از زمانی که اعتراضات علیه حکومت سوریه در جریان بهار عرب، در سال ۲۰۱۱، به تنش تبدیل شده تاکنون، بیشتر از ۵۰۰ هزار تن در جنگ داخلی سوریه کشته شده‌اند. حدود ۷ میلیون تن از شهروندان سوریه در مهاجرتی انبوه، کشور خود را ترک کرده‌اند و حدود همین تعداد هم، داخل این کشور آواره شده‌اند. این آمار، نیمی از جمعیت قبل از جنگ سوریه را تشکیل می‌دهد. هرچند این جنگ دیگر در کانون توجه جهانی نیست، خبرنگاران سوری روزانه به تهیه گزارش از آن ادامه می‌دهند. آنها شاهدان جرایمی هستند که در یکی از مرگبارترین منازعات قرن ۲۱ رخ داده است.
میس قات، خبرنگار تحقیقی آزادِ سوری که اکنون ساکن هلند است، بیش از ۱۰ سال است که این جنگ را پوشش می‌دهد. وی در یک فرصت خبرنگاری موسوم به جیم هوگ (Jim Hoge Reporting Fellow)، درباره زندگی سه خبرنگار زن که از جنگ در سوریه گزارش تهیه کرده‌اند، مطلبی نوشت.
این مطلب، وی را برانگیخت که رسانه تازه‌ای را به نام زنانی که در جنگ پیروز شدند (Women Who Won the War) ایجاد کند که فضایی به زنان اختصاص داده تا خارج از منظر سنتی به عنوان همسر، مادر یا قربانی، روایت‌های خود را بازگو کنند. این نهاد همچنین به حمایت، آموزش و راهنمایی خبرنگارانِ زنِ فعال در مناطق جنگ‌زده، به ویژه خاورمیانه و شمال آفریقا، می‌پردازد. من با قات درباره رسانه‌اش، آینده‌ای که برای برای خبرنگاری در خاورمیانه تصور می‌کند و موضوعات دیگر گفتگویی کرده‌ام که آن را در ادامه می‌خوانید.
بیشتر بخوانید: توصیه‌هایی برای پوشش خبری انتخابات در عصر رسانه‌های اجتماعی
درباره رسانه «زنانی که در جنگ پیروز شدند» به ما بگویید؛ ایده این طرح از کجا آمده است؟
قات: ایده آن با فرصت خبرنگاری جیم هوگ شروع شد. این فرصت را جیم هوگ Jim Hoge، خبرنگار آمریکایی، که همیشه می‌خواست راه‌هایی را به روی همکاران جوان خود بگشاید، ایجاد کرده بود. من گزارشی را تحت عنوان سه زن که در جنگ پیروز شدند، برای این برنامه فرستادم. این گزارش درباره سه زن سوری بود که در جریان جنگ سوریه، سرگذشت‌های متفاوتی داشتند. آنها به اشکال متفاوتی در انقلاب شرکت کرده بودند. می‌خواستم با روایت کردن داستان‌های شخصی آنها، انقلاب سوریه و جنگ سوریه را از دید زنان که الهام‌بخش و تحول‌آفرینند و می‌توانند جهان را به جای بهتری بدل کنند، بازگو کنم -- نه تنها به شکلی که در خاورمیانه و شمال آفریقا می‌بینیم، که به تصویر کشیده شدن زنان است به عنوان قربانی یا بازمانده، و یا همسران یا بیوه‌های قهرمانان.
زنانی که در این گزارش، زندگی آنها را به تصویر کشیده‌اید، چه کسانی هستند؟
اولین زن، لبنا قنواتی، یک فمینیست سوری است که بازمانده یک حمله شیمیایی است. او از دمشق به مناطق تحت کنترل مخالفان دولت رفت، سپس به شمال سوریه و بعداً به ترکیه گریخت و از ترکیه به فرانسه مهاجرت کرد. او در فرانسه، نهادی به نام «زنان اکنون برای توسعه -- Women Now for Development» تاسیس کرده که یک نهاد مدنی است و بر زنان تمرکز دارد. او ترکیبی زیبا از ظرافت، فمینیست بودن و همزمان، قدرت است که ترکیبی بسیار زیباست، چون بسیاری از اوقات، ما خبرنگاران زن، عادت‌های مردان را به خود می‌گیریم.
زن دیگر، حنین السید است. او یک خبرنگار جوان است که در شمال سوریه، در مناطق تحت سیطره تندروها زندگی می‌کند. او بارها آواره شد و سرانجام به شهر عفرین رفت؛ جایی که همه جمعیت کُرد مجبور شدند آن را ترک کنند. وی یک خبرنگار آزاد است که در پی جنگ ناگزیر شد تحصیل خود را در دانشگاه متوقف کند، اما به گزارش‌گری ادامه داده است.
سومی هم رزان زیتونه است. او وکیل است و در دمشق بزرگ شده است. من و او هم‌دانشگاهی بودیم. او در سال ۲۰۱۳ از سوی گروه شورشی سوری موسوم به جیش‌الاسلام به‌همراه سه دوست خود ربوده شد و هیچ‌گاه بازنگشت. نمی‌دانیم که او زنده است یا نه، اما در جنگ خود پیروز شد. وی از حملات شیمیایی جان به در برده بود و هنگام انجام این حملات، آنها را برای سازمان ملل متحد مستندسازی کرد.
میس قات
در میدان نبرد در سوریه، تاکنون کسی پیروز نشده است. ممکن است توضیح دهید که منظورتان از«برنده شدن زیتونه در جنگ خود» چیست؟
اگر جنگ را خودتان آغاز کنید، پیروز شدن در آن را پیروزی فیزیکی می‌بینید که تصاحب مکان یا مِلک، و یا یک توفق سیاسی است.
اما اگر خودتان جنگ را انتخاب نکرده باشید، می‌توانید به شیوه خود در جنگ پیروز شوید؛ با بهتر کردن دوران جنگ برای مردم، با کمک و حمایت و انگیزش و همچنین با تغییر دادن مسیر زندگی مردم. به همین دلیل است که این مفهوم را «پیروز شدن در جنگ خود» نامیده‌ام.
رسانه «Women Who Won the War یا زنانی که در جنگ پیروز شدند»، چگونه از دل این گزارش به وجود آمد؟
در جریان نوشتن این گزارش بودم که جیم هوگ درگذشت. این، مرا به فکر ایجاد یک طرح دوامدار انداخت. احساس می‌کردم که گفتنی‌های بسیاری هست. زمانی که در جستجوی این سه زن بودم، داستان‌های جالب بسیار دیگری را هم پیدا کردم. احساس کردم بسیار مهم است که یک طرح دوامدار وجود داشته باشد که در واقع با نسخه خود جیم هوگ هم همخوانی داشته باشد. من ارتباطی بین این ایده، آنچه که در عمل می‌خواستم انجام دهم و اهداف این فرصت خبرنگاری پیدا کردم.
من این رسانه را به چشم پلتفرمی برای بازگو کردن داستان‌های عمیق و طولانی با تمرکز بر زنان در مناطق جنگ‌زده می‌بینم که نه تنها خود جنگ به معنای واقعی کلمه، بلکه جنگ اجتماعی و چالش‌هایی را که زنان در جامعه با آنها مواجهند، پوشش بدهد. از سوی دیگر، متوجه شدم که بین خبرنگاری تحقیقی و خبرنگاری تحلیلی (عمیق)، فاصله‌ای هست. در منطقه من، زنان بیشتر گزارش‌های اجتماعی یا سرگرم‌کننده تهیه می‌کنند، گزارش‌های کوتاهی می‌سازند که بیشتر بر موضوعات اجتماعی تمرکز دارند و خبرنگاری عمیق انجام نمی‌دهند. این، ماموریت دیگر این پلتفرم است که با فراهم کردن آموزش، ظرفیت‌سازی و دادن فرصت به زنان جوان خبرنگار، برای تولید گزارش‌هایی با تأثیرگذاری عمیق، انجام می‌شود. شخصاً، حس می‌کنم موفقیتی است که بخشی از چشم‌اندازها و روایت‌های در حال تغییر پیرامون زنان در خاورمیانه باشیم و روایت‌های واقعی را درباره آنچه در این مناطق رخ می‌دهد، بازگو کنیم؛ چون همواره این برندگان فیزیکی جنگ‌اند که داستان‌ها و روایت‌های جنگ، انقلاب و منازعات را بازمی‌گویند. اما ما به عنوان زن، می‌توانیم روایت‌های خود را بازگو کنیم و درباره دیدگاه خود پیرامون جنگ سخن بگوییم.
بیشتر بخوانید: وظایف اتاق‌های خبر برای حمایت از زنان خبرنگار قربانی خشونت مجازی
آینده خبرنگاری را در خاورمیانه چگونه می‌بینید؟
وقتی خبرنگاری در خاورمیانه را می‌بینم، بسیار دشوار است که خوشبین باشم. خبرنگاری، بخشی از دموکراسی است، پس نه تنها منازعه، بلکه دیکتاتوری هم بر آن تأثیر دارد. مردانگی هم البته در جامعه سیطره دارد. کار ما اصلاً آسان نیست؛ مسیری است پر از سنگ و صخره‌های بزرگ.
بسیار مشکل است که خوشبین باشیم، اما من واقعاً می‌خواهم به مردم بگویم که تسلیم نشوند. به همین دلیل بسیار مهم است که مرکز بین‌المللی خبرنگاران ICFJ به کار خود ادامه دهد و الگو‌های خبرنگاری، ظرفیت‌سازی و حمایت از خبرنگاران و سازمان‌های کوچک و مستقل را ارائه کند تا آنها با در نظرداشتن اصولی که به آن باور دارند، مسیر خود را بسازند. این است که مرا امیدوار می‌کند.
نام شما اخیراً در فهرست نهایی برندگان جایزه مطبوعات سال ۲۰۲۴ اروپا آمده است. این برایتان چه معنایی دارد؟
به عنوان یک خبرنگار مهاجر در اروپا، این نامزدی برای من بسیار مهم است. من با گزارشی درباره مشکلات تبعیض جنسیتی در سیستم مهاجرت اروپا نامزد دریافت این جایزه شده‌ام و این تحول را پیشرفت بزرگی در فعالیتم در زمینه زنان، مسائل مهاجرت و مناطق جنگ‌زده می‌بینم که مرا نسبت به طرح Women Who Won the War (زنانی که در جنگ پیروز شدند) متعهدتر می‌کند و مرا مصمم می‌کند که با جدیت بیشتری آن را پی بگیرم.
تصویر از میس قات
این مصاحبه برای کوتاهی و وضوح بیشتر، ویرایش شده است.
مقالات بیشتری نوشته
