تصور کنید که وارد یک اردوگاه شلوغ پناه‌جویان در سوریه شده‌اید، صدای گفتگوی مردم را می‌شنوید و چادرهای موقت آنها را در اطراف خود می‌بینید. تصور کنید در یک تظاهرات تاریخی، انرژی و تنش‌ها را احساس می‌کنید. فن‌آوری واقعیت مجازی -- وی آر (VR) -- این تجربه همه‌جانبه را ممکن ساخته است. انتظار می‌رود واقعیت مجازی که یک فضای همه‌جانبه و تعاملی کامپیوتری است، با قرار دادن مردم در صحنه رویدادها -- در رویدادهای سیاسی و فرهنگی، و مسائل زیست‌محیطی -- فرصت تجربه اخبار را به‌صورت عمیقاً تعاملی برای بینندگان فراهم کند. با دسترسی بیشتر و مقرون به‌صرفه‌تر شدن واقعیت مجازی، سازمانهای خبری در سراسر جهان، به شیوه‌ای فزاینده از این فن‌آوری استفاده می‌کنند و به اخبار، بعد تازه‌ای می‌دهند. بی‌بی‌سی در گزارشی در این زمینه نوشته است: «بسیاری از سازمانهای خبری با دسترسی به دوربین‌های مقرون به‌صرفه ۳۶۰ درجه که موانع را کاهش می‌دهند، از واقعیت مجازی در اتاق خبر استفاده می‌کنند. جایگزین‌های ارزانتر برای دوربین‌های ۳۶۰ درجه، مثل استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند و یا مرورگرهای اینترنتی برای ساخت ویدیوهای ۳۶۰ درجه، هزینه ایجاد این فن‌آوری را کاهش می‌دهد.»
باتوجه به افزایش استفاده از واقعیت مجازی، در این مطلب، نکات مهمی را که خبرنگاران باید در این باره بدانند، از جمله ظرفیت آن برای ایجاد مسیرهای تازه برای تهیه گزارش، به شما ارائه می‌کنیم:
بیشتر بخوانید: به‌کارگیری هوش مصنوعی برای افزایش کارایی و خلاقیت در خبرنگاری
بهبود کیفیت کار خبرنگاری
هدیل عرجه، یکی از مؤسسان نهاد خبری Frontline in Focus که از واقعیت مجازی برای تهیه گزارش از مناطق جنگ‌زده و مناطق دورافتاده استفاده می‌کند، می‌گوید یکی از مزیت‌های کلیدی واقعیت مجازی در خبرنگاری، توانایی آن برای ساخت تجربیات جامع برای بینندگان است، تا تأثیرات احساسی یک گزارش هم به‌طور کامل به مردم انتقال یابد.
وی می‌افزاید: «واقعیت مجازی یک ابزار قدرتمند است که عناصر تعاملی را به گزارش‌های ما اضافه می‌کند، مخاطبان را در میان رویداد غوطه‌ور می‌کند و به آنها این امکان را می‌دهد که گزارش را از تمام زوایا تجربه کنند.» به گفته او، این فن‌آوری خصوصاً برای پوشش جنگ و بحران‌ها مفید است: «پوشش بحران، باید فراتر از اخبار فوری و یا رویدادهایی مثل زمین‌لرزه و یا قتل عام باشد. ما با استفاده از واقعیت مجازی می‌توانیم حقایق زندگی روزانه و رویدادهای مناطقی مثل سوریه، لیبی و اوکراین را روشن کنیم.»
خبرنگاران عملاً استفاده از این فن‌آوری را برای روح بخشیدن به گزارش‌ها شروع کرده‌اند. برای مثال، یک مستند واقعیت مجازی بی‌بی‌سی به نام «ما منتظریم We Wait»، بینندگان را با پناه‌جویانی که از دریای مدیترانه عبور می‌کنند در یک قایق نجات قرار می‌دهد و نمایی درونی از سفر پر رنج آنها ارائه می‌کند. طرح واقعیت مجازی «اینجا خانه من است This is My Home» از سوی Frontline in Focus، به بینندگان امکان می‌دهد که ببینند یک مدرسه/مکتب مخروبه در سوریه، چگونه به پناه‌گاهی برای پناه‌جویان مبدل شده است. طی این سفربا واقعیت مجازی، مرد جوانی که در این پناه‌گاه زندگی می‌کند، صحبت می‌کند. تعامل از طریق واقعیت مجازی همچنین می‌تواند باعث ایجاد هم‌بستگی و افزایش آگاهی شود؛ به‌صورتی که شاید گزارش‌گری سنتی نتواند. برای مثال، تجربه واقعیت مجازی روزنامه گاردین به نام «6x9»، بینندگان را به داخل یک سلول انفرادی می‌برد و اثرات روانی انزوا آن را برجسته می‌کند.
ملاحظات اخلاقی
با آن‌که واقعیت مجازی در خبرنگاری قابلیت فراوانی دارد، خالی از چالش نیست. اطمینان یافتن از صحت محتوا، از اهمیت زیادی برخوردار است، چون ماهیت همه‌جانبه این پلتفرم، می‌تواند اطلاعات نادرست را بسیار باورکردنی و اثرگذار کند. به گفته عرجه، در ملاحظات اخلاقی، تأثیرات احتمالی بر مخاطبان هم باید در نظر گرفته شود: «واقعیت مجازی می‌تواند بینندگان را عمیقاً در گزارش غوطه‌ور کند و شاید بر آنها اثر عاطفی و روانی هم داشته باشد. در خبرنگاری اخلاقی واقعیت مجازی، باید این امر در نظر گرفته شود که تجربه همه‌جانبه، چگونه بر بینندگان تأثیر خواهد گذاشت و باید اطمینان یافت که محتوا، به این اثرات صدمه‌ای نمی‌زند.»
اثرات واقعیت مجازی را بر کسانی که در واقعیت مجازی دیده می‌شوند هم در نظر بگیرید. عرجه می‌گوید: «خبرنگارانی که از واقعیت مجازی استفاده می‌کنند، باید به حریم خصوصی افرادی که در صحنه‌های واقعیت مجازی نشان داده می‌شوند احترام بگذارند، و باید از افشای اطلاعات شخصی حساس، بدون رضایت آنها خودداری کنند.»
وی تأکید می‌کند که خبرنگاران باید درباره چگونگی استفاده از واقعیت مجازی، مستقیماً با مخاطبان خود صحبت کنند. به گفته او «شفاف بودن هنگام استفاده از فن‌آوری واقعیت مجازی، چگونگی ساخت صحنه‌ها و تغییراتی که در فضا ایجاد می‌شود، برای حفظ اعتماد با مخاطبان، امری حیاتی است.»
بیشتر بخوانید: بازی‌هایی برای ارتقاء سطح سواد رسانه‌ای جوانان
امکان دسترسی
هزینه و دسترسی به فن‌آوری واقعیت مجازی در حال بهبود است، اما همچنان به‌عنوان یک مانع مطرح است. تولید محتوای واقعیت مجازی با کیفیت بالا، نیازمند سرمایه‌گذاری هنگفت بر روی تجهیزات است و به تخصص هم نیاز دارد که شاید برای اتاق‌های خبری کوچک و یا خبرنگاران در کشورهای در حال توسعه قابل دسترس نباشد. شهروندان این کشورها برای استفاده از اینترنت بهای گزافی می‌پردازند و در عین حال اتصال آنها به اینترنت قابل اعتماد نیست؛ همچنین، برای پرداخت هزینه دوربین‌های سه‌بعدی، مشکل دارند. Munashe Chokodza (موناشه چوکودزا)، یک عکاس- خبرنگار اهل زیمبابوه، می‌گوید: «واقعیت مجازی برای خبرنگاران در زیمبابوه قابل دسترس نیست، چون ما درباره آن اطلاعات زیادی نداریم. من در برخی از کارهای خود از آن استفاده کرده‌ام، اما بسیاری از مردم درباره آن چیز زیادی نمی‌دانند.» او در ادامه می‌گوید: «در زیمبابوه، واقعیت مجازی به‌دلیل دسترسی محدود به اینترنت و بهای گزاف آن که در مشکلات اقتصادی ریشه دارد، به‌میزانِ کمتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
با وجود این موانع، عرجه باور دارد که استفاده از واقعیت مجازی، طی زمان بیشتر خواهد شد. او می‌گوید: «من همیشه می‌گویم که وقتی ابزارهای واقعیت مجازی مثل هِدسِت و دوربین‌های ۳۶۰ درجه کوچکتر و ارزانتر شوند، امکان استفاده از آنها بیشتر خواهد شد. نسل جوانتر، با این فن‌آوری‌ها آشناست و اگر ما می‌خواهیم به آنها دست یابیم، باید از ابزارهایی استفاده کنیم که نسل جوانتر از آنها استفاده می‌کند.»
آینده واقعیت مجازی در خبرنگاری
در کشورهایی که واقعیت مجازی، یک فن‌آوری تازه و یا کمتر شناخته‌شده است، گام نخست، معرفی آن به مردم است. چوکودزا می‌گوید: «در زیمبابوه و کشورهای درحال توسعه دیگر، آن دسته از سازمانهای خبری که از واقعیت مجازی استفاده می‌کنند، باید کار خبرنگاران چندرسانه‌ای‌شان را به نمایش عام بگذارند تا عموم را آماده پذیرش این فن‌آوری کنند و وقتی شروع به استفاده گسترده از آن کردند، مردم آن را باور کنند.»
در حالی که واقعیت مجازی هنوز در حال تکامل است و دسترسی به آن به‌طور مرتب افزایش می‌یابد، می‌تواند به انقلابی در نحوه گزارش‌گری و آگاهی‌رسانی منجر شود. این کار به‌نوبه خود می‌تواند مخاطبان جهانی آگاه‌تر و یک‌دل‌تری ایجاد کند. پیشرفت واقعیت مجازی، مثل نمایش‌گرهای مقاوم‌تر و ادغام هوش مصنوعی با واقعیت مجازی، افزایش واقع‌گرایی و پیشرفت تعامل موفق در تجربه‌های واقعیت مجازیرا نوید می‌دهد. عرجه می‌گوید: «سرمایه‌گذاری بر روی این فن‌آوری، هیجان‌انگیز است، چراکه تولید این‌نوع گزارش، به ایجاد تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای مخاطب می‌انجامد و به تعامل، اثرگذاری و عمل‌گرایی می‌انجامد. تأثیرگذاری و ایجاد انگیزه برای عمل، اهداف اصلی خبرنگاری‌اند.»
تصویر از آنسپلش، عکاس: Lucrezia Carnelos
مقالات بیشتری نوشته
