رسانه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و تلویزیون، راه‌های گوناگون انتقال و انتشار اطلاعات نادرست در لبنانند.
مردم در لبنان به طور فزاینده‌ای اطلاعات را از فضای مجازی دریافت می‌کنند؛ چه در واتس‌اپ باشد، چه پلتفرم‌های دیگری مثل فیسبوک، ایکس (توییتر سابق)، اینستاگرام، تیک‌تاک و یا وب‌سایت‌های خبری. از این رو، امکان زیادی برای انتقال و انتشار اطلاعات، خطر مواجهه با اخبار تأییدنشده و اطلاعات نادرست بسیار زیاد است.
در این میان، به‌خصوص، اطلاعات نادرست در مورد پناه‌جویان سوری که اخیراً هدف یک کارزار شدید نفرت‌پراکنی قرار گرفته‌اند، مورد توجه است. برای مثال در ماه آوریل، تصویری که نشان می‌داد یک کارت شناسایی پلیس برای یک مرد سوری تبار صادر شده است، در فضای مجازی پخش شد و سبب افزایش کامنت‌ها (نظرات) نژادپرستانه در این فضا شد. نرم‌افزارهای تشخیص تصویرهای دست‌کاری شده بعداً ثابت کرد که این سند، ساختگی بوده است.
غدیر حمادی، یکی از مؤسسان پلتفرم صواب Sawab که در زمینه مبارزه با اطلاعات نادرست در لبنان فعال است و برنامه توسعه سازمان ملل متحد از آن حمایت مالی می‌کند، می‌گوید: «این یک کارت جعلی بود که به وسیله یک نرم‌افزار تغییر عکس تهیه شده بود. انتشار اخبار جعلی متعدد، بر گروه‌های حاشیه‌نشین در جامعه لبنان، از جمله پناه‌جویان سوری، اثر می‌گذارد.»
صواب که با انتقال و انتشار اطلاعات نادرست بیشتر در واتس‌اپ مقابله می‌کند، توسط شش خبرنگار ساخته شده که در زمینه راستی‌آزمایی و مقابله با نفرت‌پراکنی آموزش دیده‌اند. حمادی می‌گوید: «ما کار خود را روی این پیام‌رسان (واتس‌اپ) شروع کردیم، زیرا مردم از آن بسیار استفاده می‌کنند و در طول روز اخبار را به دوستان و خانواده خود «فوروارد» می‌کنند. ما گروه خود را در واتس‌اپ ساخته‌ایم و در آن اطلاعات نادرست را شکار می‌کنیم.»
بیشتر بخوانید: ابزاری برای پی‌گیری قوانین مبارزه با انتشار اطلاعات جعلی
اطلاعات نادرست در لبنان
رایج‌ترین نوع اطلاعات نادرست در لبنان، گزارش‌های نادرست درباره بحران اقتصادی جاری در این کشور است که در سال ۲۰۱۹ شروع شد. حمادی در این مورد می‌گوید: «ما با دروغ‌های زیادی درباره تولیداتی مواجهیم که قرار بود در بازار تمام شود. فکر می‌کنم که این اطلاعات نادرست بیشتر از همه چیز، ناشی از ترس است.»
جاد شحرور، مسئول ارتباطات مرکز SKeyes برای آزادی مطبوعات و فرهنگ، می‌گوید که سیاست یکی دیگر از موضوعات رایج در لبنان است که اطلاعات نادرستی درباره آن منتشر می‌شود. به گفته او: «جامعه لبنان به این موضوع علاقه بسیاری دارد. درباره هر رخ‌داد سیاسی، چندین روایت متفاوت را می‌توانید پیدا کنید.»
در یک بررسی که در ماه مارس از سوی مرکز SKEyes منتشر شد، آمده است که اطلاعات نادرست به رسانه‌های اجتماعی، رسانه‌های جایگزین و منابع «متعارف» اطلاعات مثل تلویزیون، در سراسر لبنان هجوم آورده است. شحرور می‌گوید: «هر نسلی، پلتفرم اجتماعی خود را دارد، اما اطلاعات نادرست همه جا هست. نسل زِد (زی) بیشتر به تیک‌تاک سر می‌زند، نسل هزاره/ وای/یگرگ (میلنیال) اما، به فیسبوک، توییتر و اینستاگرام. نفوذ اطلاعات نادرست و اخبار جعلی در هر پلتفرم متفاوت است، اما بدون شک در تمام بخش‌ها دیده می‌شود.»
او می‌افزاید: «جوانان، به‌رغم داشتن وابستگی‌های سیاسی مشخص، آگاهند که برای دانستن واقعیت، باید چندین کانال را ببینند و اخبار را در چندین سایت بخوانند. از سوی دیگر، کسانی که بالای شصت سال دارند، اطلاعاتی را که دریافت می‌کنند، بلافاصله مورد پرسش قرار نمی‌دهند.»
این بررسی نشان می‌دهد که برخی از مردم بیشتر مستعد باور کردنِ اطلاعاتی هستند که از شخصیت‌های مذهبی محلی می‌شنوند. این شخصیت‌ها به‌ویژه در مناطق دورافتاده بیشتر مورد اعتماد مردم هستند، و مردم نیز به اخباری که از آنها می‌شنوند، اعتماد بیشتری دارند تا اخباری که در رسانه‌های خبری منتشر می‌شود.
شحرور حضور سازمان‌یافته «ارتش‌های الکترونیک» را بسیار نگران‌کننده می‌خواند: «آنها از سوی گروه‌های سیاسی بزرگ و مشخص لبنان اجیر شده‌اند تا به منازعات فرقه‌ای دامن بزنند و مخالفان را بدنام کنند.» او می‌افزاید که این ارتش‌های الکترونیک برای انتشار این اطلاعات از حساب‌های جعلی در رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ابزارهای هوش مصنوعی برای مقابله با جعل عمیق (دیپ فیک)
یادگیری تشخیص اطلاعات نادرست
صواب برای مواجهه با جلوه‌های چند وجهی اطلاعات نادرست، دوره‌های آموزشی را در مدارس و دانشگاه‌ها ایجاد کرده است تا دانش‌آموزان و دانش‌جویان را به بهترین شیوه‌ها برای تشخیص اطلاعات نادرست تجهیز کند.
حمادی در این مورد می‌گوید: «ما به آنها یاد می‌دهیم که از موتورهای جستجوی معکوس برای یافتن تصویرها و ویدیوها استفاده کنند. به طور مثال می‌توانیم درباره یک عکس تلاش کنیم که سرنخ‌هایی درباره زمان و مکان یک رویداد بیابیم -- برای ویدیوها هم همین‌طور. به‌علاوه، می‌توانیم با مقامات محلی و یا کسانی که در محل آن رویداد هستند تماس بگیریم تا صحت اطلاعات را بررسی کنیم.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Christelle Hayek
این مطلب نخست در وبسایت فرانسه آی جی نت منتشر شده بود.
مقالات بیشتری نوشته
