روزالینو سانچز (مشهور به چالینو) خواننده ای بود که بیشترین میزان شهرتش را مدیون ترانه هایی بود که حکایت زندگی قاچاقچیان مواد مخدر هستند. جسد او در ۳۱ سالگی یک روز پس از یک اجرای بسیار پرطرفدار در سال ۱۹۹۲ پیدا شد. طی اجرا یکی از مخاطبان یادداشتی به او داد که روشن بود او را منقلب کرده اما سانچز به خواندن ادامه داد و روز بعد پیکر بی جانش پیدا شد.
چالینو شخصیت محبوب مکزیکی - آمریکایی بود که راز قتلش نزدیک به سی سال بعد، همچنان سر به مهر است.
دو خبرنگار به نام لاورا سانچز و دارو نئوباوئر که بنیانگذاران نهادی به نام Archivero (آرچیبرو یا آرشیویست) هستند، تصمیم گرفتند که راز قتل این خواننده را دریابند.
هدف آنها برملا کردن مدارک و اسنادی است که دولت تاکنون مخفی نگاه داشته است. آنها مدارک و اسنادی را که به دست آورده اند در وبسایتشان در دسترس قرار داده اند تا از این مورد قتل و موارد مرموز دیگری را که همچنان بی پاسخ مانده اند، رمزگشایی کنند.
این طرح را با هزینه خودشان ایجاد کرده اند و در کنار آن کارگاه ها و دوره هایی آموزشی پیرامون قوانین و مقررات انتشار مدارک محرمانه دولت در مکزیک و آمریکا و قوانين شفافیت اسناد دولتی مکزیک برای خبرنگاران به رایگان برگزار می کنند و خدمات مشاوره نیز ارائه می کنند که بابت آنها حق الزحمه دریافت می کنند.
آرچیبرو نخست در تیک تاک، توییتر و اینستاگرام فعال شد. سانچز و نئوباوئر با طرح پرسش هایی پیرامون این که چه مدارکی را باید از دولت تقاضا کنند، فعالیت خود را آغاز کردند. هر سه شنبه شب نیز در توییتر به بررسی یک پرونده سیاسی که مدارک آن فاش و منتشر شده، می پردازند.
سانچز می گوید که پرونده قتل مرموز چالینو از سوی مخاطبان آرچیبرو بیشترین متقاضی را داشته است اما وقتی آنها مدارک مربوط به این مرگ مشکوک را از دولت محلی تقاضا کرده اند، با پاسخ منفی مسئولان مواجه شده اند.
با بررسی بیشتر، روشن شد که مسئولان دولتی همچنان در حال بررسی این پرونده هستند و حتی سی سال بعد هنوز در حال پی‌گیری اند و انتشار مدارک و مستندات مربوط به این پرونده ممکن است شیوه بررسی و تحقیق آنها را برملا کند. در نتیجه این مدارک تا پنج سال دیگر محرمانه باقی خواهند ماند و منتشر نخواهند شد.
موارد دیگری از این دست نیز بوده است که این نهاد در شبکه های اجتماعی به توضیح و تصريح آنها پرداخته و برای مخاطبانش روشن کرده که این پرونده ها در چه وضعیتی هستند.
اغلب این موارد، پرونده های سیاسی یا پرونده های مهمی هستند که در تاریخ مکزیک و آمریکا مهم و اثرگذار قلمداد می شوند و برگ هایی از تاریخ سیاسی این دو کشور بوده اند.
نئوباوئر استاد ارتباطات دانشگاهی در مکزیک است و سانچز نویسنده و خبرنگار آزاد است. آنها وقتی شروع به واکاوی پرونده مرگ سه سیاستمداری کردند که در حوادثی جداگانه بین سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۱ در سه سانحه سقوط هواپیما کشته شده بودند، آرچیبرو را پایه نهادند.
فلیپه کالدرون، رئیس جمهوری وقت مکزیک، در زمان این سوانح به مردم گفت که هوای بد سبب این سه سانحه شده است. مدارک و مستندات این پرونده تا سال ۲۰۲۱ مهر و موم بود. بنیانگذاران آرچیبرو دریافتند که دولت حقیقت را به مردم مکزیک نگفته است و مشغول تحقیق روی این پرونده با سؤال کردن از چند گروه و باند گوناگون بوده است. این واقعیت، ما را بر آن داشت که بگوییم راهی مبتکرانه برای همرسانی این مدارک یافته ایم.
بنیانگذاران آرچیبرو می گویند خبرنگاری در مکزیک همزمان با چالش های متعددی رو به روست. خبرنگاران با تهدیدهای جسمی رو به رو هستند، اعتماد به خبر اندک شده و نهادهای خبری از نظر مالی مشکل دارند. سال گذشته رئیس جمهوری مکزیک کوشید تا موسسه ملی اطلاعات مکزیک، نهاد دولتی مستقلی را که مسئول در اختیار گذاشتن اطلاعات مورد تقاضای شهروندان است، منحل کند.
این چالش ها سبب شده که جوانان از حرفه خبرنگاری فاصله بگیرند. ترغیب آنها به انجام کار خبرنگاری حرفه ای در شرایطی که شماری از خبرنگاران مکزیکی کشته می شوند، دشوار است.
نئوباوئر و سانچز هر دو امیدوارند که در اختیار گذاشتن حاصل فعالیشان در آرچیبرو از آغاز تأسیس آن، به جوانان نشان دهد که فارغ از این که خبرنگار هستند یا نه، حق دسترسی به اسناد عمومی (دولتی) را دارند.
آنها می گویند که به در اختیار گذاشتن این نوع اسناد و ایجاد امکان دسترسی شهروندان به آنها برایشان اولویت داشته است، چرا که بسیاری از واقعیات تاریخی در مکزیک ساختگی هستند و وقتی این نوع تحقیقات انجام می شود، کمبودهای دولت در بررسی این نوع پرونده ها روشن می شود و معلوم می شود که آنچه به عنوان واقعیت به مردم عرضه شده، در حقیقت واقعیت نیست.
این مطلب بدوا از سوی Nieman Lab منتشر شده و بازنشر آن با اجازه انجام گرفته است.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Romain Dancre.