مصاحبه با سیاستمداران یک هنر پیچیده است. برای این کار باید از انگیزه بالایی برخوردار باشید، حواستان به ترفندهای مصاحبه شونده باشد و نگذارید که کار شما را دشوار کند. سیاستمداران دوست دارند شما را از موضوع مصاحبه دور کنند.
شما وقتی برای مصاحبه با سیاستمداران اقدام می کنید، یک وظیفه دارید: اطلاع رسانی به مخاطبان. با رعایت نکات زیر می توانید در مصاحبه با صاحبان قدرت موفق تر عمل کنید:
۱. منافع مخاطبان را در نظر بگیرید
روزنامه نگاران و سیاستمداران نسبت به طیف خاصی تعهد دارند. یک روزنامه نگار به مخاطبانش تعهد دارد. آگاه سازی بی طرفانه، دقیق و منصفانه مردم وظیفه اوست. یک سیاستمدار نیز در قبال رای دهندگانی که به وی رای داده اند، مسوولیت دارد.
بنابراین در زمان مصاحبه با یک چهره سیاسی در پی آن نباشید که او را در جدال لفظی شکست دهید. وظیفه شما ایجاب می کند که به نمایندگی از سوی عموم (مخاطبان) سوالات خوبی پرسید. این اصل را دنبال کنید: "اگر به خاطر شما نبود جهان مطلع نمی شد."
یک مصاحبه سیاسی لزوما نباید به برخورد لفظی بیانجامد. روزنامه نگاران با تجربه بدون اینکه صدایشان را بلند کنند، با برخوردی ملایم به اطلاعاتی که در پی آن هستند، دست پیدا می کنند.
۲. مراقب نیات واقعی مصاحبه شونده باشید
هدف اصلی شما به عنوان روزنامه نگار باید آگاهی سازی عموم توسط گزارش های معتبر باشد تا مردم از تازه ترین تحولات مطلع شوند.
البته عواملی مانند جاه طلبی، منافع شخصی، فعالیت های مدنی-سیاسی، تلافی جویی و غیره می تواند روزنامه نگار را از مسیر حرفه ای منحرف کند. وظیفه شماست که با پرهیز از این موانع، در چارچوب اخلاق روزنامه نگاری گام بردارید.
بدون رعایت اصول اخلاق حرفه ای، نمی توان با چهره های سیاسی مصاحبه ای جدی انجام داد. هدف اصلی آنها از گفتگو با شما هم باید آگاه سازی عموم باشد، اما وفاداری های حزبی، هراس از شکست، جاه طلبی، ملاحظات ایدئولوژیک یا شخصی می تواند در صداقت هر سیاستمداری اثر نامطلوب بگذارد.
به عنوان روزنامه نگار وظیفه شما ایجاب می کند که با فائق آمدن بر موانع مذکور، در پی کسب اطلاعات درست و واقعیت ها باشید. فراموش نکنید که در یک نظام دموکراتیک سیاستمداران خدمتگزار عموم به شمار می آیند. آنها به نمایندگی از طرف مردم پا به عرصه قدرت گذاشته اند. بنابراین، می توان در مصاحبه، عملکرد آنها را زیر ذره بین گرفت.
به همین خاطر است که یک روزنامه نگار باید از چهره سیاسی سوالاتی بپرسد که مخاطبان امکان یا فرصت مطرح کردن آنرا ندارند. برای موفقیت در این مهم، بر کسب اطلاعات مفیدی از عملکرد حرفه ای سیاستمدار یا جوانب شخصی زندگی اش که امکان دارد بر عملکرد وی تاثیر سوء بگذارد، تمرکز کنید.
۳. از پیچیدگی بحث بپرهیزید
بیشتر سیاستمداران وقتی که منافعشان ایجاب کند، بحث را پیچیده می کنند تا این طور وانمود کنند روزنامه نگار آنقدر باهوش نیست که حرفشان را درک کند. تحقیر مصاحبه کننده هدف آنهاست. به این منظور، عباراتی مانند "خوب، موضوع خیلی پیچیده است" یا "شما باید اول پیش زمینه های ماجرا را درک کنید" را بکار می برند تا روزنامه نگار را خسته و کلافه کنند.
با سوالات ساده ای مبتنی بر واژگان "چه کسی"، "چرا" "چه زمان"، "کجا" و "چگونه" با هرگونه پیچیدگی کلام مقابله کنید. از تکرار یک سوال تا زمانی که جواب قانع کننده ای برای آن دریافت نکرده اید، هراسی نداشته باشید. همین طور می توان یک پرسش را در قالب عبارات مختلفی بیان کرد تا به پاسخ مطلوب رسید، بدون آنکه فرد مصاحبه شونده برنجد. البته در صورت عصبانیت وی، نگذارید که احساسات خشم به شما سرایت کند یا بر کار شما تاثیری بگذارد.
در زمان مصاحبه با یک سیاستمدار، هیچ کس از شما انتظار ندارد که جزئیات تمام فعالیت های مصاحبه شونده را بدانید، اما باید حداقل درباره موضوعات مورد نظر خود از آگاهی کامل برخوردار باشید. به علاوه باید با انجام بررسی های لازم، بر سوابق و پیش زمینه های موضوعات مورد نظر خود مسلط باشید.
۴. از موضوع اصلی منحرف نشوید
همیشه امکان انحراف از موضوع اصلی مصاحبه وجود دارد. اگر روزنامه نگار خونسردی اش را از دست دهد کنترل مصاحبه را از دست خواهد داد. سیاستمداری که در موقعیت دشواری قرار دارد شاید بخواهد با برخوردی تند و زننده شما را در موقعیتی دفاعی قرار دهد.
او شاید بخواهد شما را وارد بحث دلخواه خود کند تا فرصت مطرح کردن سوال هایتان را نداشته باشید. در این دام نیفتید. سوال های مورد نظر خودتان را بپرسید. از هرگونه حرف تند و اهانت آمیز بپرهیزید، در غیر این صورت، مصاحبه اثرش را از دست می دهد و در آگاه سازی عموم ناکام خواهید ماند.
فراموش نکنید که هدف گفتگو با سیاستمداران اطلاع رسانی به مردم درباره مسائل جاری است که به نحوی زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. چنین مصاحبه ای را نباید با جنگ و جدال لفظی اشتباه گرفت یا از آن به عنوان فرصتی برای اثبات معلومات شخصی استفاده کرد.
۵. بر سر مصاحبه معامله نکنید
شاید این امری واضح باشد، اما هرگز مصاحبه ای را بر اساس توافق قبلی، چه صریح چه تلویحی، انجام ندهید. باید برای طرفین روشن باشد که چیزی از مصاحبه گیرشان نخواهد آمد. معامله بر سر مصاحبه های خبری نوعی فساد و ناقض موازین اخلاق روزنامه نگاریست.
البته این کاری است که بسیاری از سیاستمداران با آن مشکلی ندارد و موارد نظیر آنرا انجام می دهد. بده و بستان از سیاست جدایی ناپذیر است، ولی ما به عنوان روزنامه نگار نباید خود را آلوده کنیم.
به همین خاطر، نباید ترتیب سوالات را از قبل تعیین و به اطلاع مصاحبه شونده رساند. تنها چیزی که می شود درباره آن صحبت کرد مدت زمانی مصاحبه است که حتی آن هم محدودیتی تازه برایتان وضع می کند که می تواند مانع از دستیابی شما را به حقیقت شود.
۶. آنها با آمادگی قبلی می آیند
قبل از مصاحبه، شما درباره موضوع های مورد علاقه خود فکر می کنید و سوال هایی را در نظر می گیرد. مصاحبه شونده هم خود را آماده می کند. او احتمالا چند بار با مشاوران رسانه ای و متخصصان روابط عمومی سوال و جواب های احتمالی را تمرین می کنند تا برخلاف موضع رسمی صحبتی نکند.
گروه ها و احزاب سیاسی هر سال مبالغ کلانی صرف متخصصان روابط عمومی می کنند تا در برابر روزنامه نگاران مرتکب اشتباه نشوند. تلاش برای به آلت دست قرار دادن رسانه ها به ظهور صنعت بزرگی منجر شده که درآمد کلانی را به جیب شرکت های روابط عمومی می فرستد. خیلی اوقات روزنامه نگاران بازنشسته دوره های ویژه برای سیاستمداران برگزار می کنند و به آنها شگردهای مصاحبه را آموزش می دهند.
اگر حین مصاحبه به شما گفته شد: "نکته جالبی را مطرح کردید، اما مساله اصلی این است که....خوشحالم که این سوال را از من پرسیدید، اما باید به یاد داشته باشیم علت اصلی این است که..." بدانید که مصاحبه شونده قصد دارد از گفتگو با شما برای اعلام موضع سیاسی خود استفاده کند نه آگاه سازی عموم درباره مسائل مهم.
شک نداشته باشید که سیاستمداران متن آنچه می خواهند بگویند را به خاطر سپرده اند. بدون توجه به سوال، آنها تلاش می کنند که نکته مورد نظر خود را بیان کنند. فراموش نکنید که شما روزنامه نگارید نه منشی یا کاتبی که وظیفه اش یادداشت سخنان مصاحبه شونده و تبلیغ برای اوست.
فکر نکنید که از طرف مصاحبه شونده آمادگی بیشتری خواهید داشت، زیرا پشت هر سیاستمدار تیمی از مشاوران رسانه ای قرار دارد که صدها بار از او سوالاتی را کرده که شما احتمالا قصد مطرح کردن آنرا دارید.
۷. دید باز داشته باشید
این مهم است که بدانید چه سوالاتی را از یک سیاستمدار خواهید پرسید، اما خود را فقط به آنها سوال ها محدود نکنید. با دید باز به دیدار او بروید و آمادگی مطرح کردن پرسش های تازه بر اساس آنچه حین مصاحبه به شما می گوید را داشته باشید.
اگر او بفهمد که از انحراف از خط سوالات در هراسید، از این نقطه ضعف استفاده خواهد کرد. اگر کنترل مصاحبه را از دست دهید شکی نداشته باشید که از آن برای مقاصد روابط عمومی یا تبلیغاتی استفاده خواهد شد و شما در رسیدن به هدف اصلی خود یعنی اطلاع رسانی به مخاطبان درباره موضوعی مهم و تازه ناکام خواهید ماند.
۸. نگذارید از جواب دادن طفره بروند
خیلی وقت ها سیاستمداران از پاسخ دادن به سوالات مهم طفره می روند یا به آن جوابی مستقیم نمی دهند. بهترین سوال های خود را برای آخر مصاحبه نگذارید، زیرا خطر آن وجود دارد که وقت مصاحبه به سرعت تمام شود.
مخاطب اغلب می فهمد که سیاستمداری از جواب دادن به سوال طفره می رود، بنابراین لزومی ندارد که یک سوال را چند دفعه بپرسید. چند سوال مهم را آماده داشته باشید، زیرا شاید نتوانید همه آنها را بپرسید یا مصاحبه شونده به تمام آنها پاسخ ندهد. مهم ترین سوال ها همان ابتدا بپرسید چرا که امکان دارد در پایان فرصت زمانی کافی نداشته باشید.
۹. درک انگیزه مصاحبه شونده
چهره های سیاسی علیرغم موقعیتی که دارند انسان هستند و بیش از همه چیز یک نیاز دارند: حفظ حمایت عمومی برای باقی ماندن در قدرت. بنابراین نقطه ضعف آنها نیازشان به برداشت خوب مردم و جلب نظر مساعد آنهاست.
در بسیاری از مصاحبه ها، رفتار ملایم می تواند بیش از برخورد تند موثر باشد. گرچه این اصل در همه موارد صدق نمی کند و به شخصیت فرد مصاحبه شوند نیز بستگی دارد، نکته مهم اتخاذ یک مسیر انعطاف پذیر است که شما را به هدفتان یعنی اطلاعات سودمند و تازه برساند.
۱۰. کلام آخر باید مردم را آگاه کند
کلام آخر سیاستمدار در مصاحبه از ارزش زیادی برخوردار است. چهره های سیاسی عمدتا تلاش می کنند که در بخش پایانی گفتگو عبارتی جذاب، کوتاه و قوی بکارببرند که رسانه ها روی آن تمرکز کنند. برای جلوگیری از این کار می توانید که پیش دستی کرده و خلاصه ای از نکات مهم مصاحبه را تکرار کنید. برای این کار باید به خوبی به صحبت های مصاحبه شوند گوش کنید و از موارد مهم یادداشت بردارید تا آنها را در آخر تکرار کنید.
و همیشه این اصل را در مصاحبه با سیاستمداران به خاطر داشته باشید: "اگر به خاطر شما نبود جهان مطلع نمی شد."
این مطلب به وسیله دیوید بروئر،برای سایت آموزشی "Media Helping Media" تهیه شده است.