تصور کنید که گروهی از ماهیگیران غیرقانونی در یکی از ولایت/استان-های فیلیپین، به «نگهبانان دریا» مبدل شده اند. جامعه ای در هند، پس از تولد هر نوزاد دختر، ۱۱۱ درخت می کارد و این آیین مذهبی به کاهش ازدواج کودکان و کاهش سیل انجامیده است. زنان مردمِ نوناووت (Nunavut) در کانادا، تولد نوزادان و مواظبت از مادرانی را که تازه صاحب نوزاد می شوند مدیریت می کنند و گروهی از مردم در کوبا، از قربانیان خشونت های جنسی، محافظت می کنند.
اینها موضوعات برخی از گزارشهایی هستند که جزء نسخه جهانی سال ۲۰۲۳ شبکه خبرنگاری انسانی بودند؛ برنامه ای ابتکاری که به عنوان پلتفرمی برای همرسانی گزارشهایی عمل می کند که «نحوه مواجهه مردم و جوامع را با شدید ترین مشکلات اجتماعی به تصویر می کشند.»
در بحبوبه هرج و مرج فزاینده در جهان که ناگزیر در اخبار روزانه بازتاب می‌یابد و به پدیده دیگری به نام «اجتناب از اخبار» انجامیده است، به نظر می‌رسد که این گونه گزارش ها، هوایی تازه است و «موضع به‌شدت منفی» رسانه ها را کاهش می‌دهد.
این عقیده چانی گجوت (Chani Guyot)، خبرنگار آرژانتینی و بنیانگذار شبکه خبرنگاری انسانی [و یکی از اعضای برنامه نایت مرکز بین المللی خبرنگاران یا ICFJ] است. برای او، گسترش دامنه این گزارش ها -- که او آنها را بخشی از «خبرنگاری انسانی» می نامد-- به یک ماموریت حرفه ای تبدیل شده است.
تیم شبکه خبرنگاری انسانی: ردیف بالا، از چپ به راست: لوسیا چلاکیان اررا (سردبیر)، پاولا فِلگِراس (مترجم)، ناتالیا زولوآگا (هماهنگ کننده)، چانی گوجُت (مدیر)
گوجت که مؤسس رسانه خبری دیجیتال Red/Acción هم هست، به نشریه LatAm Journalism Review یا (LJR) گفته است: «مسؤولیت رسانه ها این است که در نقش (نظارتی) خود، مشکلات جامعه را نشان بدهند. اما به باور ما، رسانه ها همچنین مسؤولیت دارند که روایتهای مردم و سازمانهایی را که به دنبال حل این مشکلات هستند، نشان بدهند. زیرا این موضوعات وجود دارند و اغلب، به اندازه کافی بازتاب داده نمی شوند.»
به گفته وی، شبکه خبرنگاری انسانی در سال ۲۰۲۱ به طور آزمایشی به کار آغاز کرد. در آن زمان، هدف این پلتفرم، کار برای رسانه های همکار در آمریکای لاتین بود. در نسخه آمریکای لاتین آن، ۸ رسانه سهم گرفتند و هر کدام ۵ گزارش منتشر می کردند که مجموعاً به ۴۰ گزارش می رسید. این رسانه‌های همکار، در کنار همرسانی گزارشها، اجازه آن را داشتند که متن‌های منتشر شده از سوی رسانه های دیگر را هم منتشر کنند.
بیشتر بخوانید: خبرنگار برگزیده ماه: چانی گوجُت
پس از وقفه ای در سال ۲۰۲۲ و بعد از آن که در پایان سال، اثربخشی این طرح آزمایشی دیده شد، تیم این شبکه به فکر تولید نسخه‌ای جهانی افتاد که رسانه‌های انگلیسی و اسپانیایی زبان نیز به آن مطلب بدهند. آنها با حمایت مرکز بین المللی خبرنگاران، در ماه فوریه سال گذشته، برای فرستادن درخواست همکاری فراخوان دادند. آنها ابتدا می خواستند ۲۰ رسانه همکار داشته باشند، یعنی ۱۰ رسانه برای هر کدام از این زبان‌ها، اما در نهایت توانستند ۱۴ رسانه را گرد هم بیاورند.
گوجُت تأکید می ورزد که یکی از جنبه های نسخه جهانی این پلتفرم، تنوع جغرافیایی و موضوعی آن است. از آمریکای لاتین [و به زبان اسپانیایی]، این رسانه ها در این طرح سهم دارند: Mi Voz از شیلی/چیلی، El Toque از کوبا، GK از اکوادور، Convoca از پرو و Río Negro و Red/Accción از آرژانتین. رسانه های دیگری که بیشترشان انگلیسی زبان هستند و در این طرح شرکت کرده‌اند، اینها هستند: Globe and Mail از کانادا، elDiario.es از اسپانیا، San Francisco Chronicle از ایالات متحده آمریکا، Rappler از فیلیپین، The Quint از هند، The Irish News از ایرلند، Reasons to be Cheerful World از بریتانیا و Daily Maverick از آفریقای جنوبی.
گوجُت می گوید: «این بسیار جالب است، چون خوانندگان هر یک از این رسانه‌ها امکان آن را دارند که تأثیر گزارشهایی را که در سطح محلی شکل یافته‌اند، احساس کنند. یکی دیگر از ویژگی‌های جالب نسخه جهانی این شبکه برای من، این است که بسیاری از موضوعاتی که با آنها سروکار داریم، مربوط به چالش‌های اجتماعی هستند که ما به عنوان جامعه یا به عنوان کل جهان با آنها مواجهیم.»
رسانه هایی که همکار نسخه جهانی سال ۲۰۲۳ شبکه جهانی خبرنگاری بوده‌اند. تصویر از: Network/Acción
از همین رو در این دور، بحران اقلیمی در میان موضوعات مطرح بود، اما گزارشهای دیگری که بر فراگیری، جنسیت و یا رهبران جوامع متمرکز بودند نیز در میان گزارشها جای داشتند. گزارشهایی درباره آموزش، سلامت، مهاجرت، هنر، نوآوریهای اجتماعی، فقر و پایداری هم در این نسخه بودند.
گوجُت می گوید: «وقتی درباره خبرنگاری انسانی حرف می‌زنیم، از نوع خبرنگاری که می‌خواهیم همرسانی کنیم، تعریف دقیقی داریم. این خبرنگاری، باید از نزدیک انجام شود. این گزارشها اساساً روایتهای مردم و یا سازمانهایی است که در پی حل مشکلات اجتماعی هستند. این تعریفی مشابه خبرنگاری راه حل اما اندکی گسترده‌تر از آن است، به این علت که ما گاهی شاید از راه حلهایی گزارش تهیه کنیم که هنوز عملی نشده‌اند و یا مشکلاتی را بازتاب دهیم که هنوز درست شناخته نشده‌اند و یا از آنها گزارش تهیه نشده‌است.»
گوجُت اشاره می کند که در کنار این رویکرد، این شبکه همیشه به دنبال بالاترین استانداردهای خبرنگاری است -- یعنی گزارشگری عالی و نوشتن عالی. اما یک جزء حیاتی وجود دارد که به ارزش این شبکه می‌افزاید: روند ویرایش و ترجمه که از سوی دو تن از خبرنگاران Red/Acción، نیروی محرکه اصلی این شبکه به‌شمار می‌آید. به گفته گوجُت، ویرایش، دو بعدی است. در کنار ویرایشی که هر رسانه خبری [عضو این شبکه] در زمان انتشار گزارشها انجام می دهد، تیم این شبکه باید در گزارشهای زبان اصلی هم ویرایشهایی انجام دهد تا این گزارشها برای مخاطبان جهانی جذابتر شوند.
برای مثال، توضیح دادن اصطلاحات، مکانها و یا رسومی که شاید برای مخاطبان محلی «واضح» باشند، اما برای مخاطبان جهانی منطقی نباشند، در میان این نمونه‌هاست. وقتی این ویرایش تمام شد، گزارش به زبان دیگر (اسپانیایی یا انگلیسی) ترجمه می شود و نسخه دومی از ترجمه هم تهیه می شود.
بیشتر بخوانید: تلاش سه اتاق خبر برای پاسخگویی به نیازهای مخاطبان با خبرنگاری راه حل
گوجُت در این باره می‌گوید: «این فرایندی است که ما بر آن بسیار بسیار تأکید داریم، زیرا ارزش این شبکه اساساً به کیفیت گزارشهایی است که از طریق آن همرسانی می شود.»
برای وی، فایده اصلی این شبکه این است که رسانه های همکار می توانند شمار مخاطبان گزارشها را افزایش دهند.
مدیر شبکه خبرنگاری انسانی می گوید: «ما می خواهیم این خبرنگاری با کیفیت که در سراسر جهان انجام می‌شود، به مخاطبان تازه‌ای برسد. این گزارشها که به علت نحوه گزارشگری، در سطح محلی و یا منطقه‌ای تولید می شوند به علت شیوه ویرایش، به نوعی جهانی هستند. از همین رو برای رسانه‌های دیگر هم جذاب خواهند بود.»
اسکرین شاتی از پلتفرم شبکه خبرنگاری انسانی. این گزارش که در نشریه San Francisco Chronicle منتشر شده بود، گزارشی است که تاکنون بیش از همه، بازنشر شده است.
تجربه‌های این دو نسخه نشان داده‌اند که این دیدگاه، واقعیت دارد. نسخه جهانی امسال، در این قسمت وضوح بیشتری داشته است. زیرا هر گزارش برچسب پیکسِل پینگ (PixelPing) دارد که امکان ردیابی بازنشر را ممکن می‌سازد. یعنی آنها می دانند که چه تعداد رسانه، کدام گزارشها را و برای چه تعداد مخاطب (با توجه به تعداد بازدید از صفحات)، بازنشر کرده‌اند.
گوجُت قاطعانه تصریح می کند که آنها اطلاعات مخاطبان را جمع آوری نمی کنند، بلکه تنها می بینند که گزارشها تا چه اندازه به مخاطبان رسیده‌اند. بر اساس اطلاعات این شبکه که با LJR در میان گذاشته شده، گزارشی که بیش از همه همرسانی شده است، گزارش San Francisco Chronicle به زبان اسپانیایی و با این عنوان بوده است: «یکی از محله های سان فرانسیسکو در زمینه محو بی خانمانی، پیشرفت قابل توجهی داشته است، اما یک مشکل بزرگ همچنان وجود دارد.»
همچنین بر اساس این اطلاعات، شمار مخاطبان گزارش «تقویت حضور زنان کوبایی در صنایع بدفع با یک برنامه مربی‌گری» که از سوی El Toque ساخته شد، در جریان همرسانی از سوی این شبکه، ۱۵ برابر شده است.
گوجُت و تیمش پس از پشت سر گذاشتن این تجربه، برای انتشار یک نسخه جهانی دیگر در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۳ برنامه ریزی می کنند. مخاطبان مورد هدف این نسخه هم، اسپانیایی و انگلیسی زبان خواهند بود، اما قرار است رسانه‌های بیشتری به این شبکه افزوده شوند و همه، یادگیری را ادامه دهند.
گوجُت درباره اهمیت هدفهای این شبکه می گوید: «پشت پرده شبکه خبرنگاری انسانی، ایده همکاری حداکثری وجود دارد [...]، این ایده وجود دارد که در این فضای چالش برانگیز که به علت از دست رفتن اعتماد خوانندگان، فرسایشی شدن صنعت رسانه و مشکلات دیگر، ایجاد شده، باید همه چیز را با همکاری به دست بیاوریم.»
او می افزاید: «در حالی که همرسانی محتوا شاید یک همکاری ساده به نظر برسد، چیز بسیار بزرگی است. زیرا در واقع، هر رسانه باور می‌کند که رسانه دیگر، کار خود را به خوبی انجام داده است: این کار شامل گزارشگری، ویرایش و کارهای دیگر است. از همین رو ما بر انتخاب رسانه‌های همکار که به شبکه می‌پیوندند، و بر کار ویرایش و ترجمه، تأکید زیادی داریم.»
چانی گوجُت از اعضای برنامه نایت مرکز بین‌المللی خبرنگاران است.
این مطالب نخست از سوی نشریه LatAm Journalism Review منتشر شده بود و با اجازه آنها در آی جی نت بازنشر شده است.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Eyoel Kahssay