در برزیل تقریباً روی تمام تلفن‌های همراه هوشمند اپلیکیشن واتس‌اپ نصب شده است. این پیام‌رسان، ارتباطات را در داخل و خارج از برزیل تسهیل می‌کند اما همزمان، زمینه تکثیر اطلاعات نادرست را در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۸ این کشور نیز فراهم کرده بود.
در آن زمان Patricia Campos Mello، یک خبرنگار نشریه Folha de São Paulo از نشر گسترده اطلاعات نادرست در واتس‌اپ گزارش داد. Campos Mello با توجه به تجربه‌اش در این زمینه، در یک دوره آموزشی مرکز بین‌المللی خبرنگاران به نام Disarming Disinformation یا خلع سلاح اطلاعات غلط، که در همکاری با مرکز خبرنگاری نایت در قاره آمریکا برگزار شده بود، راهنمایی‌هایی را برای خبرنگارانی که درباره اطلاعات نادرست سیاسی تحقیق می‌کنند، ارائه کرد.
۱- صحبت کنید
گزارش‌تان را با صحبت کردن با مردم آغاز کنید. در سال ۲۰۱۸، کارزارهای انتخاباتی در برزیل شرکت‌های بازاریابی را استخدام کردند تا از طریق فرستادن پیام‌های انبوه در واتس‌اپ، اطلاعات نادرست را انتشار دهند.
Campos Mello با متخصصان بازاریابی کارزارهای انتخاباتی و کارمندان‌شان حرف زد و فهرستی از شرکت‌ها و آژانس‌های بازاریابی تهیه کرد که این خدمات پیام‌رسانی را برای کارزارهای انتخاباتی ارائه می‌کردند. او می‌گوید: «در آن زمان مردم نمی‌دانستند که فرستادن پیام‌های انبوه به چه معناست. خبرنگاران و دادگاه عالی انتخاباتی نیز نمی‌دانستند. چیزی بود که ما تازه در حال فهمیدن آن بودیم.»
۲- اطلاعات را جستجو کنید
مرحله بعدی کار، آن است که به دنبال اطلاعات باشید. برای مثال در برزیل روزنامه‌نگاران می‌توانند به وبسایت DivulgaCand سر بزنند که یک پایگاه داده مربوط به دادگاه عالی انتخاباتی‌ست و طیف گسترده‌ای از اطلاعات مربوط به انتخابات را در بردارد، ازجمله اطلاعات در مورد حامیان مالی کارزارها، پیمانکاران استخدام شده، و دارایی‌های نامزدان انتخابات.
شرکت‌هایی را که در مورد آنها تحقیق می‌کنید هم ببینید. دانستن نشانی این شرکت‌ها، شماره‌های تلفن‌شان و جزئیات دیگر به شما امکان تحقیق عمیق‌تر را می‌دهد.
درباره ابزارهای افشاء اطلاعات نادرست اینجا بیشتر بخوانید
۳- افشاگرانی پیدا کنید
دانستن اطلاعات درباره شرکت‌ها شما را قادر می‌سازد بررسی کنید که در مقابل کدام آنها ممکن است در دادگاه اتهامی مطرح شده باشد. برای مثال به دنبال کارمندان یا کارمندان اسبقی باشید که در دادگاه از آنها شکایت کرده‌اند. در کل این افراد برای برای صحبت با خبرنگاران تمایل بیشتری دارند.
Campos Mello می‌گوید: «افشارگر، کارمند، کارمند سابق… همیشه مهم است. همیشه شهری از اطلاعات برای کشف کردن وجود دارد، اما وجود یک افشاگر کمک بزرگی است.»
این خبرنگار برزیلی توضیح داد که چگونه به پایگاه داده یک دادگاه منطقه‌ای مربوط به شکایت‌های کاری سر زد تا شکایت‌هایی را که در برابر شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پیام‌های انبوه درج شده‌اند، بررسی کند. او با این اطلاعات توانست فهرستی از منابع بالقوه برای تحقیقاتش تهیه کند.
۴- برای دریافت مدارک درخواست بدهید - مدرک بخوانید
برخی از منابع ممکن است به خودی خود اطلاعات بفرستند اما خبرنگاران باید فعالانه از این منابع اطلاعات و مدرک بخواهند. Campos Mello توصیه می‌کند که برای تقویت گزارش‌تان از این افشاگران عکس، سندهای کاری، پیام‌های ردوبدل شده و اطلاعات دیگر را بخواهید.
۵- منابعتان را بررسی کنید
خبرنگاران باید در مورد منابع‌شان بسیار محتاط باشند. همواره بررسی کنید که آیا منبع شما واقعیت را می‌گوید یا نه، و هویت‌شان را محفوظ نگه دارید تا تضمین شود که از اقدامات تلافی‌جویانه آسیب نخواهند دید.
برای مثال زمانی که Campos Mello اولین گزارش‌هایش را درباره اطلاعات نادرست پخش کرد، پیام‌های مستقیمی از کسی دریافت کرد که می‌گفت مایل به همکاری با او‌ست. او ادعا می‌کرد که در یک شرکت بازاریابی کار می‌کند.
این خبرنگار می‌گوید: «باید بررسی می‌کردم تا مطمئن شوم که این فرد واقعاً در این شرکت کار می‌کند، باید اطلاعات جمع‌آوری می‌کردم. همزمان به او اطمینان دادم که هویتش محفوظ خواهد ماند.»
۶- همکاری کنید
همکاری می‌تواند مبارزه با اطلاعات نادرست را تقویت کند. برای مثال خبرنگاران می‌توانند به دنبال دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی باشند که بتوانند با آنها همکاری کنند و به ارزش تحقیقاتشان بیافزایند.
در جریان انتخابات سال ۲۰۲۲ برزیل خبرنگاران در زمینه نظارت بر واتس‌اپ و تلگرام با دانشگاه دولتی Rio de Janeiro همکاری می‌کردند، زیرا این دانشگاه عملاً وبسایت‌هایی را که سیاستمداران به اشتراک می‌گذاشتند، تجزیه و تحلیل می‌کرد.
بیشتر بخوانید: اهمیت حیاتی همکاری راستی آزمایان برای مبارزه با انتشار اطلاعات جعلی
۷- ابزارهایی را که در دسترس دارید بشناسید
خبرنگاران باید ابزارهای رایگانی را که به تحقیقاتشان کمک می‌کنند بشناسند. از این جمله است:
Wayback Machine
Wayback Machine یک پایگاه داده دیجیتال حاوی میلیاردها نسخه آرشیو شده از صفحات وب است که دسترسی به آن رایگان است. Campos Mello خاطرنشان می‌کند که حذف کردن سوابق از Wayback Machine دشوار و نیازمند اقدام قانونی‌ست.
Palver
Palver یک شرکت فناوری است که بر گروه‌های عمومی واتس‌اپ نظارت می‌کند و در جریان چرخه انتخاباتی ۲۰۲۲ برزیل با دادگاه عالی انتخاباتی این کشور همکاری داشت. جستجوی اطلاعات در این پلتفرم ساده است و می‌توانید اطلاعات را با توجه به عبارات، ضمیمه‌ها و غیره بررسی کنید.
CrowdTangle
CrowdTangle ابزاری از شرکت Meta است که بر روایت‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نظارت می‌کند. این ابزار می‌تواند به خبرنگاران در تجزیه و تحلیل موضوعاتی که «ترند» می‌شوند یا نمی‌شوند، کمک کند. Campos Mello می‌گوید روزنامه‌نگاران با استفاده از این اطلاعات می‌توانند «از انتشار اطلاعات نادرست با تصور این که با آن مبارزه می‌کنند، خودداری کنند.»
اگر درباره چیزی می‌نویسید که کشش زیادی ندارد، ممکن است ناخودآگاه به کسی که اطلاعات نادرست را منتشر کرده، در نشر آن اطلاعات به مخاطبان تازه کمک کنید.
SimilarWeb
SimilarWeb یک ابزار مفید دیگر برای ردیابی اطلاعات نادرست است. Campos Mello گفت: «ما با SimilarWeb بررسی کردیم که کدام وبسایت‌ها بیشتر از سوی سیاستمداران در گروه‌های واتس‌اپ همرسانی شده‌اند. بعد، آن وبسایت‌ها را بررسی کردیم تا ببینیم که مخاطبان زیادی دارند یا نه. نتایج آن وحشتناک بود.» به گفته او بسیاری از این وبسایت‌ها اخبار را از منابع معتبر خبری می‌گیرند و آنها را با سوگیری راست افراطی می‌آمیزند و تحریف می‌کنند.
۸ - با نقشه‌برداری، نظارت کنید
Campos Mello می‌گوید نظارت بر اطلاعات نادرست بخشی از واقعیت تازه ماست: «نقشه‌برداری از تمام این وبسایت‌ها، یعنی دانستن این که چگونه تمویل می‌شوند و چه کسانی در پشت پرده آنها هستند، کار جذاب دیگری‌ست.»
۹- تغییرات در قوانین را دنبال کنید
روزنامه‌نگاران باید تغییرات در قوانین را که شاید بر سهولت نشر اطلاعات نادرست در فضای مجازی تاثیر داشته باشند دنبال کنند. برای مثال Campos Mello از تجربه خودش در برزیل می‌گوید: «تصمیمات قانونی، قطعنامه‌های دادگاه عالی انتخاباتی و تغییرات در سیاست‌های رسانه‌های اجتماعی در مورد کارهایی که می‌توان یا نمی‌توان در تبلیغات سیاسی انجام داد وجود داشت.
این سیاست‌ها در تئوری برای مجبور ساختن Google به متوقف ساختن نشر اطلاعات نادرست درباره سیستم انتخاباتی و یا نشر اطلاعات نادرست سیاسی، قواعدی دارند.»
۱۰- اطلاعات را بررسی متقابل کنید
می‌توانید اطلاعات کارزارهای انتخاباتی را با اطلاعاتی که پلتفرم‌های بزرگ اجتماعی ارائه می‌کنند متقابلاً بررسی کنید. Google و Meta هر دو کتابخانه‌های تبلیغاتی دارند که خبرنگاران می‌توانند برای بررسی هزینه‌های اعلام شده از سوی افراد یا شرکت‌ها آنها را بررسی کنند.
وی می‌گوید: «در قسمت تبلیغات در اینترنت، تنها نامزد و یا حزب او می‌تواند هزینه تبلیغات سیاسی را بپردازد. اما در برزیل دیده‌ایم که مردم بر ضد نامزد (الف) یا به نفع نامزد (ب) تبلیغات می‌کردند.»
۱۱- رد پول را بگیرید
پس از انتخابات سال ۲۰۲۲ در برزیل، اعتراضاتی با برنامه‌های ضد دموکراسی آغاز شد. بسیاری از سازمان‌دهندگان این اعتراضات از تاجران قدرتمند منابع مالی دریافت می‌کردند. با دنبال کردن پول، خبرنگاران می‌توانند -- در این قضیه -- بازیگرانی را که به سازماندهی اعتراضات کمک می‌کنند، شناسایی کنند، یعنی با کسانی که کمک مالی دریافت می‌کنند، صحبت کنند.
۱۲- دادگاه‌ها و سازمان‌های نظارتی را زیر نظر داشته باشید
خبرنگاران، دانشگاهیان و راستی‌آزمایان باید فعالیت‌های دادگاه‌ها و نهادهای نظارتی دولت را زیر نظر بگیرند تا از تحقیقات آنها مطلع باشند. Campos Mello می‌گوید: «غیر از روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان و راستی‌آزمایان دیگر چه کسی این نهادها را زیر نظر دارد؟ جالب است ببینید که نظام قضایی چگونه قوانین خودش را رعایت می‌کند و آیا وظیفه‌اش را انجام می‌دهد یا نه.»
۱۳- هنگام تحقیق، محتاط باشید
مبارزه با اطلاعات نادرست در انتخابات سال ۲۰۲۲ برزیل چالش‌برانگیزتر از سال ۲۰۱۸ بود. چهار سال پیش اطلاعات نادرست در پلتفرم‌های محدودی منتشر می‌شدند، اما اکنون زیرساخت وسیع‌تری وجود دارد.
Campos Mello توضیح می‌دهد: «در سال ۲۰۲۲ اطلاعات نادرست بسیار گسترده‌تر شد زیرا رهبران سیاسی در فضای مجازی نفوذ بیشتر و دنبال کنندگان بیشتری دارند. یوتوبرهای بیشتر، وبسایت‌های خبری دروغین بیشتری که خودشان را به عنوان منابع معتبر و بی‌طرف اخبار جا می‌زنند، و تیک‌تاک، Kwai و پلتفرم‌های دیگر برای همرسانی ویدیوهای کوتاه وجود دارند.»
این اکوسیستم و روایت‌های سیاسی که در آن تکثیر می‌شود، با خبرنگاری حرفه‌ای به سختی برخورد می‌کنند. Campos Mello می‌گوید: «خبرنگاران بررسی کنندگان اصلی کارزارهای اطلاعات نادرست هستند که باید در بررسی هدف‌های اصلی این کارزارها محتاط باشند.»
Disarming Disinformation از سوی مرکز بین المللی خبرنگاران با همکاری مالی بنیاد Scripps Howard که یک سازمان وابسته به Scripps Howard Fund است و کارهای خیریه شرکت The E.W. Scripps را پیش می‌برد، اداره می‌شود. این طرح سه ساله، خبرنگاران و دانشجویان خبرنگاری را قادر خواهد ساخت که با اطلاعات نادرست در رسانه‌های خبری مقابله کنند.
تصویر از آنسپلش، عکاس Michal Matlon
مقالات بیشتری نوشته
