جهان امروز با شدیدترین بحران آوارگان از جنگ دوم جهانی تاکنون روبه روست. براساس آمار سازمان ملل متحد، ۶۰ میلیون نفر درآسیا، آفریقا، و خاورمیانه در حال گریز از مناطق خشونت زده هستند و روشن نیست پایان این ماجرا چه وقت باشد.
آیا خبرنگاران آماده پوشش خبری قربانیان و بازماندگان شدیدترین خشونت های قرن ۲۱ ام هستند؟ چالش های بزرگی در این راه وجود دارد.
یک خبرنگار چطور باید از مردمی که از وحشت شوکه شده اند، بخواهد که تجربه دردناکشان را حکایت کنند؟ آیا یک روش خاص وجود دارد که بهترین راه برای نزدیک شدن به بازماندگان خشونت باشد؟ چه منطقی برای پرسیدن از دردهای شخصی وجود دارد؟
من در ژو‌ئن سال ۱۹۹۹ به پاسخ این پرسش ها فکر می کردم، وقتی در چادری در کنار تعدادی پناهجوی اهل کوزوو بودم که در فرار از سربازان صرب، از کوه های خطرناک گذشته بودند. آنها آن سوی مرز، در Blace در مقدونیه امنیت یافته بودند، جایی که هزاران تن از آنها ثبت نام شده بودند و جا و غذا یافته بودند.
با خود در کشمکش بودم که چگونه باید با آنها گفتگو کنم که دوباره تحت فشار روانی قرار نگیرند. چقدر از جزئیات بیرحمی که شاهد آن بوده اند، باید بپرسم؟ اگر زیرگریه زدند، باید گفتگو را متوقف کنم؟ چگونه تسکینشان دهم؟ ضرب المثلی را راهنمای خود کردم:«از همه مهمتر آن است که اذیتشان نکنی.»
طی دو روز، به روایت هایی از روستاهایی که به آتش کشیده شده بود، گوش کردم. و به روایت هایی از تجاوز به زنان محلی، و اعدام های گسترده. گاهی با آنها گریستم و وجدانم را با تعارف چای، آجیل، و انجیرخشک به آنها، آرام کردم.
در Blace با ناباوری خبرنگاری را دیدم که از یک گروه زنان جوان آواره پرسید:«به کسی در روستای شما تجاوز شده؟» زنان جوان با شنیدن این پرسش، به گریه افتادند و فرار کردند. رفتارهای بد خبرنگاری می تواند صدمه زیادی بزند.
آنچه می خوانید، بهترین شیوه های مصاحبه با قربانیان و بازماندگان خشونت است که به دست مرکز خبرنگاری و ترامای دارت، فدراسیون اروپایی خبرنگاران the Dart Center for Journalism and Trauma, the European Federation of Journalists، و کارشناسان دیگر تدوین شده است.
در ماه فوریه، مرکز دارت راهنمایی هایی را برای پوشش خبری بحران آوارگان منتشر کرد، که شامل تکنیک های مصاحبه ی کتی رابجنت Katy Robjant روانشناس بریتانیایی بود. این روانشناس با بازماندگان موارد نقض حقوق بشر و چهار خبرنگار با تجربه صحبت کرده است.
.بر اهمیت شناسایی نشانه های تراما تاکید دارد.Robjant
او می گوید:«اگر مصاحبه شونده بزند زیر گریه، یا تند تند نفس بکشد، یا دور و برش را نگاه کند، ممکن است نشانی از این باشد که احساس امنیت نمی کند یا شما به گونه ای منفی یاد آور آسیب های روحی وی شده اید. در این صورت باید گامی به عقب بردارید و ازاو بپرسید که آیا می خواهد به گفتگو ادامه دهد، یا بپرسید چه کار می توانید بکنید که احساس آرامش بکند.»
این روانشناس از خبرنگاران می خواهد که تمام تلاش خود را بکنند تا مصاحبه شوندگان بدانند که اجباری به پاسخ دادن به پرسش ها ندارند، کنترل مصاحبه دست آنهاست، و هر زمان که نخواستند ادامه دهند، می توانند مصاحبه را قطع کنند.
در مقاله مرکز دارت، رانیا سالوم Raniah Salloum که سردبیرسیاسی سایت شبیگل Spiegel Online است به خبرنگاران توصیه می کند که پناهجویان را «انسان ببینند، نه آواره. و با آنها با احترام و همدردی رفتار کنند، نه با دلسوزی و تحقیر.»
فدراسیون اروپایی خبرنگاران هم در دسامبر ۲۰۱۵ در وبلاگ خود بر اهمیت به اشتراک گذاشتن احساسات انسانی هنگام انجام این گونه مصاحبه ها تاکید کرد. در این بلاگ آمده: «کیفیت اطلاعات به توانایی خبرنگار به اعتمادسازی بستگی دارد.»
کتاب راهنمایی که پوشش آسیب های روحی Covering Trauma نام دارد و توسط رادیو صلح آور آفریقا Radio for Peacebuilding Africaنوشته شده، توصیه های مفصلی برای درک بهتر اثرات تراما و انجام مصاحبه دارد. برای نمونه:
آسیب های روحی بطور ناخودآگاه برای افراد اتفاق می افتد. یک خبرنگار مسئول باید متوجه باشد که در هر مرحله ای از تهیه و نوشتن گزارش، بازماندگان آزادانه اجازه تهیه گزارش را می دهند. آنها نباید حس کنند که به زور وادار به انجام مصاحبه شده اند.
با پرسش های سخت شروع نکنید. از قربانیان آسیب دیده درباره خودشان و زندگی شان بپرسید و بعد در مورد مشکل ترین لحظه زندگی شان از آنها سؤال کنید. وقتی با بازمانده قتل عام در یک روستا مصاحبه می کنید، گفتگویتان را با این سؤال شروع کنید:«از روستایت بگو، قبل از شروع خشونت.» این، حرف زدن را برایشان راحت تر می کند.
دست آخر: من کارگاه های زیادی درباره گفتگو با قربانیان خشونت برگزار کرده ام و درباره این موضوع برای کتاب راهنمای مرکز بین المللی خبرنگاران در مورد پوشش بحران و فاجعه Disaster and Crisis coverage هم مطلب نوشته ام. یکی از بهترین راهنمایی های من این است: هیچ وقت نپرسید «چه احساسی داری؟» و هیچ وقت نگویید «احساست را درک می کنم.»
گفتگو را با معرفی خودتان شروع کنید و به مصاحبه شونده بگویید:«به خاطر اتفاقی که افتاده متاسفم»، یا « تسلیت می گویم.» به یاد آوردن آسیب های روحی مشکل است. به قربانیان بگویید چقدر قدردان تمایلشان به بازگویی حکایتشان هستید.
مهربانی و سخاوت، کارهای ساده ای مثل تعارف کردن یک بطری آب یا کمک به بلند کردن بار پناهجویان، در کسب اعتماد این جماعت آسیب پذیر بسیار مؤثر خواهد بود.
تصویر اصلی از فلیکر با مجوز سازمان ملل متحد.
مقالات بیشتری نوشته
