در روز جمعه، هشتم سپتامبر، یک زمین‌لرزه ۶،۸ ریشتری شهر مراکش و منطقه الحوز را در مراکش لرزاند که بر اساس آخرین آمار طی آن حدود ۳ هزار تن جان باختند و هزاران تن دیگر زخمی شدند. از سال ۱۹۶۰ که زمین‌لرزه‌ای در شهر اگادیر دست کم ۱۲۰۰۰ کشته برجا گذاشت تاکنون، این مرگبارترین زلزله در مراکش بوده است.
در پی بلایای طبیعی، مردم پریشان هستند و به اطلاعات قابل اعتماد نیاز دارند. نقش محوری خبرنگاران در چنین مواقعی پررنگتر می‌شود: خبرنگاران باید با سرعت و دقت گزارش تهیه کنند و در عین حال، از جزئیاتی که با سرعت در حال تغییر هستند اطمینان یابند.
همه این کارها باید در حالی انجام شود که خبرنگاران به امنیت خود هم توجه می‌کنند. من با خبرنگاران مراکشی که زمین‌لرزه الحوز را پوشش می‌دهند، گفتگو کردم تا مهمترین توصیه‌های آنها را درباره پوشش خبری این رویداد بدانم. آنها همچنین برخی از منابع و ابتکارات محلی را معرفی کرده‌اند که خبرنگاران برای دریافت اطلاعات معتبر می‌توانند به آنها مراجعه کنند.
مشاهدات خبرنگاران
وفاء التوزری، خبرنگار رادیو Medi1 در شهر طنجه درباره چگونگی پوشش خبری پیوسته زمین‌لرزه از سوی رسانه‌اش اندکی پس از وقوع این زلزله سخن گفت. اتاق خبر این رادیو با نهادهای دولتی مثل وزارتخانه‌های کشور و بهداشت تماس گرفت تا درباره اثرات زمین‌لرزه اطلاعات دریافت کند. رادیو Medi1 یک تیم بحران تشکیل داد که اطلاعات راستی‌آزمایی شده را به طور زنده برای مخاطبان پخش می‌کرد.
محمد لغروس، سردبیر وب‌سایت Al3omk مستقر در شهر رباط، بر ضرورت پوشش خبری از محل رویداد تأکید می‌ورزد. به گفته لغروس، پس از زمین‌لرزه، العمق دو خبرنگار دیگر هم به دفتر این وب‌سایت در شهر مراکش اضافه کرد تا اطلاعات را به‌روزرسانی کنند و از محل وقوع زمین‌لرزه برای راستی‌آزمایی اطلاعات کمک بگیرند.
شبکه تلویزیونی 2M در شهر کازابلانکا هم خبرنگاران خود را برای پوشش زمین‌لرزه به محل وقوع آن فرستاد. اسامه طایع، خبرنگار این شبکه، می‌گوید که این رسانه به هر سه زبان رسمی مراکش یعنی عربی، فرانسه و آمازیغی -- که در کوه‌های اطلس، جایی که بیشترین آسیب را از زمین‌لرزه اخیر دیده است، صحبت می‌شود -- برنامه داشت.
بیشتر بخوانید: ده پرسشی که هنگام پوشش خبری سوانح طبیعی باید مطرح کنیم
دستورالعمل‌های ایمنی هنگام پوشش خبری بلایای طبیعی
وقتی خبرنگاران درباره زمین‌لرزه و بلایای طبیعی دیگر گزارش تهیه می‌کنند، باید اطمینان یابند که از نظر ایمنی، آماده هستند. به همین دلیل، زمانی که فرصت دارند باید در دوره‌های آموزش گزارش‌گری از بلایای طبیعی و بحران شرکت کنند و قبل از رفتن به محل واقعه، خطرات را بسنجند.
خبرنگاران باید به یاد داشته باشند که زلزله غیر قابل پیش‌بینی است. فدوی کمال، یکی از مدیران پروژه مرکز بین‌المللی خبرنگاران، می‌گوید که مهم است خبرنگاران انعطاف‌پذیر باشند و زمانی که از بلایای طبیعی گزارش تهیه می‌کنند، آمادگی سازگاری با شرایط را داشته باشند.
وی می‌افزاید که منطقه زلزله‌زده در مراکش، کوهستانی است و خبرنگاران باید درباره جاده‌های ناهموار و پر پیچ و خمی که پس از رانش سنگ در پی زلزله، خطرناک‌تر هم می‌شوند، اطلاعات داشته باشند. طایع توصیه اکید می‌کند که خبرنگاران، راهنماهای محلی را که با جاده‌ها آشنایی دارند، استخدام کنند.
به گفته کمال، خبرنگاران باید تاریخچه زمین‌لرزه‌ها را در مناطق زلزله‌خیز مطالعه کنند و سناریوهای احتمالی پس از زلزله را در مکان‌های مشخص در نظر داشته باشند. این گام‌ها می‌تواند به خبرنگاران کمک کند تا مناطقی را که شاید در آینده به پوشش خبری فوری نیاز داشته باشند، پیش‌بینی کنند.
فدوی همچنین پیشنهاد می‌کند که خبرنگاران در موقع وقوع زمین‌لرزه، اصول ایمنی هنگام زلزله را به یاد داشته باشند.
توصیه‌های دیگر فدوی:
اطمینان یابید که خبرنگاران در محل واقعه از حمایت روانی و منابع لازم برخوردارند.
منطقه‌ای را که از آن گزارش تهیه می‌کنید زیر و رو کنید و راه‌های فرار و مکان‌های پناه گرفتن، دریافت کمک اضطراری و مراکز بهداشتی نزدیک را پیدا کنید.
برای رسیدن به مناطقی که دسترسی به آنها محدود است، با مقامات محلی، تیم‌های نجات و نهادهای مدیریت بحران هماهنگی کنید.
همکاران و اعضای خانواده‌تان را از برنامه سفر و اطلاعات تماستان باخبر نگاه دارید.
بیشتر بخوانید: تجربیات و توصیه‌های خبرنگاران برای پوشش خبری زلزله ترکیه و سوریه
مقابله با اطلاعات نادرست درباره زلزله
یاسمین لعبی، خبرنگار بخش راستی‌آزمایی دیجیتال در خبرگزاری فرانسه، می‌گوید در جریان بلایای طبیعی، اطلاعات نادرست و تأیید نشده به‌وفور پخش می‌شوند. خبرنگاران قبل از انتشار هرخبر یا اطلاعاتی، باید آن را راستی‌آزمایی کنند. تأیید اطلاعات را با نظارت بر تحولات آغاز کنید و تمام اطلاعات را قبل از انتشار یا بازنشر دنبال کنید. اطلاعات را راستی‌آزمایی کنید و اخبار رسانه‌های اجتماعی را هم تأیید کنید.
لعبی پیشنهاد می‌کند که خبرنگاران از موتورهای جستجوی معکوس استفاده کنند تا دریابند که تصویرها و ویدیوها در کجا و چه زمانی منتشر شده‌اند. برای مثال، هفته گذشته رسانه‌های بسیاری ویدیویی را از نماز خواندن مردم در یک مسجد منتشر کردند که ادعا می‌شد در جریان زمین‌لرزه ضبط شده است. در حالی که زمین‌لرزه الحوز ساعت ۱۱:۱۰ شب رخ داد که وقت نماز نیست.
لعبی می‌افزاید که خبرنگاران باید آن دسته از سازمان‌های خبری را دنبال کنند که به طور منظم با خبرنگاران در محل رویداد همکاری می‌کنند. آنها همچنین برای دریافت اطلاعات درباره آمار تلفات، خوب است با منابع محلی مشورت کنند.
برخی از رسانه‌های مراکشی ابتکاراتی را برای کمک به تأیید اطلاعات اِعمال کرده‌اند. برای مثال، خبرگزاری مراکش (Agence Marocaine De Presse)، صفحه‌ای به‌نام SOS Fake News را برای بررسی و تأیید اطلاعات درباره زمین‌لرزه ایجاد کرده است.
تلویزیون Medi 1 یک ابتکار گزارش‌گری به کار گرفته تا راه را بر جریان اطلاعات نادرست درباره این زلزله ببندد و در وب‌سایتش هم یک صفحه ویژه ایجاد کرده است تا اطلاعات معتبر را در این باره منتشر کند.
فدراسیون ناشران روزنامه در مراکش خبرنگاران را فراخوانده است که با روایت‌های نادرست مقابله کنند و در گزارش‌های خود معیارهای اخلاقی و حرفه‌ای را مراعات کنند.
معرفی منابع بیشتر درباره ایمنی در هنگام بلایای طبیعی، به زبان عربی:
راهنمای پوشش خبری در دنیای خطرناک و در حال تغییر از سوی کمیته حفاظت از خبرنگاران
راهنمای ایمنی برای خبرنگاران: کتابی برای خبرنگاران در محیط‌های پرخطر، از یونسکو
تصویر اصلی از اسامه طایع
این مطلب نخست در وب‌سایت آی جی نت عربی منتشر شد و لینا الشریف آن را به انگلیسی ترجمه کرده است.
مقالات بیشتری نوشته
