مردم مصر برای یک همه‌پرسی درباره ریاست‌جمهوری عبدالفتاح السیسی که از سال ۲۰۱۴ به این سو قدرت را در دست دارد به پای صندوق‌های رأی رفتند. در سال آینده (۲۰۲۴) هم چندین کشور خاورمیانه و شمال آفریقا، از جمله تونس و الجزایر، انتخابات برگزار خواهند کرد.
در سال ۲۰۲۴ در کل نیمی از جمعیت جهان - بیش از چهار میلیارد تن - در انتخابات‌های مختلف شرکت خواهند کرد. برای خبرنگارانی که این انتخابات‌ها را پوشش می‌دهند، دانستن این که چگونه از رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند، یک مهارت کلیدی است؛ هم برای آگاهی‌دهی به مخاطبان و هم برای مقابله با اطلاعات جعلی و اطلاعات نادرست.
در انجمن رسانه‌های مصر در سال ۲۰۲۳، فدوه کمال، مشاور مدیریت برنامه‌های مرکز بین‌المللی خبرنگاران و میس قات، از اعضای برنامه گزارش‌گری Jim Hoge، درباره استفاده از رسانه‌های اجتماعی، داده‌ها و امکانات دیداری هنگام تهیه گزارش از انتخابات، به خبرنگاران نکاتی را آموزش دادند. آنها همچنین ابزارهای راستی‌آزمایی بسیار خوبی را به شرکت‌کنندگان معرفی کردند و به بحث درباره چالش‌های اخلاقی پرداختند که خبرنگاران در رسانه‌های اجتماعی با آنها مواجه می‌شوند.
قات در یکی از این نشست‌ها گفت: «چشم‌انداز در حال تحول پوشش انتخابات، چالش‌های متعددی را فراراه خبرنگاران قرار می‌دهد که بزرگترین آن، جلب و حفظ توجه مردم است. موفقیت پوشش انتخاباتی به تعامل موفق رأی‌دهندگان و رسانه‌ها بستگی دارد. داده‌های تعاملی، محتوای دیداری جذاب، و روایت‌های قوی، عناصری حیاتی برای دست‌یابی به این هم‌افزایی هستند.»
در ادامه این مطلب، مهمترین نکات مورد بحث را در جریان این نشست آموزشی می‌خوانید.
تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر انتخابات
رسانه‌های اجتماعی به طور فزاینده‌ای برای درک و تعامل مردم با انتخابات، به یک ابزار مرکزی مبدل شده اند. این امر اثرات مثبتی داشته است؛ مثل افزایش مشارکت رأی‌دهندگان، به‌خصوص جوانان و اعضای جوامع حاشیه‌نشین. وجود رسانه‌های اجتماعی به افزایش شفافیت در پیکارهای انتخاباتی هم کمک کرده است، چرا که قابلیت روزآمد کردن سریع، به خبرنگاران اجازه می‌دهد بر کمپین‌های انتخاباتی نظارت بهتری داشته باشند.
با این وصف، رسانه‌های اجتماعی انتشار اطلاعات غلط و اطلاعات جعلی را تسهیل می‌کند که در درازمدت می‌تواند اعتماد مردم را به نهادهای دموکراتیک تضعیف کند. رسانه‌های اجتماعی همچنین می‌توانند میدانی برای آزار و اذیت و زورگویی سایبری باشند که نامزدهای انتخاباتی، فعالان و خبرنگاران، ممکن است از آن رنج ببرند و برای بازیگران خارجی، مثلاً با دست‌کاری نظرات همگانی درباره یک نامزد، امکان و فرصت مداخله در روند انتخابات را فراهم کنند. الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی حاوی حباب‌های فیلتر و اتاق‌های اکو هم هستند که کاربران را در معرض محتوایی قرار می‌دهند که با باورهای آنها همخوانی دارند.
به گفته کمال: «این خصوصیت رسانه‌های اجتماعی، مواجهه کاربران را با نظرات متنوع، محدود می‌کند و سوگیری‌ها را تقویت می‌کند، که به نوبه خود می‌تواند به تضاد دامن بزند و مانع تصمیم‌گیری آگاهانه شود. به همین دلیل لازم است که خبرنگاران به مهارت‌های راستی‌آزمایی تسلط داشته باشند تا از اطلاعات غلط و جعلی پرده بردارند و اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی را به مخاطبان خود ارائه دهند.»
بیشتر بخوانید: راه‌کارهایی برای انتشار گسترده‌تر گزارش‌‌هایتان در رسانه‌های اجتماعی
تعامل با مخاطبان در رسانه‌های اجتماعی
امروز مردم به طور فزاینده‌ای اخبار را از رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند. برای تعامل با مخاطبان در رسانه‌های اجتماعی، الگویی که برای همه و در همه جا قابل استفاده باشد وجود ندارد، اما چند نکته کلیدی هست که با به‌کاربردن آنها می‌توانید تعامل خود را با مخاطبانتان افزایش دهید:
ایجاد تنوع در محتوا: بکوشید که محتوای شما شامل عکس، ویدیو، نمودار، اینفوگرافیک و نظرسنجی باشد تا بهتر بتوانید با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنید.
پاسخ دادن به کامنت‌ها (نظرات): در اتاق خبر خود درباره زمان و چگونگی پاسخ دادن به کامنت‌ها و پرسش‌های مخاطبان در رسانه‌های اجتماعی، راهکارهای مشخصی داشته باشید و آنها را عملی کنید. توجه داشته باشید که پاسخ دادن مداوم به نظرات، میزان تعامل شما را با مخاطبان افزایش می‌دهد و رابطه‌تان را با آنها تقویت می‌کند. همزمان اما، حفظ روند پاسخگویی، زمان‌بر است و نیازمند صرف نیروی بسیار.
تعامل با مخاطبان: حتی اگر نمی‌توانید به طور پیوسته به کامنت‌های مخاطبان پاسخ بدهید، این نکته کلیدی را فراموش نکنید که به مخاطبان خود این احساس را منتقل کنید که از راه رسانه‌های اجتماعی در پوشش خبری شما نقش دارند. برای مثال می‌توانید حساب‌های کاربری مخاطبان را دنبال کنید، پست‌های آنها را بازتوییت کنید و درباره مسائل مختلف نظرسنجی یا رأی‌گیری کنید.
داشتن برنامه‌های زنده: اسپیس (Spaces) در ایکس (توییتر سابق)، و لایو اینستاگرام و فیس‌بوک، راه‌های مؤثری برای برقراری ارتباط با مخاطبان و پاسخ دادن به سؤالات آنان است. به‌کارگیری این شیوه‌ها می‌تواند مخاطبان شما را به صورت پویاتری در برنامه‌ها دخیل کند و این احساس را در آنها به وجود بیاورد که در رسانه یا خبررسانی شما نقش بزرگتری دارند.
هرچه به برگزاری انتخابات نزدیکتر می‌شویم، استفاده از این تکنیک‌ها می‌تواند به رسانه‌های خبری کمک کند از مخاطبان خود در رسانه‌های اجتماعی بهترین بهره را ببرند. میس قات می‌گوید: «رویدادهایی که ما پوشش می‌دهیم، تنها در خیابان‌ها و حوزه‌های رأی‌گیری اتفاق نمی‌افتند، بلکه در اینترنت هم رخ می‌دهند؛ جایی که می‌تواند رقابت میان نامزدان، رسوایی‌ها، موارد تخطی، آمال و آرمان‌های رأی‌دهندگان و نگرانی‌های آنها را پیدا کرد.»
بیشتر بخوانید: استفاده از تیک تاک برای جلب جوانان به اخبار
جلوگیری از انتشار اطلاعات جعلی و نادرست پیرامون انتخابات
رسانه‌های اجتماعی مملو از اطلاعات غیر دقیق است. محتوای شما درباره انتخابات، معمولاً در کنار محتوای گمراه‌کننده، به دنبال‌کنندگان شما نشان داده خواهد شد. به گفته قات: «رسانه‌های اجتماعی برای اطلاعات نادرست و جعلی مثل یک زمین حاصل‌خیز است؛ چرا که هم‌رسانی اطلاعات در آن به طور سریع و فراگیر انجام می‌شود.»
هر پیامی که به خشونت، تبعیض، تنش‌های اجتماعی و سیاسی، افترا و یا دشمنی با یک گروه مردمی خاص بر اساس خصوصیت‌های ذاتی آنها دامن می‌زند، می‌تواند گفتار نفرت‌پراکنانه تلقی شود. کمال تأکید می‌کند که بین انتقاد شدید سیاسی یا اجتماعی و گفتار نفرت‌پراکنانه، تفاوت مهمی وجود دارد.
در جریان انتخابات که مردم بیش از هر زمان دیگری تهییج می‌شوند، ممکن است از سوی کمپین‌های انتخاباتی، نامزدان و هواداران آنها سخنان نفرت‌آمیزی منتشر شود. ممکن است خبرنگاران هدف این سخنان باشند؛ حتی همزمان با آن‌که با این نوع سخنان، مقابله می‌کنند. کمال توصیه می‌کند که برای تشخیص این که گفته یا بیانیه‌ای، حاوی گفتار نفرت‌آمیز است یا نه، با نهادهای مدنی و متخصصانی که در زمینه شناسایی این گونه گفتار تجربه دارند، مشورت کنید.
مهمتر از همه این است که به صورتی با گفتارهای نفرت‌آمیز مقابله کنید که ناخواسته، سبب میدان دادن به آن نشوید و بُردِ آن را افزایش ندهید. مثل همیشه، اطلاعات را قبل از انتشار با رجوع به چندین منبع تأیید کنید.
کمال می‌گوید: «پوشش خبری انتخابات در عصر رسانه‌های اجتماعی، کاری دشوار اما حیاتی است. خبرنگاران مسؤولیت دارند درباره نامزدها و مسائل دیگر، اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی ارائه کنند.»
در ادامه، چند منبع (اغلب به زبان انگلیسی) را درباره پوشش خبری انتخابات برای خبرنگاران معرفی می‌کنیم:
- جعبه ابزار گزارش‌گری از انتخابات از سوی مرکز بین‌المللی خبرنگاران
- رسانه‌ها و انتخابات - راهنمایی برای دست‌اندرکاران انتخابات
- راهنمای شبکه جهانی خبرنگاری تحقیقی درباره انتخابات (به زبان‌های ترکی، فرانسه، عربی و چند زبان دیگر هم در دسترس است)
- جعبه ابزار اتحاد جهانی سایبری درباره امنیت سایبری برای خبرنگاران
تصویر اصلی در جریان برگزاری نشست رسانه‌های مصر گرفته شده‌است.
مقالات بیشتری نوشته
