با قوی‌تر شدن ریشه استبداد در جهان، رسانه‌های مستقل در نقطه تقاطع آن قرار دارند. در نتیجه، خبرنگاران و اتاق‌های خبر بیشتری از کشورهایی مثل ترکیه، روسیه، چین و السالوادور به خارج از این کشورها نقل مکان می‌کنند تا بتوانند درباره کشورهای خود آزادانه گزارش تهیه کنند.
Sharon Moshavi شارون مشاوي، رئیس مرکز بین‌المللی خبرنگاران ICFJ، در جریان پنلی در جشنواره بین‌المللی خبرنگاری در پروجای ایتالیا که خود او آن را مدیریت می‌کرد گفت: رسانه‌های ترکیبی -- یعنی رسانه‌هایی که از سوی خبرنگاران تبعیدی در همکاری با خبرنگاران محلی که هنوز در کشور خود هستند، فعالیت می‌کنند -- «پدیده‌ای در حال رشد است.» کسانی که برای این اتاق‌های خبر کار می‌کنند، با چالش‌هایی از قبیل خطرات امنیتی، کمبود بودجه و دشواری جلب مخاطبان در کشور متبوع خود مواجه هستند.
در این پنل درباره رشد رسانه‌های ترکیبی و چالش‌های فرا راه آن، چند تن دیگر هم حضور داشتند: Yavuz Baydar، سردبیر نشریه Free Turkish Press که عملکرد حکومت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را که به طور فزاینده‌ای خودکامه‌تر می‌شود پوشش می‌دهد، Sveta Dyndykina، یکی از موسسان رسانه ROMB، که در میان سانسور و پروپاگاندای گسترده، اخبار مستقل را به مخاطبان روس می‌رساند و Tinshui Yeung، یکی از اعضای قبلی برنامه خلاقیت مرکز نایت مرکز بین‌المللی خبرنگاران یا ICFJ Knight Innovation که درباره این که فن‌آوری‌های تازه چگونه می‌توانند برای فعالیت امن‌تر به خبرنگاران در سراسر جهان، از جمله در زادگاهش هنگ‌کنگ، کمک کند، تحقیق می‌کند.
در ادامه این مطلب، مهمترین نکته‌های مطرح شده در این پنل را خواهید خواند:
ایمنی و امنیت
به گفته Dyndykina، رسانه‌های ترکیبی روسی برای پوشش اعتراضات ضد جنگ و تحولات دیگری که حکومت، آنها را از لحاظ سیاسی خطرناک می‌داند، به خبرنگاران آزادی که هنوز در داخل روسیه هستند اتکاء دارند.
این خبرنگاران اما، از آموزش‌ها و حمایت‌های ایمنی که بسیاری از خبرنگاران تمام‌وقت معمولاً از آنها برخوردار هستند، محرومند. او می‌گوید: «بزرگترین چالش، تامین امنیت برای خبرنگاران آزاد است. کسانی که در روسیه هستند، بسیار شجاع هستند اما به حمایت سازمانی نیاز دارند.»
گزارش‌گری مستقلانه رسانه‌های ترکیبی، خبرنگاران تبعیدی آنها را در کشورهایی که در آنها ساکن شده‌اند نیز در معرض خشونت از سوی هواداران حکومت قرار می‌دهد.
Baydar از یک خبرنگار تُرک در برلین و دو خبرنگار دیگر در سوئد یاد کرد که مورد حمله قرار گرفته بودند و یکی از آنها در حمله‌ای در استکهلم، تا حدی مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود که به کما رفت. به گفته او: «همکاران من، این نفرت را همیشه احساس می‌کنند.»
خبرنگارانی که در خارج از کشور خود ساکن شده‌اند، در صورت بازگشت شاید بازداشت شوند. خانواده و دوستان آنها، به خصوص آنهایی که در کشور خود مانده‌اند هم با خطر مواجه هستند.
Yeung در این مورد می‌گوید: «خطر در همه جا وجود دارد. بودن در خارج به این معنا نیست که خودبه‌خود، امن هستید. در فضاهای استبدادی، ارتباطاتی وجود دارد [که ممکن است سبب به‌خطر افتادن خبرنگاران شود.]»
بیشتر بخوانید: تلاش شهروند- خبرنگاران برای نشان دادن «چهره واقعی» ایران
کمبود بودجه
تأمین مالی رسانه‌های ترکیبی، یک چالش دیگر است. Baydar می‌گوید که برخی از حمایت کنندگان مالی به حمایت کردن از رسانه‌های منتقد حکومت‌های مستبد، میلی ندارند. وی می‌افزاید: «با گذشت زمان، یک بی‌میلی از سوی حامیان مالی برای به چالش کشیدن رژیم در ترکیه دیده شده است.» علت آن هم ترس از این مساله است که لایه سانسور و پروپاگاندا در کشور به اندازه‌ای «ضخیم» است که گزارش‌گری مستقل نمی‌تواند به آن نفوذ کند. در کنار کمبود بودجه، فضاهای آزادتر برای اتاق‌های خبری که با این چالش‌ها روبرو هستند و می‌خواهند به آنها نقل مکان کنند، معمولاً در کشورهایی وجود دارند که هزینه زندگی در آنها بالاست، مثل کشورهای غرب اروپا.
جلب مخاطب
رسانه‌های ترکیبی و رژیم‌های استبدادی پیوسته در تقابل قرار دارند. در حالی که رسانه‌های ترکیبی در تلاش برای رسیدن و وصل شدن به مخاطبان هستند، رژیم‌های استبدادی تلاش می‌ورزند دسترسی به رسانه‌های مستقل را محدود کنند. Baydar می‌گوید که در ترکیه حکومت به طور فزاینده‌ای به بستن وبسایت‌ها دست می‌زند. بعد از بسته شدن وبسایت Free Turkish Press، خوانندگان برای دسترسی به آن از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند، اما این کار در همه کشورها امکان‌پذیر نیست. برای مثال Dyndykina می‌گوید که در روسیه مردم اندکی به وی‌پی‌ان دسترسی دارند. به جای آن، مردم برای دسترسی به اخبار مستقل، به رسانه‌های اجتماعی، به خصوص یوتیوب، تکیه می‌کنند.
حکومت‌ها که دیده‌اند اتاق‌های خبر ترکیبی چگونه از رسانه‌های اجتماعی برای رسیدن به مخاطبان استفاده می‌کنند، کوشیده‌اند بر همین اساس آنها را سانسور کنند. روسیه توییتر و اینستاگرام را بسته است و شاید یوتیوب هم با همین سرنوشت روبرو شود. به گفته Dyndykina: «اگر حکومت یوتیوب را ببندد، یک پلتفرم دیگر که رسانه‌های مستقل از آن برای رسیدن به مخاطبان استفاده می‌کنند، کم می‌شود.»
Yeung در این مورد می‌گوید حتی در فضاهای استبدادی مثل هنگ‌کنگ که رسانه‌های اجتماعی کاملاً بسته نشده‌اند، خوانندگان از بیم دستگیر شدن، از همرسانی اخبار در پلتفرم‌هایی که شاید از نظر حکومت، از لحاظ سیاسی حساسند، خودداری می‌کنند.
در عوض، این اخبار در اپلیکیشن‌های پیام‌رسان خصوصی مثل واتس‌آپ و تلگرام همرسانی می‌شوند. هرچند با توجه به چگونگی عملکرد الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی در نشان دادن محتوا به کاربران، همرسانی خصوصی گزارش‌ها بر رسیدن رسانه‌ها به مخاطبان، اثر منفی به جا می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: سانسور دولتی و راه‌های دور زدن آن - قسمت اول
جلب استعدادها
با توجه به خطرات امنیتی و فقدان نسبی ثبات، یافتن خبرنگارانی که برای رسانه‌های ترکیبی کار کنند یک مانع بزرگ دیگر به شمار می‌رود و جلب خبرنگاران در داخل کشور، از آن هم مشکل‌تر است. Yeung می‌گوید: «وقتی برای رسانه‌های ترکیبی کار می‌کنید، کار شما ایمنی کمتری دارد. قانع ساختن مردم به کار درازمدت بسیار مشکل است، واقعاً دشوار است که خبرنگاران را وادار کنید حرفه خود را وقف یک رسانه ترکیبی کنند.»
Dyndykina می‌گوید ROMB با خبرنگاران و رسانه‌ها در داخل روسیه کار می‌کند، به این صورت که با چندین رسانه محلی «توافق‌های غیررسمی» دارد که گزارش‌های یکدیگر را بازنشر کنند. به این ترتیب، رسانه‌های محلی فرصت شناخته شدن در جهان را می‌یابند و گزارش‌های ROMB هم به مخاطبان در داخل روسیه می‌رسد.
با این حال این روند خطراتی در پی دارد. امروزه بسیاری از خبرنگاران محلی در روسیه، در مرز بین کنشگری و روزنامه‌نگاری قرار دارند که می‌تواند منجر به هدف قرار گرفتن و بازداشت آنها از سوی حکومت شود.
به گفته Dyndykina، در یک مورد یک خبرنگار محلی که از یک اعتراض ضد جنگ برای ROMB گزارش تهیه می‌کرد، پس از ضبط تصاویر، خود به اعتراض پیوست و سپس دستگیر شد.
Dyndykina می‌افزاید برای بسیاری از خبرنگاران، این پرسش مطرح می‌شود که: «من کی هستم؟ آیا اول خبرنگار هستم یا شهروند؟ خبرنگاران روس هر روز با این مساله روبرو هستند.»
Yeung خاطرنشان کرد که یافتن راه‌هایی برای کاهش ترس خبرنگارانی که در فضای استبدادی گزارش تهیه می‌کنند، مساله‌ای کلیدی است. خودسانسوری نه تنها برای خبرنگاران در داخل هنگ‌کنگ، بلکه برای کسانی که در بیرون هستند و خانواده و دوستان آنها هنوز در هنگ‌کنگ به سر می‌برند نیز یک مشکل بزرگ است.
Yeung به همین دلیل خبرنگاران هنگ‌کنگی را تشویق می‌کند که به جای پوشش آشکار اخبار فوری، بیشتر گزارش‌های تحقیقی و طولانی‌تر بسازند و آنها را با نام مستعار منتشر کنند. به این صورت، احتمال شناسایی آنها به عنوان خبرنگار از سوی مقامات کاهش می‌یابد.
با این همه، یک خبرنگار در داخل کشور به هر اندازه محتاط باشد، خطر دستگیری او وجود دارد. این خطر، برای اتاق‌های خبر یک معضل اخلاقی به بار آورده است: این که چگونه بین خطرات امنیتی ذاتی و ارزش کار خبرنگاران محلی خود تعادل ایجاد کنند؟
Dyndykina در این باره می‌گوید: «متأسفانه بازداشت خبرنگار به خاطر گزارش‌های او، این معناست که شما، هدف را نشانه رفته‌اید.»
تصویر اصلی از Devin Windelspecht
مقالات بیشتری نوشته
