم برای پروتستانیسم (اصول مذهب پروتستان) می‌گوید که این اصول، بر تاریخ و جامعه ایالات متحده آمریکا نفوذ داشته است. وی می‌افزاید: «دین بر طرز تفکر ما نسبت به خود، ارزش‌ها و انتخاب‌های اخلاقی و بر سیاست، ایدئولوژی‌ها و جوامع ما تاثیرگذار است.»
بیشتر بخوانید: ارایه‌ی راه‌هایی برای تهیه‌ی گزارش از جوامع مذهبی
نسبت به دین چه رویکردی داشته باشیم
مثل خبرنگاری خوب در هر زمینه‌ای، گزارشگری در مورد دین هم نخست نیازمند آن است که خبرنگاران تحقیق کنند. پیشنهاد Chaudhry، استفاده از رسانه‌های اجتماعی است: برای مثال، به پیوستن به گروه‌های مذهبی آنلاین فکر کنید تا چگونگی واکنش پیروان یک باور خاص را نسبت به یک موضوع، ارزیابی کنید. پادکست‌ها و ویدیوهای دینی در یوتیوب هم می‌توانند در درک مسائل مهم برای جوامع مذهبی به روزنامه‌نگاران کمک کنند. اشتراک در کانال‌های روشنفکران مذاهب مختلف در رسانه‌های اجتماعی، مصاحبه با رهبران دینی و گرفتن نظریات دوستانی که عضو گروه‌های دینی هستند، راه‌های دیگری هستند که خبرنگاران می‌توانند با بهره از آنها، درباره مسائل دینی بیشتر بیاموزند.
Saliashvili در این مورد می‌گوید: «جدا از تحقیق و مصاحبه، برای مشاهده و تجربه، در مراسم مذهبی شرکت کنید، حتی زمانی که در ذهن خود موضوعی برای تهیه گزارش ندارید.»
او تأکید می‌کند: «از هر گونه فرضیه و سوگیری قبلی در وجود خود آگاه باشید، به خصوص زمانی که درباره باوری غیر از دین خود گزارش می‌دهید. آنچه را نمی‌دانید بیاموزید و طیفی از منابع معتبر را در میان پیروان آن دین بیابید. سعی نکنید که دین‌های دیگر را به باور و یا تجربه خود از یک آئین مشخص گره بزنید. تنها، آن دین را در درجه اول بر اساس اصول و تاریخ خودش درک کنید.»
او در ادامه می‌گوید: «از منابع، در مورد چیزی که تا حالا در گزارش خود یافته‌اید، بسیار بپرسید و به پاسخ‌های آنها واقعاً گوش دهید.»
Saint به خبرنگاران توصیه می‌کند که به علت ظرافت‌های دینی، ذهن روشنی داشته باشند و با منابع، با احترام برخورد کنند: «خبرنگاران همواره باید برای آموختن از رهبران و مراجع دینی آماده باشند و سپس وقتی برای از بین بردن سوءتفاهم‌ها و یا حتی تنش نیاز باشد، از آنها خواستار تبیین شوند.»
درباره دین چگونه گزارش تهیه کنیم
وظیفه ما به عنوان خبرنگار، ارائه اخبار بی‌طرفانه و دقیق است - نه این که حتماً نتیجه‌گیری داشته باشیم. این اصل، برای گزارشگری در مورد دین هم صدق می‌کند.
Saint می‌گوید: «گاهی شاید روزنامه‌نگاران یک باور یا عمل مذهبی را به گونه‌ای پوشش دهند و یا ارائه کنند که با دیدگاه پیروان آن دین متفاوت باشد. این کار می‌تواند به سوء تفاهم بیانجامد. خبرنگارانی که متخصص الهیات نیستند، باید تفسیر متون مقدس، کلمات خاص، سنت‌ها، اعتقادات، اعمال و نظام اعتقادی یک دین را به کارشناسان و مراجع دینی واگذار کنند.»
Saliashvili پیشنهاد می‌کند که از منابع در مورد کلیشه‌های زیان‌باری که شاید وجود داشته باشند و چگونگی پرهیز از آنها بپرسید. طلب بازخورد از منابع همچنین می‌تواند به خبرنگاران کمک کند موضوعات تازه‌ای برای گزارش‌های دینی بیابند و اعتمادسازی کنند.
Saint در این مورد می‌گوید: «تاریخ به وجود آمدن آن کلیشه‌ها و این را که چرا در جلب ظرافت‌ها و واقعیت آن دین - تنوع فرهنگ‌ها، نظرات سیاسی، تفاوت‌های منطقه‌ای، تقسیمات نژادی، تفاوت‌های اعتقادی و… آن ناکام شده است، بدانید.»
بیشتر بخوانید: کتابچه راهنمای گزارشگری ادیان منتشر شد
پوشش درگیری‌های مذهبی
درکی بی‌طرفانه از دین، هنگام پوشش درگیری‌های مذهبی بسیار مهم است. این که زمینه و چشم‌انداز تاریخی ارائه کنید که ماهیت درگیری یا تنش را توضیح دهد و در عین حال از تعمیم آن خودداری ورزید، حیاتی است. Saint در مورد «تعمیم اعمال نماینده خاص یک گروه دینی به عنوان سنت و باور آن دین» هشدار می‌دهد.
برای Chaudhry، حادثه یازدهم سپتامبر، نیاز به حساسیت‌های مذهبی را در روزنامه‌نگاری برجسته ساخت.
او با اشاره به کشورهای غربی می‌گوید: «مهر تروریسم از سوی کسانی بر یک دین خاص زده شد که خود برای اعتقادات مذهبی چندان اهمیتی قائل نیستند.»
Saliashvili بر اهمیت گرفتن دیدگاه‌های متفاوت در پوشش خبری درگیری‌های مذهبی تأکید می‌ورزد و می‌گوید: «این را بدانید که خواندن یک گزارش جانب‌دارانه یا با اطلاعات غلط در یک رسانه از سوی کسی که از درگیری آسیب دیده، بسیار عاطفی خواهد بود - شاید مثل یک حمله دیگر باشد و جوامع نتوانند دیدگاه خود را در مورد حادثه واقعی ابراز کنند و احساس کنند بی‌پناه هستند و کسی صدای آنها را نمی‌شود.»
اگر دین، عرصه کاری شما نباشد
حتی اگر خبرنگار دینی نباشید، شاید دین به نوعی در گزارش‌های شما دخیل باشد. دین در بسیاری از جوامع، جزء لاینفک زندگی روزانه است و این مهم است که از نفوذ و اثرات آن چشم‌پوشی نشود.
Saliashvili می‌گوید: «وقتی در یک گزارش عادی، مسئله دین مطرح می‌شود، آن را نادیده نگیرید. به آن متمایل شوید و سؤال‌های بیشتری مطرح کنید. درست مثل آن که نژاد، وضعیت اجتماعی - اقتصادی یا پس‌زمینه فرهنگی بر یک گزارش اثر می‌گذارد، هویت دینی یک شخص نیز می‌تواند بر گزارش اثرگذار باشد.»
گزارشگری بدون در نظر گرفتن دین، بازی خطرناکی است. Saliashvili می‌افزاید: «نادیده گرفتن یا درک نکردن دین در یک گزارش خبری می‌تواند سبب شود که خبرنگار سهواً، کلیشه‌های منفی را در مورد یک گروه مذهبی پخش و یا تقویت کند و تأثیر یک گزارش را بر گروه‌های مذهبی مختلف دست کم بگیرد. در کل، این رویکرد، به یک گزارش ناقص یا گمراه‌کننده می‌انجامد.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Pedro Lima
مقالات بیشتری نوشته
