طی چند سال اخیر، در بسیاری از کشورها، فرایند سیاسی و اجتماعی عادی با شیوههای گوناگون اطلاعات غلط یا جعلی مورد تهدید قرار گرفته است. از نمونههای آن می توان به تصمیمهای سیاسی چون خروج بریتانیا از اتحادیهی اروپا و انتخاب شدن دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا اشاره کرد.
مشکلات سیاسی و اجتماعی که انتشار این نوع اطلاعات غلط یا جعلی ایجاد می کند، به شکلهای گوناگون بروز می کند و تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار می گیرد. در اغلب موارد، انتشار اطلاعات غلط سبب گسترش دروغ یا فعالیتهای جانبدارانهی سیاسی در اجتماع می شود و مشکلات جدی ایجاد می کند، از جمله نفوذ دیگر کشورها در فرایند سیاسی یا رای گیری کشورهای دیگر. پرسش آن است که چگونه می توان با این نوع مشکلات مبارزه کرد. موضوع آن است که همهی انواع اخبار جعلی تعمدا ایجاد نمی شوند و برخی انواع خبرهای جعلی یا اطلاعات غلط ناشی از کار بد یا غیردقیق حرفهای است. در جوامع بازتر و متنوعتری که دیدگاههای گوناگون پیرامون موضوعات گوناگون ارائه می شود، دستیابی به اطلاعات شفاف و دقیق دشوار است، و به همان نسبت یافتن پاسخ دقیق و درست از مسئولان دولتی هم مشکل است.
به رغم این پیچیدگیها و مشکلات، عدهای در پی قانونمند کردن شیوهی انتشار اخبارند و در تلاشاند تا انتشار اخبار غلط یا جعلی را ممنوع کنند. این نوع واکنشها در برابر انتشار اخبار غلط، حتی شامل به کارگرفتن پلیس و نیروهای انتظامی یا مسلح برای مبارزه با این موضوع می شود. این نوع قدرت، قدرت سخت است که برخی به آن معتقدند و به کارگیری آن را برای مبارزه با اخبار غلط یا جعلی شیوهی مفیدی تلقی می کنند.
این شیوه، قطعا نکات مثبتی دارد و ایرادها و کاستیهایی هم دارد که برای بسیاری نگران کننده است. عدهای، این روش مقابله با اخبار نادرست یا جعلی را معادل نوعی سانسور یا محدود کردن آزادی بیان می دانند. واکنشهای بد و منفی نسبت به این نوع محدودیت و مقابله با اخبار جعلی یا نادرست یا غیردقیق، برخی را برآن می دارد که معتقد باشند که این راه حل، غامضتر و مشکل سازتر از خودِ مشکل است.
قدرت: نرم و سخت
خوشبختانه، گزینهی مقابل قدرت سخت، قدرت نرم است که توسط جوزف نای، استاد آمریکایی روابط بینالمللی ابداع شده است و به شیوهی اطلاق می شود که از ابزار و روشهای موازی برای مقابله با نفوذ مخرب استفاده می شود. رویکرد به کارگیری قدرت نرم در بسیاری موارد عملا نتیجه بخشتر و مفیدتر تشخیص داده شده است. به کارگیری قدرت نرم، با وجود پیچیدگی، می تواند موفقتر باشد. نمونهی از این نوع به کارگیری قدرت نرم، در مورد بازداشتن ایران از رسیدن به سلاح هستهای است که تاکنون به رغم پیچیدگیهایش موفق بوده است. نمونهی از قدرت سخت، تجاوز به عراق و جنگ است که تخریب و ویرانی و مشکلات بیشتری را به همراه می آورد. امروز، به کارگیری قدرت نرم، ممکن است راه حل مناسبی برای بسیاری از مشکلات دنیای پیشرفتهی ما باشد، مشکلاتی از قبیل تغییر آب و هوا و گرمایش کرهی زمین، مهاجرت، و تسلیح کشورها به نیروی ویرانگر هستهای.
همکاری برای گرفتن نتایج بهتر
اگر نهادهای جامعهی مدنی، رسانههای خبری، پژوهشگران و نهادهای فنآوری با هم کار کنند و به همکاری با یکدیگر بپردازند، می توانند مقاومت در برابر اطلاعات جعلی را افزایش می دهند و جامعه را در برابر این اطلاعات مقاومتر می کنند.
همزمان، نقش موسسات و دولتهایی مثل کمیسیون اتحادیهی اروپا در چنین رویکردی با قدرت نرم باید به گونهی باشد که همکاری را ترغیب کنند و بکوشند تا از به کارگیری قدرت سخت احتراز کنند.
برای موثر واقع شدن به کارگیری رویکردی با قدرت نرم مهم آن است که همهی طرفهای ذی نفع، با هم کار کنند و مسئولان دولتی عمدتا از این نوع همکاریها تقدیر کنند. این دقیقا رویکردی است که گزارش تازهی اتحادیهی اروپا بر آن تاکید دارد.
اگر این نوع رویکرد شکست بخورد، ممکن است واکنشهای شدیدتر لازم باشد، اما می توانیم امیدوار باشیم که این طور نشود.