سانارا سانتوس Sanara Santos که در یکی از زاغه‌های شهر سائولو پائولوی برزیل به نام Favela da Ilha بزرگ شده، دیده بود که رسانه‌های بزرگ و اصلی، معمولاً جامعه او را نادیده می‌گیرند. او در یک جامعه حاشیه‌نشین زندگی می‌کند که از لحاظ زیرساخت‌های اساسی و منابع، منطقه‌ای محروم به شما می‌رود.
«جوامع حاشیه‌نشین مثل صحراهای خبری‌اند؛ نه تنها با کمبود اطلاعات مواجهند، بلکه در زمینه بهداشت، آموزش و زیرساخت‌ها نیز محرومند.» زاغه‌ها و کیلومبوها نمونه‌هایی از جوامع حاشین‌نشین در برزیل‌اند.
سانتوس که یک زن سیاه‌پوست و ترنس است، وقتی متوجه شد به خبرنگاری علاقه دارد که رسانه‌ای به نام انویس Enois در مورد رابطه وی با پول، با او مصاحبه کرد. این نهاد رسانه‌ای، کار خود را وقف تلاش برای افزایش تنوع در رسانه‌های برزیل کرده است. سانتوس می‌گوید: «وقتی دیدم که جوانان دیگر مشغول کار خبرنگاری هستند، دانستم که این چیزی است که ممکن است بتوانم بخشی از آن باشم.»
یک سال بعد، سانتوس در دانشکده خبرنگاری Enois نام‌نویسی کرد. اولین گزارشی که از او منتشر شد درباره خوراج در جوامع حاشین‌نشین برزیل بود.
او که فردی با انگیزه بود، به کار در انویس مشغول شد و امروز، مدیر بخش آموزش این نهاد است. وی در این پست به یک مدافع بزرگ تنوع در رسانه‌های برزیل تبدل شده و با قدرت خبرنگاری، باعث اعتلای جامعه خود شده است. به طور مثال در جریان همه‌گیری کووید-۱۹، او یک جعبه ابزار تنوع ساخت تا به رسانه‌های برزیلی کمک کند حضور افراد مختلف را در اتاق خبری خود افزایش دهند.
من با سانتوس پیرامون تجربه‌اش در ترویج تنوع در اتاق‌های خبری، چالش‌ها و دستاوردهای این کار و مسائل دیگر گفتگویی کرده‌ام که آن را در ادامه این مطلب می‌خوانید.
بیشتر بخوانید: خبرنگار برگزیده ماه: امانوئل امیاو
بزرگ شدن در سائولو پائولو، چگونه تجربه شما را به عنوان یک گزارش‌گر شکل داده است؟
وقتی به انیوس پیوستم، دیدم که موضوع اصلی، نبود اطلاعات در جوامع حاشین‌نشین است، به همین دلیل تصمیم گرفتم که اطلاعات را به این مناطق بیاورم. مردم سؤال‌های خود را برای من می‌فرستند و من پاسخ‌های دقیقی را برای آنها ارسال می‌کنم. من به یک مرجع در اجتماع خود مبدل شده‌ام.
ارائه اطلاعات به این جوامع می‌تواند بر سیاست‌های کلی [...] و ارتباط با این مناطق هم تأثیر مثبت بگذارد. این گونه نیست که کسی از راه دور و تلویزیون، اطلاعاتی به مردم ارائه کند، بلکه فردی از جامعه خودشان این کار را می‌کند که با آنها تجربه‌های مشترک دارد. خبرنگاری در جوامع حاشین‌نشین به معنای در دسترس قرار دادن اطلاعات است و این، همان کاری است که من انجام می‌دهم.
به عنوان یک زن سیاه‌پوست و ترنس، خبرنگاری را چگونه تجربه کرده‌اید؟
خبرنگاری در چند بُعد، اعتبار خود را از دست داده است. یکی از علت‌های آن، حضور بی‌اندازه سفیدپوست‌ها و رابطه آن با استبداد و فاشیسم است. این مسأله به ویژه در کار حرفه‌ای خبرنگاران زن سیاه‌پوست وترنس، برای جلب اعتماد چالش‌برانگیز است. فضا بسیار تهاجمی است و معمولاً به علت نژادپرستی، ما در معرض ارعاب و تحقیر قرار می‌گیریم. راستگویی، نیازی بنیادین است.
از این رو باید برای بدن اقلیت‌هایی [مثل زنان ترنس]هم، احترام بیشتری قائل باشیم که در اقلیتند؛ چرا که اعتبار این نوع زنان و بدن‌هایشان اعتبار کافی ندارند و این برایشان چالش‌برانگیز است. زنان سیاه‌پوست اغلب زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند. نوشته‌های یک نویسنده شاخص آمریکایی به نام بِل هوکس bell hooks که در محتوای کارش بر این موضوعات تمرکز می‌کند، در حل این معضل مؤثر بوده است.
هنگام تلاش برای افزایش تنوع در رسانه‌ها با چه چالش‌هایی مواجه شده‌اید؟
موفقیت ما نتیجه شبکه‌ای است که آن را با سازمان‌های حاشیه‌نشینی که انویس با آنها کار می‌کند، ایجاد کرده‌ایم. ما با حمایت از آنها، خبرنگاری محلی را ممکن می‌کنیم و این کار بر تسهیل سیاست‌های عمومی مناطق زندگی آنها تأثیر می‌گذارد. این نهادهای رسانه‌ای امروز محتوای بیشتری تولید می‌کنند و توانسته‌اند زیرساخت‌های خود را بهبود بخشند.
وضعیت تنوع در اتاق‌های خبر برزیلِ امروز چگونه است؟
ما در تحقیقات خود، نقشه‌ای از تنوع در اتاق‌های خبر تهیه کرده‌ایم. بسیاری از پُست‌های مدیریت در طرح‌های خبرنگاری ویژه مناطق حاشیه‌نشین، در دست زنان سیاه‌پوست است. با وجود منابع محدود، تعداد و تأثیر این مديران زن سیاه‌پوست در حال افزایش است. تمرکز بسیاری از طرح‌های خبرنگاری بر سائولو پائولوست؛ جایی که مرکز قدرت سیاسی و منابع اقتصادی است.
چگونه انگیزه‌تان را برای کار حفظ می‌کنید، به خصوص زمانی که با شکست مواجه می‌شوید؟
کنشگری در نهاد انویس به من احساس خوشحالی و سرزندگی می‌دهد. شنیدن روایت‌های گوناگون، به من انگیزه می‌دهد. دیدن اثر رهنمودهای اخیر ما پیرامون حق دسترسی به غذای با کیفیت در جوامع حاشیه‌نشین و کار مشترک مناطق مختلف کشور در طرح‌های همسان، به من اعتماد به نفس می‌دهد. شرکت در دوره‌های آموزشی ما، به شما نیز انگیزه خواهد داد. مردمی را خواهید دید که با چالش مواجهند، و خبرنگارانی را که برای حل این چالش‌ها، گزارش تهیه می‌کنند. ما گزینه‌ای به جز ادامه دادن راهی که در پیش گرفته‌ایم، نداریم.
بیشتر بخوانید: حضور بارزتر خبرنگاران ورزشی زن در برزیل همزمان با برگزاری جام جهانی فوتبال زنان
به باور شما، حیاتی‌ترین گام‌هایی که اتاق‌های خبر برای ایجاد محیطی فراگیرتر و «استعمارزدایی» از گزارش‌های خود بردارند، چیست؟
نخست نقاطی را شناسایی و بررسی کنید که به تنوع نیاز دارند. این سه اصل را باید در نظر بگیرید: مدیریت، فرهنگ و تولید.
در مدیریت، از خود و همکارانتان در اتاق خبر بپرسید که آیا ویراستاران و خبرنگارانی دارید که اصلیت و زمینه‌های متنوعی داشته باشند؟ برای فرهنگ، باید رهنمودهایی برای رفتار و تدابیری برای درک چگونگی احساس مردم داشته باشید. در تولید، اطمینان یابید که منابع اطلاعاتی شما متنوع‌اند. چه نوع مخاطبی را می‌خواهید جلب کنید؟ مخاطبتان کیست؟ برای که می‌نویسید؟ بسیار مهم است که با محتوایتان، همواره جوامع حاشیه‌نشین را جذب کنید.
آی جی نت به پیشرفت حرفه‌ای شما چه کمکی کرده است؟
من مدتی پیش، کار خود را با آی جی نت شروع کردم. با آی جی نت پیرامون جعبه ابزار تنوع که خودم آن را تهیه کرده بودم، صحبت کردم. این کار به من توانایی آن را داد که دریابم شیوه کار نهاد ما (انویس) از چه نظر با کار دیگر نهادهای رسانه‌ای تفاوت دارد. این، مرا به فکر راه‌های تازه‌ای برای قابل دسترس کردن و توسعه کارمان واداشت. آی جی نت برای من مثل یک مدرسه بود. به من توانایی آن را داد که فراتر از زمینه مطرح، نگاهی دوباره به خبرنگاری استعمارزدایی شده بیاندازم و به این فکر کنم که چگونه می‌توانیم در این زمینه فعالیت کنیم. این، ما را با راه‌های تازه‌ای برای انجام خبرنگاری متنو‌ع‌تر پیوند می‌دهد. این همکاری، مرا با خبرنگاران دیگر در یک اکوسیستم بین‌المللی تولید خبر قرار داد و زمینه آن را فراهم کرد تا در دوره‌های آموزشی شرکت کنم و با دیگران دانش، ایده و عملکرد مبادله کنم.
این مصاحبه برای کوتاه‌تر شدن و وضوح بیشتر، ویرایش شده است.
تصویر، با اجازه خانم سانتوس منتشر شده است.
مقالات بیشتری نوشته
