در سال ۲۰۱۷ سازمان ملل متحد افزایش شمار شکایات راهبردی حقوقی علیه مشارکت عمومی (به انگلیسی: Strategic Lawsuits Against Public Participation یا SLAPPs) را در سراسر جهان به رسمیت شناخت. اما قرار نیست این دعواها به نفع شکایت‌کنندگان تمام شوند، بلکه هدف آنها، خشکاندن منابع مالی خبرنگاران و رسانه‌هایی است که خبرنگاران برای آنها کار می‌کنند. هدف نهایی این شکایات، خاموش ساختن خبرنگاران و گزارش‌گری آنها از مسائل مورد علاقه عموم است تا گزارش‌های مستقل در آینده، کم‌رنگ شوند.
اینجاست که نقش نهاد Reporters Shield (ریپرترز شیلد یا سپر خبرنگاران)، نهاد تازه‌ای که به دنبال محافظت از رسانه‌ها و خبرنگاران در سراسر جهان در برابر SLAPPs است اهمیت می‌یابد.
این نهاد که عضو می‌پذیرد، با استفاده از ترکیبی از آموزش و کمک حقوقی، به مبارزه با اولین دعواهای حقوقی که هدف آنها خشکاندن منابع مالی خبرنگاران و خاموش ساختن پوشش خبری آنهاست می‌پردازد.
Peter Noorlander (پیتر نورلاندر)، مؤسس و مدیر این نهاد، قبلاً برای طرح گزارش‌گری از جرائم سازمان‌یافته و فساد (OCCRP)، که یک نیروی بزرگ پشت صحنه ایجاد این ابتکار بوده است فعالیت می‌کرده است.
او می‌گوید: «به یاد دارم که ده سال پیش با (OCCRP) درباره Reporters Shield (ریپرترز شیلد) صحبت کردم. عملی کردن این طرح، زمان زیادی برده است.»
پیشگیری، پاسخگویی، دفاع
Reporters Shield (ریپرترز شیلد) در واقع به عنوان بیمه‌ای برای رسانه‌هایی عمل می‌کند که به سبب تهیه گزارش از مضامین یا افراد خاصی ممکن است در معرض خطر شکایت قانونی قرار داشته باشند. این نهاد با یک رویکردِ سه‌مرحله‌ای به رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران کمک می‌کند:
نخست، پیشگیری: تعدادی وکیل، گزارش‌های تحقیقی پر خطر را قبل از انتشار بررسی می‌کنند. آنها واژه‌ها و محتوایی را ارزیابی می‌کنند که شاید به غلط، خبرنگار را به بدنام کردن فردی که گزارش پیرامون او ساخته شده، متهم کند و درباره استفاده از واژه‌های متفاوت، توصیه‌هایی می‌کنند. Reporters Shield همچنین به اعضای خود درباره قوانین بنیادین رسانهای آموزش می‌دهد تا به آنها کمک کند موضوعات و گزارش‌هایی را که با خطر بیشتر دعواهای حقوقی مواجهند شناسایی کنند.
گام دوم، یعنی پاسخگویی، در صورتی برداشته می‌شود که با وجود تلاش برای پیشگیری، از رسانهای اعلام شکایت شود. کارشناسان حقوقی Reporters Shield با استفاده از تسلط خود بر قوانین رسانهای، پیش‌نویس پاسخ‌هایی را به نمایندگی از رسانه و در پاسخ به دادگاه تهیه می‌کنند تا در برابر دعوای حقوقی از رسانه دفاع کنند و یا پرونده شکایت بسته شود. اگر دعوا به مرحله دادگاه برسد، ریپرترز شیلد هزینه استخدام وکلای مدافع ورزیده را بر عهده خواهد گرفت تا در مرحله سوم یعنی دفاع، از رسانه دفاع کنند. نورلاندر Noorlander در این باره می‌گوید که این بخش، بخشی است که به خبرنگاران می‌گوید که فشار روحی را از کار آنها حذف می‌کند.
بیشتر بخوانید: بهره‌برداری حکومت‌های خودکامه از موازين قانونی به عنوان سلاحی برای مجازات خبرنگاران
شرایط عضویت
همه رسانه‌ها واجد شرایط عضویت در Reporters Shield نیستند. رسانه‌هایی که می‌خواهند عضو شوند، باید این شرایط را داشته باشند:
- ثبت رسمی شده باشند
- گزارش‌های تحقیقی کلی یا تخصصی مثل گزارش‌های زیست‌محیطی یا مربوط به عدالت اجتماعی تهیه کنند
- گزارش‌هایشان در رسانه‌های چاپی یا در فضای مجازی منتشر شوند
- از منشور اخلاق خبرنگاری پیروی کنند
به گفته نورلاندر، شرایط دیگری هم وجود دارد، اما این چهار شرط اصلی تعیین می‌کنند که کدام رسانه می‌تواند نامزد بالقوه عضویت در این نهاد باشد.
او می‌افزاید: «من به شما می‌گویم که چه چیزی را نمی‌خواهیم. رسانه‌هایی هستند - که مطمئن نیستم حتی شایسته نام رسانه باشند -- که شیوه کارشان خبرنگاری تهاجمی است. آنها از دید اخلاق روزنامه‌نگاری، مطابق معیارهای ما عمل نمی‌کنند. اما از عضویت هر کسی که این معیارها را رعایت کند، خوشحال خواهیم شد.»
اعضای این نهاد، حق عضویت سالانه پرداخت می‌کنند که مبلغ آن براساس اندازه رسانه، پیشینه شکایات حقوقی از آن، و هزینه حق الوکاله وکلا در کشورشان تعیین خواهد شد و برای پرداخت حق‌الوکاله وکلایی که با این نهاد همکاری می‌کنند، هزینه می‌شود.
بیشتر بخوانید: شیوه مبارزه زنان خبرنگار با خشونت فضای مجازی
نحوه درخواست عضویت
ریپرترز شیلد به شیوه چند مرحله‌ای از سراسر جهان به تفکیک منطقه، درخواست عضویت می‌پذیرد. تا زمان انتشار این مطلب، سازمان‌های رسانهای در آمریکای جنوبی، آمریکای شمالی، اروپا و آسیای مرکزی می‌توانند درخواست عضویت بدهند.
درخواست‌کنندگان برای این کار باید یک فرم گوگل را پر کنند. تیم ریپرترز شیلد اطلاعات آنها را بررسی می‌کند تا درباره شرایط و مبلغ حق عضویتشان تصمیم بگیرد.
نورلاندر می‌گوید: «فقط چند هفته است که فعالیت خود را آغاز کرده‌ایم؛ اما فوراً چند ده درخواست دریافت کردیم. از این رو، باید به سرعت پیش برویم تا این چند هفته عقب‌ماندگی کارمان را جبران کنیم.»
تعداد بیشتر، قدرت بیشتر
ریپرترز شیلد امیدوار است با صیانت از رسانه‌ها در برابر هزینه‌های مالی دعواهای راهبردی حقوقی، روزنامه‌نگاری را تقویت کند. در کنار این مأموریت راهنمایی، طرح‌های دیگری هم برای گسترش این برنامه تهیه شده‌اند، مثل ارائه عضویت به خبرنگاران آزاد و برگزاری دوره‌های آموزش عمیق‌تر قوانین رسانهای.
Noorlander نورلاندر می‌گوید: «آن چه می‌خواهیم انجام دهیم اما هنوز برای آن بودجه نداریم این است که دوره‌های آموزش قوانین رسانهای را در سطح پیشرفته‌تری ارائه کنیم. ما روزنامه‌نگاران را به حقوق‌دان تبدیل نمی‌کنیم، اما شاید برخی از آنها بخواهند در سطح بالاتری آموزش ببینند.»
در نهایت، قدرت این طرح به تعداد اعضای آن بستگی دارد.
به گفته نورلاندر «ریپرترز شیلد مثل جامعه‌ای است که اعضای آن متقابلاً به یکدیگر کمک می‌کنند. این برنامه مانند یک صندوق دفاعی عمل می‌کند که افراد بسیاری بودجه آن را تأمین می‌کنند. هر قدر تعداد پرداخت‌کنندگان بیشتر باشد، مقدار پول این صندوق بیشتر خواهد بود. در این کار یک حس همبستگی وجود دارد. شما از کل جامعه خبرنگاری و همکارانتان محافظت می‌کنید و خود را نیز در مقابل رخدادهای آینده، بیمه می‌کنید.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Pawel Czerwinski
مقالات بیشتری نوشته
