مریم اودرِاوگو (Mariam Ouédraogo) خود را وقف پوشش خبری جنگ و پیامدهای مخرب آن بر غیرنظامیان در کشورش، بورکینافاسو، کرده است. او در یک رشته گزارش، وحشتی را که زنان در این کشور تجربه کرده‌اند، از جمله تجاوز و تعرض گروه‌های تروریستی، مستندسازی کرده و به همین علت، نخستین زن خبرنگاری بوده که جایزه معتبر Bayeux Calvados-Normandy را در سال ۲۰۲۲ به دست آورد.
امسال، او یکی از برندگان جایزه خبرنگاری نایتِ سال ۲۰۲۳ مرکز بین‌المللی خبرنگاران است. این جایزه به پاس تعهد وی به پوشش دادن مسائل پیچیده، و گزارش‌گری تأثیرگذارش به او اهدا شده است.
اودراوگو در کار خود به تجربه‌ها و دیدگاه‌های قربانیان اولویت می‌دهد. به باور او، خبرنگاری باید بر محور انسانیت باشد. اما این کار می‌تواند فشار روانی در پی داشته باشد: اودراگو باری به علت اثرات اختلال تنش روحی (استرس) پس از سانحه، برای مدتی از کارِ خبرنگاری کناره‌گیری کرد. وی می‌گوید: «برای بهتر شدن تلاش کرده‌ام، حالا این بخشی از کار روزانه‌ام شده است.»
در یکی از جلسات انجمن گزارش‌گری از بحران مرکز بین‌المللی خبرنگاران به زبان فرانسه، اودراوگو درباره تجربه کاری خود از گزارش‌گری درباره زنانی که از تروریسم متأثر شده‌اند صحبت کرد و دیدگاه‌ها و توصیه‌های خود را درباره تهیه گزارش‌های تحقیقی پیرامون مسائل حساس با حاضران در میان گذاشت. او درباره چگونگی گفتگوی مسئولانه با مصاحبه‌شوندگان درباره مسائل حساس بحث کرد. این خبرنگار توصیه‌هایی هم درباره این که خبرنگاران در این مسیر چگونه می‌توانند به فکر سلامت جسمی و روانی خود باشند، به حاضران داد.
در ادامه این مطلب، مهمترین نکته‌های سخنان او را می‌خوانید.
اهداف خود را تعریف کنید
اودراوگو در کار خبرنگاری کوشیده تا «درک و توضیح دادن پدیده خشونت جنسی، آشکار ساختن گستره خشونت و مستندسازی راهبردهای مقاومت بازماندگان» را منعکس کند. به این دلیل وی توصیه می‌کند که خبرنگار قبل از رفتن به محل رویداد، اهداف خود را مشخص کند.
او می‌گوید: «این که بدانید چگونه به قربانیان نزدیک شوید حیاتی است؛ زیرا آنها دردهای بزرگی را تحمل می‌کنند. وقتی چنین موضوعات حساسی را دنبال می‌کنید، انطباق با واقعیت، حوصله و حساسیت بسیار مهم است. تهیه یک گزارش به معنای نگه داشتن ارتباط انسانی است، نه فقط بر عهده گرفتن نقش خبرنگار.»
اودراوگو با استفاده از این رویکرد، سردبیران را درباره اهمیت گزارش‌های خود متقاعد می‌سازد. به باور او، خبرنگاران دیگر هم می‌توانند از این روش استفاده کنند. به گفته وی: «موضوع تعرض جنسی در جامعه موضوع حساسی است، به ویژه وقتی که شامل اعمالی باشد که به دست افراد مسلح انجام شده‌اند.»
او می‌گوید که زمانی بعد از یک سال پژوهش عمیق و گزارش‌گری که شامل گفتگوهای شبانه با موضوعات گزارش‌های او می‌شد، همراه یکی از بازماندگان تعرض جنسی اشک ریخت. با این همه او به خبرنگاران دیگر توصیه می‌کند که تا حدی فاصله عاطفی را با منابع (مصاحبه‌شوندگان) رعایت کنند، تا بی‌اندازه زیر فشار روانی و عاطفی قرار نگیرند.
به گفته او، خبرنگاران همچنین پس از بازگشت از محلِ تهیه گزارش، برای تأمل و بازیابی انرژی‌شان باید به خود زمان بدهند: «زمانی را مشخص کنید که بتوانید طی آن تجربه خود را پردازش کنید، به خود اجازه تأمل بدهید و عدم تمایل اولیه خود را برای مرور تجربیات قربانیان درک کنید.»
بیشتر بخوانید: توصیه‌های یک خبرنگار موفق برای تهیه گزارش‌های تحقیقی تلویزیونی
به شیوه‌ای راهبردی و زیرکانه تحقیق کنید
اودراوگو می‌گوید که خبرنگاران باید از دیدگاه‌های مختلف در گزارش‌های خود استفاده کنند و روش‌های تهیه گزارش را در هم بی‌آمیزند. برای مثال، شاید بتوانید به جای آن که در یک مقاله، اطلاعات بسیاری را بگنجانید، اطلاعاتتان را طی چند مقاله ارائه دهید. همین راهبرد بود که باعث شد اودراوگو برنده جایزه Bayeux Calvados-Normandy شود.
احترام قائل شدن برای مصاحبه‌شوندگان و حفظ گم‌نامی آنها در صورت نیاز، بسیار مهم است. برای این کار اودراوگو پیشنهاد می‌کند که از تصویرهای نقاشی شده و یا تصویرهایی که از پشت سر قربانیان برداشته شده و فاقد ویژگی‌هایی باشد که باعث شناخته شده آنها شود، استفاده کنید. وی تأکید می‌ورزد که خبرنگاران نباید درباره تحقیق پیرامون خشونت جنسی تردید کنند. او می‌گوید: «برای تهیه این مقالات ژرف، پافشاری کنید. حتی اگر آنها برای اتاق خبر شما درآمدزا نباشند، باعث تصمیم‌گیری و ایجاد تغییر خواهند شد.»
سلامت جسمی خود را حفظ کنید
اودراوگو برای نوشتن این روایت‌های دل‌خراش، با دقت به حرف‌های قربانیان گوش می‌داد، اما گاهی اوقات به علت شنیدن قساوت‌های غیر قابل تصور، متحمل فشار روانی و عاطفی زیادی می‌شد. او از این رو خاطرنشان می‌سازد که «در برخی مواقع، احساس درماندگی خواهید کرد.»
او می‌افزاید که مهم است قبل از رفتن به محل تهیه گزارش با مسئولان مشورت کنید تا درباره پیرامون خود و موضوع گزارش، درک جامعی به دست بیاورید: «تمام تلاش خود را برای گرفتن مجوزهای لازم به خرج دهید، مشروط به آن که به تحقیق شما لطمه‌ای وارد نشود.»
از توصیه‌های دیگر او این است که خبرنگاران با توجه به شرایط میدانی در حال تغییر، انعطاف‌پذیر باشند، شبکه منابع خود را گسترش دهند و اعتماد سازی کنند: «از جلب توجه بی‌مورد اجتناب کنید. در برخی مواقع برای تلفیق بهتر با محیط اطراف، بهتر است از کارت یا جلیقه خبرنگاری استفاده نکنید.»
خبرنگاران باید از چالش‌های احتمالی آگاه باشند و با در نظر گرفتن آنها برنامه‌ریزی کنند. اودراوگو به یاد می‌آورد که در گذشته برای درک عمیق‌تر پیامدهای تن‌فروشی برای زنانی که به این کار واداشته شده بودند، در زندگی روزمره آنها کندوکار می‌کرد: «بدون آن که تمام راه را بروم، توانستم با کسانی ارتباط بگیرم که به بهای ناچیز از زنانی که مورد تجاوز قرار گرفته بودند، سوءاستفاده می‌کردند.»
بیشتر بخوانید: انیسه شهید: صدایی برای مردم افغانستان
اولویت دادن به سلامت روان
بعد از آن که روشن شد اودراوگو به علت ماهیت گزارش‌های تحقیقی خود به ترومای نیابتی یا ترومای ثانویه دچار شده است، برای مدتی از کار کناره گرفت. او می‌گوید: «این [استراحت] ضروری است، چرا که آنچه در محل تهیه گزارش با آن مواجه می‌شوید معمولاً با انتظارات اولیه شما تفاوت چشم‌گیری دارد. از یک متخصص سلامت روانی وقت مشاوره بگیرید تا مانع شکست‌های عاطفی در جریان کار شوید.»
خبرنگاران باید مسائلی مثل «کمبود اطلاعات و محدودیت‌های زمانی و مالی را به خصوص زمانی که اتاق‌های خبر این منابع را فراهم نمی‌کنند، هنگام کار مد نظر داشته باشند.»
مهمترین مسأله، حفاظت از منابع (مصاحبه‌شوندگان) در جریان تهیه گزارش است. اودراوگو تأکید می‌کند که «بین حفظ گم‌نامی و اطمینان از دقیق بودن گزارش، توازن درستی ایجاد کنید، تا گزارشی تهیه نکنید که صحت نداشته باشد.»
ویدیوی این وبینار را به زبان اصلی (فرانسوی) اینجا می‌توانید ببینید:
انتشار تصویر اصلی با اجازه مریم اودراوگو انجام شده است.
این مطلب اول در وبسایت آی جی نت فرانسه منتشر شده بود و بعد به چند زبان دیگر وبسایت آی جی نت ترجمه و منتشر شده است.
مقالات بیشتری نوشته
