مانند خبرنگاران، کارشناسان و نهادهای توسعه هم نیاز به سنجش و برآورد تأثیر کارشان دارند. خبرنگاران به طور معمول با اعداد و ارقام و تحلیل های آماری کار می کنند، اما نهادهای توسعه تأثیر فعالیت خود را در قالب پژوهش ها و مطالعات مفصل و فشرده تخمین می زنند.
با دانستن این موضوع، خبرنگاران چگونه می توانند تأثیر فعالیت نهادهای توسعه را به بهترین نحو ارزیابی کنند؟ و چگونه می توان از اطلاعات برای ارزیابی بهتر تأثیر پروژه های توسعه استفاده کرد، و فهمید که آیا این پروژه های توسعه در کشورهایشان اثرگذار هستند یا نه؟
در وبیناری که مدتی پیش توسط مرکز بین المللی خبرنگاران و کد برای آفریقا Code for Africa با مشارکت صندوق ارزیابی تاثیر گذاری استراتژیک بانک جهانی با موضوع تأثیر بر‌آفریقا یا impactAFRICA برگزار شد، راه حل هایی در این خصوص ارائه شد.
این راه حل ها و راهنمایی ها تنها برای هر خبرنگاری که پژوهش ها و مطالعات را پوشش می دهد مفید است. بخشی از این وبینار را در اینجام میخوانید:
علامت های خطر را شناسایی کنید
دیوید اوانز، اقتصاددان ارشد منطقه آفریقا در بانک جهانی، طی این وبینار توضیح داد که پیش ازتهیه گزارش در مورد هر مطالعه یا برنامه ای، خبرنگاران باید بدانند چگونه علائم هشداری را که ممکن است گزارش را از مسیر مورد نظر منحرف کند یا سبب شود در ارائه نتایج برنامه ای که از آن گزارش تهیه می شود، تغییر ایجاد شود، تشخیص دهند
مطالعاتی که اثر اجرا شدن یک برنامه خاص با اجرا نشدن آن را مقایسه نکرده اند، و بررسی نکرده اند که درصورت اجرا نشدن یک برنامه خاص چه اتفاقی ممکن بود بیافتد، به احتمال زیاد به مقایسه قبل و بعد اتکاء می کنند و بنابراین اعتبار کمتری دارند. مطالعاتی که اندازه نمونه هایشان کوچک است هم مشکل ایجاد می کنند، چون تنها بخش کوچکی از تلاش های توسعه را منعکس می کنند.
مثلاً، به گفته اوانز، سال گذشته، مدت کوتاهی پس از آن که اعلام شد ایبولا در لیبریا ریشه کن شده، کاخ سفید بیانیه ای صادر کرد و طی آن، «اعتبار بسیاری به سهم خود در ریشه کن کردن ایبولا داد.» اما در این بیانیه ذکر نشده بود که چرا کاخ سفید باور داشت که برنامه اش به طور خاص باعث ریشه کن ایبولا در لیبریا شده است.
اوانز افزود:«اصلاً روشن نبود که بدون اجرای برنامه کاخ سفید، چه اتفاقی می افتاد و چرا کاخ سفید باور داشت که برنامه اش سبب این تفاوت شده است.»
درک تفاوت ارتباط متقابل با رابطه علت و معلولی
خبرنگاران باید بتوانند تفاوت میان رابطه متقابل و رابطه علت و معلول را هنگام تهیه گزارش از داده های مربوط به ارزیابی میزان اثرگذاری، دریابند.
رابطه متقابل، بیان ساده رابطه میان دو متغیر است، مثل اشاره به این که زنان حقوق کمتری از مردان دریافت می کنند. رابطه علت و معلولی، دلیل این رابطه متقابل را مشخص می کند: این که زنان کمتر از مردان حقوق می گیرند چون در محل کار مورد تبعیض قرار می گیرند. با آن که روابط متقابل و علت و معلولی هر کدام امتیازات خود را دارند، اوانز تأکید کرد که پیش از گرفتن نتایج وجود رابطه علت و معلولی، باید شواهد روشنی در دست باشد.
او گفت:«مهم است که به سادگی ادعایی را مطرح نکنیم. مثلاً به سادگی نگوییم که دلیل فلان رابطه متقابل، کار بخصوصی است که یک فرد یا گروه بخصوص انجام داده. مگر این که مدرک داشته باشیم، و همین جاست که ارزیابی اثر برنامه ها یا طرح ها، مطرح می شود.»
داستان های فردی را تعریف کنید تا تغییرات عمومی منعکس شوند
اوانز گفت:«بعضی از بهترین گزارش هایی که می خوانم، درباره افراد تهیه شده و به این می پردازد که آنها از اجرای برنامه های مختلف سود برده اند یا نه. با آن که ممکن است به عنوان خبرنگار به نظر منطقی برسد که داستانی استثنایی را از مطالعه برآورد اثرگذاری برنامه ها نقل کنید، انجام این کار، نتایج این مطالعات را به طور روشنی منعکس نمی کند. مثلاً گزارشی مربوط به فردی که از برنامه ای خاص بهره برده و آن برنامه برایش مفید بوده، در حالی که برای خیلی های دیگر چندان فایده ای نداشته، به طور منصفانه ای میزان اثرگذاری آن برنامه را نشان نخواهد داد.
اگر واقعا بخواهیم داستان کسی را نقل کنیم که از برنامه خاصی بهره برده، بهتر آن است که داستان او را کنار داستان کسی قرار دهیم که استفاده متوسطی از آن برنامه کرده است.»
با نویسندگان مطالعات، ارتباط برقرار کنید
دست آخر، اوانز گفت خبرنگارانی که از ارزیابی اثرگذاری برنامه ها گزارش تهیه می کنند، همیشه باید بکوشند تا با نویسندگان این مطالعات تماس بگیرند. انجام این کار به نویسندگان مطالعات اجازه می دهد تا جزئیات ارزیابی اثرگذاری آنها را روشن کنند و اطمینان حاصل کنند که خبرنگاران در پوشش دادن نتایج مطالعات، اشتباه نکرده اند. اوانز می گوید دسترسی به این افراد آسان است، چون نشانی تماس با آنها معمولاً روی وبسایتشان هست.
اوانز می گوید:«البته شما خبرنگار مستقلی هستید و مجبور نیستید دقیقاً هرچه را آنها به شما می گویند، گزارش کنید. اما نظر آنها می تواند بسیار ارزشمند باشد و به شما کمک می کند تا تهیه گزارش مربوط به پژوهش را به درستی انجام دهید.»
وبینار کامل را اینجا ببینید:
تصویر از فلیکر با مجوز:
USAID U.S. Agency for International Development.