«آنچه را برای مردم مهم است بیابید و به آنها توضیح دهید که چرا تغییرات اقلیمی، آن را با خطر مواجه خواهد ساخت.»
این توصیه‌ای است که نیکلاس سیمپسون (Nicholas Simpson)، دانشمند اقلیم اهل آفریقای جنوبی در جریان مصاحبه‌ای در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ با من در میان گذاشت.
این مصاحبه در این باره انجام شد که تغییرات اقلیمی چگونه میراث فرهنگی جهان را در پارک‌های ملی آفریقای جنوبی به نابودی تهدید می‌کند.
سیمپسون یکی از نویسندگان تحقیقی است که در ماه فوریه سال ۲۰۲۲ منتشر شده ونشان داده است اگر بر انتشار گازهای مضر برای اقلیم نظارت نشود، تا سال ۲۰۵۰ نزدیک به ۲۰۰ منطقه که به عنوان میراث فرهنگی در آفریقا ثبت شده‌اند در معرض سوانحی چون سیل و فرسایش زمین قرار خواهند گرفت: از ویرانه‌های شهر باستانی تیپازا در الجزایر گرفته تا ویرانه‌های به‌جا مانده از روستای ماهی‌گیری کورال وِلهو (Curral Velho) در کیپ وِرده.
سیمپسون در این باره گفت: «نابودی این نمادهای میراث فرهنگی به این معناست که در آینده بخش بزرگی از تاریخ و هویت خود را از دست خواهیم داد.»
من می‌دانستم که حکایت این نقل قول در این مقاله، مهم است، زیرا چیزی را که برای مردم مهم است، یعنی میراث‌های فرهنگی‌شان را از دید بحران اقلیمی می‌بیند.
بیشتر بخوانید: بهترین شیوه‌های تعامل با مخاطبان درباره محیط زیست
از زمانی که کارم را به عنوان خبرنگار حوزه پایداری محیط زیست برای News24، بزرگترین وب‌سایت خبری آفریقای جنوبی، آغاز کردم، سعی‌ام این بوده که ارتباط میان تغییرات اقلیم و تجربه‌های مخاطبان را بازگو کنم تا از جنبه انتزاعی موضوع تغییرات اقلیمی کاسته شود و این موضوع جنبه‌ای واقعی‌تر یابد.
گزارش رویترز درباره اخبار دیجیتال در سال ۲۰۲۲ نشان داده است که کمتر از ۵۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی در آفریقای جنوبی، کنیا و نیجریه به اخبار تغییرات اقلیمی علاقمندند. این گزارش نتیجه‌گیری کرده که تعامل با مخاطبان در سطح جهانی درباره دانش تغییرات اقلیمی، به‌خصوص باتوجه به چالش‌های روزانه مردم، دشوارتر شده است.
اما اثرات تغییرات اقلیمی بر بسیاری از آفریقایی‌ها پدیدار است و با وجود آن که این قاره تنها مسئول تولید ۴ درصد گازهای مضر است، چالش‌های موجود آن با این تغییرات، تشدید شده است.
اوایل امسال، طوفان فِرِدی (Cyclone Freddy) دو بار سواحل جنوبی آفریقا را درنوردید و در مالاوی، موزامبیک و ماداگاسکار بیشتر از ۵۰۰ کشته برجا گذاشت. از بین رفتن نمادهای میراث فرهنگی در تغییرات اقلیمی هم بخشی از تلفات است. در برخی از موارد از بین رفتن این نمادها که زمینه‌ای برای گردشگری بود و به مردم سود می‌رساند، باعث نابودی معیشت آنان می‌شود. در مواردی دیگر، از میان رفتن این نمادها، حس نابودی عاطفی و هویتی و از بین رفتن حکایت نسل‌هایی که پیش از ما بودند و آنچه را که امروز هستیم، القا می‌کند.
من به عنوان یک فرد رنگین‌پوست که در آفریقای جنوبی بزرگ شده مثل بسیاری دیگر، بخشی از میراث فرهنگی خود را در نتیجه آپارتاید (تبعیض نژادی) از دست داده‌ایم. هویت والدین و پدربزرگ و مادربزرگ من بر اساس رنگ پوست آنها به آنان دیکته شده بود.
سرکوب، جوامع بسیاری را بی‌جا (آواره) کرد و پیشینه فرهنگی آنها را محو کرد. از همین رو امروز بخشی از شجره‌نامه و میراث من ناپدید است. من این فقدان را احساس می‌کنم و نمی‌خواهم که دیگران و نسل‌های آینده، آن را تجربه کنند. به‌خصوص اگر با اقدامات معنادار برای محدودسازی تاثیرات تغییرات اقلیمی، امکان جلوگیری از آن وجود داشته باشد. برای بازگو کردن این روایت‌ها، تکیه من نه‌تنها بر تجربه‌های شخصی، بلکه بر تحقیقات علمی جدید هم بوده است؛ از جمله یک تحقیق که در سپتامبر سال ۲۰۲۲ انجام شده و بر اثرات تغییرات اقلیمی بر میراث‌های فرهنگی آفریقای جنوبی در پارک‌های ملی کوه تیبل (Table Mountain)، ماپون‌گوبوِه (Mapungubwe) و کروگر (Kruger) تمرکز دارد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مکان‌های میراث‌های فرهنگی در هر سه پارک ملی در برابر سوانح مرتبط با تغییرات اقلیمی بسیار آسیب‌پذیرند.
پارک ملی ماپون‌گوبوِه در شمال آفریقای جنوبی و در مرز بوتسوانا و زیمبابوه قرار دارد. این پارک با اهمیت فرهنگی و بازمانده‌های تمدن‌های باستانی و تجارت و توسعه شناخته می‌شود، درست مثل ویرانه‌های تولامِلا (Thulamela) که در پارک ملی کروگر قرار دارد. این مکان‌ها در برابر سیل و گرمای شدید که می‌توانند به سازه‌های قدیمی صدمه بزنند و یا آثار باستانی کشف‌ناشده را با خود ببرند و یا نقاشی‌های صخره‌ها را کم‌رنگ کنند، آسیب‌پذیر هستند.
در کوه تیبل در جنوب غرب آفریقای جنوبی، نماد میراث «طبیعی» مثل گیاهان بومی به علت اثرات خشک‌سالی و بالا رفتن دمای هوا در معرض انقراض است.
بیشتر بخوانید: ضرورت توجه خبرنگاران ایرانی به حوزه محیط زیست
من همچنین با دانشمندانی که می‌شناختم تماس گرفتم تا محققان دیگرِ علاقمند به این موضوع را به من معرفی کنند. از همین راه بود که سمپسون را پیدا کردم. او مشاور ارشد ابتکار حرکت اقلیمی آفریقا است که یک همکاری جهانی میان سازمان ملل متحد، بانک جهانی و اتحادیه آفریقا برای رسیدگی به آوراگی اجباری و مهاجرت به علت تغییرات اقلیمی در آفریقاست.
شاید این تحقیق اثرات ملموسی داشته باشد. تحقیق اوت سال ۲۰۲۲ از سوی نهاد اداره‌کننده پارک‌های ملی آفریقای جنوبی تأیید شده است و امیدوارم که راهنمای اقدامات آنها برای حفاظت از پارک‌های ملی کوه تیبل، ماپون‌گوبوِه و کروگر باشد. همه وقت خود را وقف زیرورو کردن مقالات علمی و کسب دانش درباره تغییرات اقلیمی نمی‌کنند، اما خبرنگاران می‌توانند میان دانش و مردم پل بزنند. روایت‌های خبری ما می‌تواند پیام‌های تحقیقات علمی را به خانه‌های مردم در مناطق دوردست ببرد.
این مقاله در اصل از سوی انستیتو رویترز منتشر شده بود و با اجازه این انستیتو در آی جی نت بازنشر می‌شود.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Annie Spratt