از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در یک دهه پیش، ترکیه گواه ورود بی سابقه پناهجویان از سوریه بوده است. در حالی که پناهجویان سوری موضوعی بزرگ برای رسانه های ترکیه بوده اند، چندین رویداد، آزادی مطبوعات را در ترکیه متزلزل کرده است.
خبرنگاران محلی خارجی کوشیده اند که شکاف ها را در پوشش خبری پناهجویان سوری در ترکیه پر کنند؛ اما جوامع بی جا شده از کشورشان، هنوز هم از یک چرخه خبری رنج می برند که در بهترین حالت، حامی پناهجویان است و در بدترین حالت، در برابر پناهجویان آشکارا نژادپرستی می کند.
پوشش خبری پناهجویان سوری در رسانه های مطرح ترکیه
کودتای ناکام ۱۵ ژوییه در برابر حکومت ترکیه که یک سال پس از اوج بحران پناهجویان سوری در ترکیه رخ داد به سرکوب رسانه هایی منجر شد که آزادانه از حکومت رئیس جمهور اردوغان انتقاد می کردند.
از آن زمان، رسانه های جریان اصلی طرفدار دولت، در خبرهای شان موضعی اتخاذ کرده اند که عمدتاً بازتاب سیاست ها و گفته های حزب حاکم توسعه و عدالت در مورد پناهندگان سوری است.
در سال ۲۰۱۹ میلادی، Funda Cantek و Cavidan Soykan دو خبرنگار تحقیقی، استقبال اولیه رسانه های طرفدار دولت را از پناهندگان سوری در مقایسه با حملات پوپولیستی مخالفان دولت علیه این سیاست ها، اغلب به شکل اطلاعات نادرست که از پناهجویان سوریه چهره ای بد نشان می دهد، بررسی کردند.
تا پیش از توافق اتحادیه اروپا و ترکیه که هدف آن متوقف کردن اجباری جریان ورود پناهجویان به اروپا بود - و با این وجود نتوانسته بود از گیر افتادن هزاران نفر در اردوگاه‌های شلوغ در یونان جلوگیری کند - سیاست ترکیه این بود که به آن شهروندان سوریه که قربانی جنگ و آوارگی بودند در ترکیه پناهندگی بدهد.
همزمان، منتقدان حکومت اردوغان بیشتر ضد پناهجو شدند و انتقادهای شان را در این زمینه افزایش دادند. Cantek و Soykan گزارش داده اند که رسانه های مطرح طرفدار دولت هم پناهجویان سوری را به دستکاری قوانین به نفع خودشان متهم کردند. آنها در گزارش خود نوشتند: «رسانه ها، کودکان پناهجو را چون گدایان، ولگردهای دخیل در جرم و جنایت، دست فروش و رنج دیده به تصویر می کشند.»
یک خبرنگار دیگر به نام Erol Onderoglu که در سال ۲۰۱۶ به علت حمایت از روزنامه توقیف شده کردی Ozgar Gundem زندانی شده بود می گوید: «این قطبی سازی بزرگ نه تنها تهدیدی برای آزادی رسانه هاست؛ بلکه پوشش خبری تمامی مشکلات اجتماعی را در شرایط کنونی تهدید می کند.»
مثلاً در یک بررسی انستیتو علوم اجتماعی دانشگاه آنکارا که در آن روزنامه های ترکی به شمول Hurriyet ،Sabah ،Cumhuriyet و Yenicag که نماینده طیف هایی از دیدگاه های سیاسی هستند بررسی شدند، دو محقق به نام های Tugba Asrak Hasdemir and Selcuk Cetin به این نتیجه رسیدند که رسانه های مطرح کنونی در ترکیه، برای درک عمومی کافی یا به رسمیت شناختن رسمی حقوق پناهندگان سوری کاری نمی کنند.
بیشتر بخوانید: تهیه گزارش از پناهجویان مصر و مراکش در دوران کرونا
گزارشگری درباره تهدیدهای رویاروی پناهجویان
به گفته Muhammed Siddik Yasar شهروند کرد ترکیه که یک گروه مددرسان حقوق پناهجویان را به نام Tarlabasi Solidarity راه اندازی کرده است، پناهندگان سوری در خط مقدم رویارویی های خونین و سیاسی شده اجتماعی - اقتصادی هستند. Yasar می گوید: «از آنجایی که موضوع پناهندگان سوری یک منبع بزرگ درآمد برای رسانه ها واز پرطرفدارترین خبرهاست، در این زمینه علاقه‌ای جدی وجود دارد و ساختارهایی رسانه ای وجود دارند که به هر دو صورت مثبت و منفی به این موضوع می پردازند.»
وی درباره رفتار برخی از خبرنگاران با پناهندگان می گوید: «خبرنگاری درباره سوری ها یکی از توهین آمیزترین زمینه ها در کار خبرنگاری است؛ زیرا این شرایط تحت کنترل [پناهجویان] نیست.»
برخی از انواع گزارشگری حتی می توانند پناهجویان را به خطر بیندازند؛ به ویژه گزارش ها درباره مسایل سیاسی مثل انتخابات. Yasar می افزاید: «در آستانه انتخابات، پناهجویان به علت شکست برنامه های اداری که سوری ها و پناهجویان دیگر را به هدف هایی آسان تبدیل می کند که به قتل، اغماض، و نفرت پراکنی می انجامد، دائماً با مشکل روبرو می شوند.»
با این همه، خبرنگاری می تواند بر پناهجویان اثرات مثبتی داشته باشند. Gozde Cagri Ozkose ویراستار محتوای انگلیسی یک منبع خبری طرفدار کردها به نام Mezopotamya Agency می گوید هنگامی که ۳۵ پناهجو در مرز میان ترکیه و یونان گیر مانده بودند - رویدادی که به طرز غم انگیزی منجر به مرگ یک دختر پنج ساله شد - گزارش دهی درباره این وضعیت، به آوردن پناهجویان به مکان امن کمک کرد.
او می افزاید: «ترکیه [پناهجویان] را به یونان پس می فرستاد، در حالی که یونان به مددرسانان اجازه رسیدن را به آنان نمی داد. تنها گزارش دهی خبرنگاران درباره اوضاع این پناهجویان سبب شد که آنان به یک اردوگاه در یونان منتقل شوند.»
Sultan al-Kanj یک خبرنگار عرب زبان سوری از مشکلاتی سخن می گوید که خبرنگاران در هنگام پوشش مسائل پناهجویان در ترکیه با آنها روبرو می شوند. او می گوید: «برای خبرنگاران در ترکیه ممکن نیست که با پناهجویان بازداشتی گفتگو کنند. در همه بازداشتگاه های پیش از اخراج، مقام های ترک از گفتگوی رسانه ها با اخراج شوندگان و یا عکس برداری از آنان جلوگیری می کنند.»
al-Kanj می گوید: «می توان از طریق شنیدن صدای وکلای سوری که مشکلات پناهجویان را دنبال می کنند و گفتگو با برخی از خبرنگاران ترک نزدیک به دولت، گزارش های متوازن تهیه کرد.»
درباره شرایط خبرنگاری در ترکیه، اینجا بیشتر بخوانید.
نقش رسانه های مستقل
در حالی که رسانه های ترکیه بین پلتفرم های طرفدار و مخالف دولت گیر افتاده اند و پناهجویان سوری در بین آن قرار دارند، سازمان های کوچکتر در این کشور می کوشند خبرنگاری بهتری بسازند که مسایل پناهجویان را به گونه اخلاقی پوشش خبری بدهد.
واکنش جهانی از سوی اتاق های فکر، مراکزی مثل سازمان غیرانتفاعی HasNa مستقر در واشنگتن دی سی آمریکا، چشم‌انداز رسانه های بین المللی و هر اقدام سیاسی سازی پوپولیستی را که پناهندگان سوری در ترکیه را استثمار و تحقیر می کند، مورد بررسی قرار داده است.
در سال ۲۰۲۰ HasNa برنامه Turkey Refugee Response Initiative را آغاز کرد و دو برنامه را اجرا کرد. یکی از برنامه ها Media in Tandem نام داشت که به رسیدگی به نشر اطلاعات نادرست درباره پناهجویان و آموزش خبرنگاری صلح در جوامع ترکی و سوری کمک می کند.
Rukmini Banerjee مدیر HasNa می گوید: «هدف Media in Tandem این است که به اطلاعات غلط گسترده درباره جوامع پناهجو در رسانه های اصلی ترکیه بپردازد و برای خبرنگاران جوامع ترک و سوری در ولایت Gaziantep ترکیه، آموزش های خبرنگار یصلح را فراهم بسازد.»
Banerjee می افزاید: «یکی از نتایجی که انتظار داریم از برنامه Media in Tandem به دست بیاوریم، تشویق خبرنگاران جوان سوری و ترک به همکاری با یک دیگر است تا دیدگاه های یک دیگر را کاملاً درک کنند و موضوعات خبری یک دیگر را با یکدلی و اصالت و بی طرفانه، بازگو کنند.»
با وجود این، با نزدیک شدن انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۳ ترکیه، فضای خصومت فزاینده در برابر پناهجویان سوری در ترکیه در حال رشد است.
علی رغم تلاش روزنامه نگاران برای پوشش خبری بهتر پناهجویان بین محیط رسانه های اصلی ترکیه، تعصبات عمومی نسبت به عرب ها و فرهنگ دولتی که از پاسخگویی می ترسد و بار ملامتی اش را بر دیگران می اندازد، دورنمای چندان خوش‌بینانه‌ای برای بهبود شرایط پوشش خبری پناهجویان به چشم نمی‌خورد.
عکس از آنسپلش، عکاس: Julie Ricard
مقالات بیشتری نوشته
