حمله به خبرنگاران حوزه مذهب از جهات گوناگون ممکن است.
خبرنگارانی که مسائل مذهبی را پوشش می‌دهند، از چندین جهت مورد حمله قرار می‌گیرند. گروه‌های افراطی، نیروهای امنیتی دولتی و گروه‌های شورشی، برخی از عاملان اصلی این حملات‌اند. در کارگاهی در نپال برای خبرنگاران جنوب آسیا که مسائل مربوط به مذهب را پوشش می‌دادند و من آن را اداره کردم، یک خبرنگار پاکستانی گفت: «آن‌چه منتشر می‌کنیم می‌تواند ما را به کشتن دهد.» دیگران در تأیید حرف او، سر تکان دادند. گزارش‌های کمیته محافظت از خبرنگاران (CPJ)، وجود این خطرات را تأیید می‌کند. شاهینه ک.ک. Shahina K.K.، از سردبیران مجله Outlook در هند، به علت تهیه گزارش از اقلیت‌های مذهبی و موضوعات حقوق بشری، مورد حمله گروه‌های راست‌گرا قرار گرفته است. او یکی از اولین خبرنگارانی است که براساس قانون مبارزه با تروریسم هند متهم شده و اگر مجرم شناخته شود، به سه سال حبس محکوم خواهد شد. شاهینه به پاس شجاعتش، در سال ۲۰۲۳ جایزه بین‌المللی آزادی بیان کمیته محافظت از خبرنگاران را به دست آورد.
در کشور همسایه هند یعنی پاکستان، رانا تنویر، خبرنگار روزنامه Express Tribune (اکسپرس تریبیون)، یک روز صبح در حالی از خواب بیدار شد که افرادی با نوشتن پیام‌هایی بر در خانه او، وی را کافر و واجب‌القتل خوانده بودند. او گزارش‌های بسیاری در مورد اقلیت‌های مذهبی تهیه کرده بود. چند روز بعد از این رویداد، او سوار بر موتور بود که یک خودرو/ موتر به او کوبید و پایش شکست. تنویر معتقد است که هدف حمله شورشیان فرقه‌ای قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید: واقعیت خطرناک رویاروی خبرنگاران در پاکستان
در سری‌لانکا، گروهی از مردان سینهالی تحت رهبری یک راهب بودایی، سه خبرنگار را بازداشت کردند. این کار بعد از آن صورت گرفت که خبرنگاران تصمیم گرفتند در مورد دامداران تامیلی گزارش تهیه کنند. CPJ (مرکز محافظت از خبرنگاران) بعد از این رویداد در اعلامیه‌ای گفت: «خبرنگاران تامیلی حق دارند درباره مسائلی که بر جامعه آنها تاثیر گذارند، بدون مداخله و یا ترس از انتقام‌جویی، گزارش تهیه کنند.»
معمولاً خشونت از سوی کسانی اعمال می‌شود که بیشترین قدرت را دارند. صدف خان، متخصص رسانه و یکی از موسسان نهادِ «رسانه‌های پاکستان برای دموکراسی مهم‌اند» یا (MMD) می‌گوید: «در اکثریت کشورها، ادیان پرطرفدار، به حیث پایه‌های اصلی قدرت، نفوذ دارند و یک فضای پرمخاطره را برای خبرنگاران ایجاد می‌کنند.»
گزارشگری از مسائل حساس مذهبی می‌تواند به تنش‌ها بین گروه‌های مذهبی و یا تندرو دامن بزند و برای خبرنگاران و سازمان‌های رسانه‌ای آنها، پیامدهای منفی داشته باشد. برعلاوه، پوشش موارد نقض حقوق اقلیت‌های مذهبی و یا نوشتن درباره خشونت‌های برخاسته از عقاید مذهبی می‌تواند توهین به بنیان‌های دینی تلقی شود. به گفته خان: «این امر، خبرنگاران را نسبت به متهم شدن به بی‌احترامی به ادیان آسیب پذیر می‌کند و خطراتی را آنها را تهدید می‌کند، افزایش می‌دهد.»
امنیت، نگرانی اصلی خبرنگاران حرفه‌ای حوزه مذهب است؛ فارغ از آن‌که کدام جنبه دین را پوشش دهند. معمولاً تمهیدات امنیتی، شامل استفاده از عقل و منطق است. یک ماجول آموزشی نهاد MMD، پیشنهاد می‌کند که خبرنگاران، این اقدامات احتیاطی اولیه را اتخاذ دست بگیرند:
- از رفتارهای تکراری روزمره (روتین) خودداری کنید. به طور مثال، به جای انتخاب یک مسیر مشخص برای رفتن سر کار و بازگشت از محل کار، از راه‌های مختلف استفاده کنید.
- تنها سفر نکنید.
- در جریان راهپیمایی‌های اعتراضی، از قبل محل را وارسی کنید و راه‌های خروج را شناسایی کنید.
- هرگز بین نیروهای امنیتی و راهپیمایان قرار نگیرید.
- ضرب المثلی می‌گوید: ناکامی در برنامه‌ریزی، معادل برنامه‌ریزی برای ناکامی است.» با اندکی تلاش، همه ما می‌توانیم کارشناس امنیتی شویم.
در ادامه این مطلب، منابعی می‌آید که آشنایی با آنها به خبرنگاران کمک می‌کند پروتکل و شبکه امنیتی بسازند. این منابع را با همکاران خود در اتاق‌های خبری و نهادهای رسانه‌ای به اشتراک بگذارید.
بیشتر بخوانید: توصیه‌هایی برای گزارشگری از دین و دلایل اهمیت آن
منابعی برای حفظ امنیت
Rory Peck Trust: این سازمان غیردولتی مستقر در لندن، برای گرمیداشت روری پِک Rory Peck، تصویربردار مستقلی که در جریان کودتای سال ۱۹۹۳ روسیه کشته شد، بنیان نهاده شد. هدف این سازمان، حمایت از خبرنگاران مستقل و گردآوری اطلاعات مفید برای خبرنگاران سراسر جهان است.
برخی از منابع این نهاد را اینجا بخوانید:
- میز کمک برای کاهش خطر و افزایش امنیت: خبرنگاران با ارائه اطلاعاتی درباره گزارشی که می‌خواهند روی آن کار کنند و نگرانی‌هایی که دارند، می‌توانند از این برنامه استفاده کنند. یک متخصص امنیت به آنها مشاوره آنلاین خواهد داد.
- ارزیابی خطرات: روند ارزیابی خطرات، شامل مرور چگونگی برقراری ارتباط و راهنمایی‌هایی است برای آن‌که اگر خبرنگاران ربوده شوند، با عمل کردن به این راهنمایی‌ها شاید بتوانند جانشان را نجات دهند.
- راهنمایی‌هایی برای حفظ امنیت دیجیتال: الگوها و نکاتی است که به بررسی خطرات دیجیتال رویاروی خبرنگاران می‌پردازد تا به آنها آموزش دهد که از اطلاعات خود محافظت کنند. آموزش امنیت برای گزارشگری مجازی، استفاده امن از ایی‌میل، صیانت از اطلاعات در برابر بدافزار و امن کردن تلفن‌های همراه هوشمند، در میان نکات این مجموعه آموزشی است.
AccessNow
این نهاد برای افراد و جوامعی که حقوق دیجیتال آنها با خطر مواجه است فعالیت می‌کند. AccessNow خطوط ارتباطی امنی برای افزایش امنیت دیجیتال دارد که به ۹ زبان در طول شبانه‌روز فعال است. این نهاد همچنین برای مبارزه با نقض حقوق دیجیتال، کمک مالی ارائه می‌کند و هر سال، کنفرانس RightsCon را با تمرکز بر حقوق بشر در عصر دیجیتال برگزار می‌کند.
کمیته محافظت از خبرنگاران (CPJ) و سازمان خبرنگاران بدون مرز (RSF)
این ناظران رسانه‌ای، آزادی بیان را در سراسر جهان رصد می‌کنند و در مورد نقض حقوق خبرنگاران، بیانیه صادر می‌کنند. هر دوی این سازمان‌ها، دستورالعمل‌های امنیتی و جعبه ابزار امنیت دیجیتال دارند که در وبسایت‌های آنها قابل دسترس‌اند.
تیم واکنش فوری CPJ، کمک حقوقی هم ارائه می‌کند و از طریق پست، تلفن، فاکس و یا این نشانی ایی‌میل می‌توانید با آنها تماس بگیرید: emergencies@cpj.org
دستورالعمل‌های امنیتی RSF که از سوی یونسکو تهیه شده است، به شش زبان از جمله اوکراینی و چینی در دسترس است. این نهاد برای به روز بودن در زمینه امنیت دیجیتال، از ۴۰ منبع آنلاین استفاده کرده است.
بنیاد بین‌المللی رسانه‌های زنان (IWMF)
این نهاد با استفاده از صندوقی برای مواجهه با حوادث رسانه‌ای، کمک‌های مالی اندکی به خبرنگاران ارائه می‌کند. این بنیاد همچنین میزبان برنامه‌های مطالعاتی برای خبرنگاران زن افغان در تبعید است. این نهاد، عضو ائتلاف بر علیه خشونت آنلاین است و منابع اعضای این ائتلاف را در مرکز پاسخ‌دهی به خشونت در فضای مجازی گردآوری کرده و همچنین راهنمایی برای محافظت از اتاق‌های خبری و مبارزه خبرنگاران با خشونت در فضای مجازی را ایجاد کرده است تا به مبارزه با خشونت آنلاین در برابر کارکنان نهادهای خبری بپردازد. در صفحه خشونت و آزار آنلاینِ این بنیاد می‌توانید در این مورد اطلاعات بیشتری گرد آورید.
نهاد حمایت بین‌المللی از رسانه‌ها (IMS)
این نهاد در کپنهاگ مستقر است و «جعبه ابزار آموزشی امنیتی» آن شامل آموزش در زمینه تجزیه و تحلیل خطرات، کاهش تهدیدات، کمک‌های اولیه، تماس‌های امن و موارد دیگر است. IMS با داشتن یک خطر ارتباطی بیست و چهار ساعته، خانه‌های امن، کمک مالی برای امنیت و کمک حقوقی، به خبرنگارانی که در شرایط اضطراری و یا منازعه گرفتار می‌شوند، کمک می‌کند. فعالیت این نهاد مطابق «طرح کاری سازمان ملل برای امنیت خبرنگاران و مساله مصونیت» انجام می‌شود که به دنبال ایجاد فضایی امن برای خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای است.
ائتلاف ایجاد فرهنگ امنیت (ACOS)
این ائتلاف متشکل از ۱۳۰ سازمان خبری، اتحادیه‌های خبرنگاران آزاد و سازمان‌های غیر دولتی فعال در زمینه آزادی بیان است که برای پیشرفت تدابیر امنیتی در صنعت رسانه همکاری می‌کنند. در وبسایت آنها می‌توانید سلسله تدابیر امنیتی را برای کسانی که روی گزارش‌های پرخطر کار می‌کنند و همچنین اطلاعاتی پیرامون امنیت فیزیکی، روانی و دیجیتال بیابید.
شبکه اخبار دینی (RNS)
این نهاد خبری در سال ۱۹۳۴ پایه‌گذاری شده و خود را به عنوان یک «آژانس خبری که مسائل دینی، اخلاقی و معنوی را پوشش می‌دهد»، معرفی کرده است. RNS با اعزام خبرنگارانی به سراسر جهان، اخبار و اطلاعاتی درباره ادیان و جنبش‌های دینی منتشر می‌کند. خبرنگاران می‌توانند از آن به عنوان ابزاری برای تحقیق و یافتن منابع و ایده‌هایی برای تهیه گزارش استفاده کنند. این نهاد همچنین پیشنهاد می‌کند که نکاتی را پیرامون حفظ حریم خصوصی در فضای مجازی در این منابع مرور کنید: Electronic Frontier Foundation ،Tor و Privacy International.
تصویر اصلی از: Gabrielle Rocha Rios
این منبع نخست به عنوان بخشی از جعبه ابزار خبرنگاری ادیان منتشر شده بود که به‌عنون بخشی از برنامه ریشه‌کن کردن ناشکیبایی: شبکه‌ای از خبرنگاران جنوب آسیا برای ترویج آزادی مذهبی از سوی مرکز بین‌المللی خبرنگاران ICFJ تهیه شده است.
مقالات بیشتری نوشته
