روز هشتم ماه ژانویه تنها چند روز بعد از انتقال ریاست جمهوری به Lula da Silva لولا دا سیلوا در برزیل، حامیان Jair Bolsonaro ژاییر بولسونارو، رئیس‌جمهوری سابق به دادگاه عالی، دفترهای ریاست‌جمهوری و نهادهای قانون‌گذاری یورش بردند. این شورش‌گران در کنار خواست‌های دیگر، خواهان کودتای نظامی برای بیرون راندن da Silva از ریاست‌جمهوری شدند.
ویدیوهای این رویداد که اکنون به نام شورش هشتم ژانویه شناخته می‌شود، به رویدادهای روز یورش ششم ژانویه ۲۰۲۱ به کنگره ایالات متحده آمریکا شباهت دارند. در آن روز، هواداران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا جلسه تایید نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور را برهم زدند تا از انتقال صلح‌آمیز قدرت به رئیس‌جمهور منتخب، جو بايدن، جلوگیری کنند.
یک ماه پس از شورش برزیل، خبرنگاران در این کشور باید به بسیاری از پرسش‌هایی که دو سال قبل همکاران‌شان در آمریکا با آنها مواجه بودند، پاسخ دهند. سوال‌هایی از این دست: تحریک کنندگان این شورش چگونه به پاسخگویی واداشته خواهند شد؟ با مقدار انبوهی از اطلاعات دروغ پیرامون رویدادهای آن روز چگونه مقابله کنیم؟ چطور می‌شود شدت تهدید در مقابل دموکراسی را به خوانندگان بفهمانیم؟
برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها من با Meg Kelly، گزارشگر بخش تشخیص ویدیوی روزنامه واشنگتن پست و Ryan Reilly، خبرنگار موضوعات مربوط به عدالت در شبکه خبری ان بی سی گفتگو کردم. هر دوی آنها در مورد رویدادهای ششم ژانویه در آمریکا و پس از آن گزارش تهیه کرده‌اند.
آنها برای خبرنگاران در برزیل و دیگر کشورهای جهان که از تندروی ضد دموکراسی گزارش تهیه می‌کنند توصیه‌هایی دارند که در ادامه می‌خوانید.
تهیه گزارش پس از شورش
بلافاصله پس از شورش در آمریکا، تیم تشخیص ویدیوی Kelly در Washington Post یک جدول زمانی دیداری از وقایع آن روز ساختند. آنها از ویدیوهایی که در فضای مجازی منتشر شده و از سوی خبرنگاران برای دنبال کردن رویدادها تهیه شده بود، استفاده کردند. آنها زمان ثبت هر ویدیو را راستی‌آزمایی کردند تا بدانند که شورشیان دقیقاً چه زمانی وارد ساختمان کنگره آمریکا شدند و به اعضای کنگره چقدر نزدیک شده بودند.
در ماه‌های بعد از این شورش، Kelly و تیمش به ثبت بصری مسائل پیچیده‌تری مثل این که نیروهای پلیس چگونه سعی کردند این شورش را مهار کنند، پرداختند. در یک گزارش تحقیقی، Kelly خواهان دسترسی به تماس‌های پلیس در روز شورش شد که نارسایی‌های پلیس را در برنامه‌ریزی نشان می‌داد و در نهایت باعث شد شورش‌گران بتوانند وارد کنگره شوند.
Ryan Reilly در شبکه NBC News بر پاسخ دستگاه قضایی به وقایع ششم ژانویه تمرکز داشت. او می‌گوید: «یکی از چیزهایی که از روزهای اول روشن شده است و اگر من رویدادهای برزیل را دنبال کنم به آن توجه خواهم کرد این است که ما واقعاً نمی‌دانستیم که یک تحقیق جنایی واقعاً شامل چه تعداد آدم می‌تواند باشد.
برای مثال Reilly می‌گوید در روزهای نخست پس از شورش تخمین زده می‌شد که نزدیک به ۸۰۰ نفر وارد کنگره شده بودند در حالی که رقم اصلی بیشتر از ۲۰۰۰ بود. تعداد شورشیان در برزیل از این هم بیشتر بود: تنها در روز شورش دست کم ۱۵۰۰ تن بازداشت شدند. اما دو سال پس از شورش در آمریکا تنها ۹۵۰ تن متهم شده‌اند. همچنین مقام‌های برزیلی تخمین می‌زنند که تعداد کسانی که به ساختمان‌های دولتی این کشور یورش بردند نزدیک به ۵ هزار بوده است، در حالی که در آمریکا شمار شورش‌گران به ساختمان کنگره نزدیک به ۲ هزار تن تخمین شده است.
Kelly و Reilly هر دو بر تفاوت‌های مهم ششم و هشتم ژانویه تأکید می‌ورزند. روز ششم ژانویه، شورش‌گران می‌خواستند از تایید نتیجه انتخابات جلوگیری کنند؛ شورش هشتم ژانویه پس از تحلیف رئیس‌جمهور کنونی برزیل (لولا) رخ داد. شورشِ آمریکا خشونت‌بارتر بود، زیرا جمعیت وارد درگیری تن به تن با پلیس شد و در نهایت مرگ ۵ تن به این خشونت‌ها نسبت داده شد.
بیشتر بخوانید: اپلیکیشنی برای رفع ابهام در پوشش خبری ناامنی های برزیل
مقابله با اطلاعات دروغ
اطلاعات دروغ، الهام‌بخش شورش ششم ژانویه در آمریکا بود. پس از این شورش هم اطلاعات نادرستی در فضای مجازی تکثیر شد که هدف از آن، ایجاد ابهام در مورد واقعیت رویدادهای آن روز بود. Reilly می‌گوید: «آنچه ما ششم ژانویه می‌خوانیم به علت تئوری‌های توطئه رخ داد. حالا در مورد خود ششم ژانویه، شماری تئوری توطئه وجود دارد.»
در روزها و هفته‌های پس از این واقعه، اتهامات واهی در مورد این که «بازیگران مربوط به دولت مخفی» مثل پلیس فدرال آمریکا مسئول این شورش بودند و گروه antifa (یک جنبش سیاسی غیرمتمرکز چپ‌گرا، ضد فاشیسم و ضد نژادپرستی در آمریکا) عامل تحریک این شورش بود، منتشر شد.
این اطلاعات نادرست باعث شد که بار ملامت از تحریک‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق منحرف شود و در عین حال، وقایع آن روز از سوی عده‌ای به عنوان توطئه‌ای در برابر وی و هوادارانش توصیف شود. حالا در برزیل هم تلاش‌های مشابهی در جریان است. شبکه‌های تلویزیونی هوادار بولسونارو مثل Jovem Pan با کسانی مصاحبه می‌کنند که اطلاعات نادرست را پخش می‌کنند. یکی از گام‌هایی که خبرنگاران برای مبارزه با اطلاعات دروغ و نادرست می‌توانند بردارند، معرفی صحیح آشوب‌گران و شورش‌گران بر اساس اقداماتی است که در آن روز انجام داده‌اند.
Kelly می‌گوید: «ما با این که کسانی را که وارد ساختمان کنگره شدند، آشوب‌گر بخوانیم، احساس راحت‌تر بودیم.» اما به باور او، استفاده دقیق از واژگان بسیار مهم است: «فکر نمی‌کنم درست باشد بگوییم هر کسی که در آن روز وارد ساختمان کنگره شده بود، اعتقادات افراطی داشت. به همین خاطر بیشتر اوقات می‌گفتیم «یک هوادار ترامپ» و یا «فردی که فکر می‌کرد در انتخابات دست برده شده است...»
اشاره به شواهد قوی هم یکی دیگر از راه‌های تکذیب ادعاهایی است که از اطلاعات نادرست سرچشمه گرفته‌اند، به خصوص هنگام ارتباط گرفتن با مردمی که به رسانه‌ها کمتر اعتماد دارند. Kelly در توضیح این گونه شواهد می‌گوید: «تکیه بر شواهد تصویری با برچسب‌های زمانی مشخص، تکیه بر عکس‌های دارای فراداده‌های واضح، قابلیت یک‌جا ساختن تمام این تصویرها برای مردم به گونه‌ای که خاطرات یک شخص نباشد و یا چیزی نباشد که تنها یک منبع اطلاعاتی به شما گفته باشد.» وی می‌افزاید: «من در کار خودم دریافته‌ام که با استفاده از این شواهدِ واقعاً قوی می‌توان با مردم به خوبی ارتباط برقرار کرد.»
بیشتر بخوانید: راهنمایی‌هایی برای پوشش خبری افراط گرایی ضد دموکراتیک در آمریکا
اطمینان یافتن از جواب‌گویی
جلوگیری از اقدامات ضد دموکراتیک در آینده نیازمند پاسخگو گرفتن مسئولان سازمان‌دهی آن شورش‌هاست. خبرنگاران می‌توانند در این بخش نقش کلیدی داشته باشند. Kelly می‌گوید: «به خبرنگاران برزیلی پیشنهاد می‌کنم که نیروهایی را زیر نظر داشته باشند که تا قبل از روز واقعه در رسانه‌های اجتماعی فعال بودند. فکر کنید، چه کسانی رهبران گروه‌های مختلفی بودند که در راه‌اندازی اعتراض‌ها و رقم زدن برخی از لحظات خشونت‌بار دخیل بودند.»
خبرنگاران همچنین باید نقش نیروهای پلیس و ارتش را ببینند. بسیاری از شورش‌گران در آمریکا به یکی از این دو گروه تعلق داشتند. Reilly می‌گوید: «ما شماری عضو فعال این نیروها را سراغ داریم که به کنگره رفته بودند. شماری از نیروهای فعال و بازنشسته نیز پلیس را داریم که در این حمله در ششم ژانویه دخیل بودند.»
در برزیل هنگامی که آشوب‌گران به ساختمان دادگاه عالی و کنگره حمله می‌کردند، بسیاری از نیروهای پلیس فقط ایستاده بودند. Reilly می‌گوید: «فکر می‌کنم این موضوعی است که واقعاً به آن علاقه دارم - یعنی این که پلیس به علت مسائل سیاسی، تهدید را کم اهمیت جلوه بدهد و یا اساساً از مردمی که به ساختمان کنگره یورش بردند طرفداری کند، زیرا با آنها دیدگاه سیاسی مشترک دارد.»
در نهایت، برای اجتناب از وضعیتی که ریلی آن را «قورباغه‌ای در آب جوش» توصیف می‌کند و در آن رویدادهای ضد دموکراتیک به گونه‌ای فزاینده و به سرعت از دید عموم محو می‌شوند، جلب توجه عمومی به خطراتی که سازمان‌دهندگان شورش برای دموکراسی ایجاد می‌کنند، بسیار مهم است. این موضوع به ویژه زمانی مهم است که کسانی که قدرت و مسئولیت کمتری در این یورش داشتند، بازداشت و محاکمه می‌شوند، اما برخی از آنان که بیشتر مسئولیت بیشتری داشتند، آزاد می‌مانند.
برای مثال برای اکثریت کسانی که در آمریکا به نقض حریم کنگره متهم شده‌اند، در دادگاه‌های طرح اتهام‌هایی مثل رفتار آشوب‌گرانه، تنها مجازات‌های مختصری تعریف شده است. اما تحقیقات کنگره و بازرس ویژه در مورد مغزهای متفکر و تحریک‌کنندگان این شورش هنوز به طرح اتهام‌های جنایی نیانجامیده است. Reilly می‌گوید: «تمایلی برای گذار از این فصل تاریخ وجود دارد، اما همین به شما نشان می‌دهد که قدرت چه می‌تواند بکند. کسانی که کمترین مسئولیت را داشتند، بیشتر بار عواقب وقایع آن روز را به دوش می‌کشند.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Mateus Campos Felipe
مقالات بیشتری نوشته
