یک بعد از ظهر سوزان تابستان در ماه ژوئن، Saroj Paraste (ساروج پراستِه) در حین کار مجبور بود برای خنک شدن، کار را متوقف کند تا بتواند تدوین گزارش ویدیویی خود را تمام کند. گزارش او درباره تلاش‌های مردم محل برای برق‌رسانی به یک روستای دورافتاده در منطقه دیندوری (Dindori) در ایالت مادیا پرادش در مناطق مرکزی هند بود. قرار بود این ویدیو به سردبیر او در نهادی فرستاده شود به‌نام Video Volunteers (داوطلبان ویدیویی) که یک طرح رسانه‌ای مشترک بود ارائه شود. طی این طرح، گزارش‌گران محلی برای تهیه ویدیو درباره مسائلی که بر گروه‌های محروم جامعه تاثیرگذارند، آموزش می‌بینند. پراسته یکی از این ۲۰۰ راوی محلی در سراسر هند است؛ راویانی که همه، به گروه‌ها یا جوامع درحاشیه (منزوی) تعلق دارند.
مثل پراسته که از ده سال به‌این‌سو در این بخش فعالیت دارد، بسیاری از تولیدکنندگان محتوا در Video Volunteers تحصیلات رسمی ندارند و از حاشیه‌نشین‌ترین بخش‌های جامعه می‌آیند. تقریباً تمام آنها به‌صورت روزمزد کار می‌کنند؛ مثلاً به‌عنوان کارگر در زمین‌های کشاورزی و یا فروشنده سبزی‌جات. پراسته خودش عضو یکی از بزرگترین قبایل هند به نام Gond است که به وسایل ضروری و اولیه‌ای مثل برق و تلفن دسترسی ندارد. او می‌گوید: «این کاستی‌ها مرا خشمگین می‌کرد و واقعاً می‌خواستم که برای رفع آنها کاری انجام دهم. وقتی با گروه‌های هم‌یاری در روستایی کار می‌کردم، از وجود یک نهاد غیرانتفاعی تازه آگاه شدم. این نهاد به‌دنبال کسانی بود که درباره محله‌های خود اطلاعات داشته باشند و بخواهند در جامعه تغییر ایجاد کنند. فوراً برای پیوستن به این برنامه، درخواست دادم.»
پراسته تا وقتی در برنامه آموزشی Video Volunteers شرکت کرد، از تلفن همراه هوشمند استفاده نکرده بود. او طی این برنامه یاد گرفت با دوربین تلفن همراه کار کند. از آن زمان به‌بعد، او بیش از ۳۵۰ ویدیو درباره مسائل مختلفی که بر محله او تاثیرگذار بوده، تهیه کرده است. به گفته او، این ویدیوها «هرگز در رسانه‌های عمده جایی نخواهد داشت و به خبر تبدیل نخواهد شد.»
بیشتر بخوانید: تلاش رسانه ای هندی برای رسا کردن صداهای خاموش
صدای حاشیه‌نشینان
جمعیت یک میلیارد و چهارصد میلیون نفری هند که دو سوم آن در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، شامل طیفی از اقشار، قومیت‌ها و اقلیت‌های مذهبی است. در رسانه‌های عمده در این کشور، صدای این مردمان، به‌ندرت به گوش می‌رسد. Ruben Banerjee (روبن بنیرجی)، خبرنگار ارشد و سردبیر اسبق مجله Outlook، می‌گوید: «نمایندگی جوامع حاشیه‌نشین، مشکلی است که به آن رسیدگی نشده است.» گزارش موسسه آکسفام هند و یک نهاد دیدبان رسانه‌ها به‌نام Newslaundry دریافته که از هر ۱۰ مدير شبکه‌های تلویزیونی و روزنامه‌های انگلیسی‌زبان در هند، ۹ تن آنها به طبقات بالای جامعه تعلق دارند. حضور گروه‌های حاشیه‌نشین مثل دالیت‌ها، جوامع قبیله‌ای و طبقات محروم دیگر، ناچیز بوده است. بنیرجی در توضیح این وضعیت می‌گوید: «در رسانه‌های هندی، تنوع صدا هنوز به یک اولویت مبدل نشده است؛ مسائل مناطق روستایی هم همین‌طور؛ چون تهیه گزارش از مناطق روستایی، نمی‌تواند در زمینه به‌دست آوردن تبلیغات و حمایت‌های مالی برای رسانه‌های تحت حمایت شرکت‌ها، سودمند باشد.»
Jessica Mayberry (جسیکا مِی‌بری) و Stalin K (استالین کِی) طرح Video Volunteers را در سال ۲۰۰۳ ایجاد کردند تا به‌عنوان یک خبرگزاری برای جوامع حاشیه‌نشینِ هند عمل کند و از شکاف بین شهرنشینان و روستانشینان هندی بکاهد. امروز، Video Volunteers فقیرترین مناطق هند را که از لحاظ پوشش رسانه‌ای هم محروم‌ترینند، به شیوه گسترده‌ای پوشش می‌دهد. این محتوا، از سوی افرادی تهیه می‌شود که زیر خط فقر زندگی می‌کنند و در زمره افرادی طبقه‌بندی شده‌اند که روزانه کم‌تر از نیم دلار درآمد دارند. می‌بری که در اوایل دهه ۲۰۰۰ برای شرکت در یک برنامه آموزشی، از ایالات متحده آمریکا به هند رفت، می‌گوید: «خاموش بودن، یک مشکل پیچیده است که عوامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زیادی در آن نقش دارند.» وی در سال‌های بعد از رفتن به هند، به روایت‌گران محلی آموزش داده و با آنها کار کرده تا یک اکوسیستم رسانه‌ای بسازند که با کار مردمانی رشد می‌کند که گزارش‌ها را «از دید کسانی که آنها را تجربه می‌کنند» روایت می‌کنند.
می‌بری می‌افزاید: «ما نه‌تنها برای انتشار و تقویت صدای جوامع، بلکه برای کشف صداهای بیشتر فعالیت می‌کنیم و به نهادهایی که با آنها همکاری داریم، می‌آموزیم که چگونه می‌توانند این صداها را بشنوند، از آنها یاد بگیرند و آنها را در سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود بگنجانند.»
بیشتر بخوانید: ناشنیده های کشمیر: حکایت همکاری خبرنگاران و فعالان مدنی
تغییرات ملموس
Amol Lalzara (امول لال‌زارا)، عضوی از قوم دالیت، که به فیلم علاقه‌مند است و تمام عمرش را در یک زاغه در نزدیک بمبئی، پایتخت اقتصادی هند، سپری کرده، از وقتی ۱۷ سال داشت در تهیه ویدیوهای Video Volunteers همکاری کرده است. او که اکنون ۳۸ ساله است، به‌کمک دو شغل امرار معاش می‌کند: روزها ریکشا می‌راند و شبها یک سینما را اداره می‌کند. لال‌زارا می‌گوید: «من از قبل مجذوب فیلم‌سازی بودم. وقتی فرصت فراهم شد، برای آن اقدام کردم. هرگز فکر نمی‌کردم که زمانی واقعاً ویدیو بسازم. چیزی که به خوشحالی من می‌افزاید، این است که می‌توانم سؤال‌هایی را هم که در ذهن دارم، مطرح کنم.»
لال‌زارا تاکنون با Video Volunteers بیش از ۴۰۰ ویدیو پیرامون مسائلی چون فقر در شهرها، محیط زیست، بهداشت و ماهی‌گیری ساخته است. رویکرد گزارش‌گری مردمی که از سوی صدها تولیدکننده ویدیو در محلات به‌کار گرفته می‌شود، به افزایش آگاهی درباره موضوعات مهم جوامع آنها انجامیده، جوامع را بسیج کرده و مقامات محلی را به پاسخ‌گویی واداشته است.
برای مثال، پراسته به‌یاد می‌آورد که گزارش او در منطقه دیندوری ایالت مادیا پرادش به برق‌رسانی به آنجا کمک کرد: «من در سال ۲۰۱۹ یک ویدیو درباره این موضوع ساختم و اطمینان یافتم که ویدیو در شورای روستا و دفتر منطقه‌ای دولت به‌نمایش درمی‌آید. در ادامه، گزارش‌های دیگری هم درباره همین موضوع ساختم. سرانجام ماه گذشته، این روستای صد نفری، صاحب برق شد.»
پراسته و لال‌زارا هر دو در حال حاضر روی فیلم‌های مستند طولانی درباره داستان‌های زندگی روزانه مردم در جوامع محلی کار می‌کنند.
می‌بری تضمین می‌کند که این افراد، نتیجه تلاش‌های خود را ببینند. هر کدام از تولیدکنندگان این ویدیوها بین ۱۵۰۰ تا ۳۵۰۰ روپیه هندی (۱۸ تا ۴۲ دلار) دریافت می‌کنند و اگر یک ویدیو تأثیری به‌جا بگذارد، به «ویدیوی تأثیرگذار» تبدیل می‌شود و تا ۵۰۰ هزار روپیه (۶۰ دلار) درآمد دارد. برای دانستن ارزش این دست‌مزد، آن را با حداقل دست‌مزد روزانه در هند که تقریبا ۱۷۶ روپیه یا چیزی بیش از ۲ دلار است مقایسه کنید.
با این‌همه، لال‌زارا می‌گوید که تولیدکنندگان محتوا با Video Volunteers معمولاً هر ماه تنها چهار تا پنج ویدیو می‌سازند که در نتیجه، درآمدی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار دارد و برای گرداندن زندگی یک خانواده، چالش‌برانگیز است.
با وجود این، لال‌زارا تاکید می‌کند که واقعاً از کار خود لذت می‌برد: «این کار به عشق من بدل شده است. هرگز نمی‌خواهم امکانی را که اکنون دارم، از دست بدهم.» برای پراسته، کار به‌عنوان یک روایت‌گر محلی، اعتمادبه‌نفسش را هم افزایش داده است: «زمانی بود که حتی در یک جمع کوچک نمی‌توانستم حرف بزنم، اما امروز در میان جمعیتی، گزارش می‌دهم.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Aravind Kumar
مقالات بیشتری نوشته
