روت کوتمبا (Ruth Kutemba) در سال ۲۰۱۷ و زمانی که در دانشگاه لوبوم‌باشی (Lubumbashi) در زادگاهش جمهوری دموکراتیک کنگو درس می‌خواند وارد عرصه خبرنگاری شد. نخستین گام او در این عرصه، پیوستن به چند خبرنگار جوان و با استعداد در ایستگاه رادیویی دانشگاه بود. او می‌گوید: «مردم به من گفتند که صدای زیبایی دارم. حتی مرا "روت اِر اف ایی" [رادیو بین المللی فرانسه] صدا می‌کردند، چون می‌گفتند که صدایم شبیه مجریان رادیو بین‌المللی فرانسه است.»
کوتمبا در دوران تحصیل با مجله «Phoenix 40» هم همکاری میکرد و برای بخشی از مجله به نام "در پوست یک زن"، گزارش می‌خواند و صداهای کسانی را که بازتاب لازم را نمی‌یافتند، تقویت میکرد.» وی پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، در شبکه تلویزیونی Héritage TV (تلویزیون اریتاژ) به گزارش‌گری و تهیه‌کنندگی پرداخت. این خبرنگار با شبکه‌های Congo Check ،Habari DRC و Global Infos نیز کار کرده است و در Global Info، بخشی را به نام «Desk Femme» [میز زن] اداره می‌کند.
خبرنگار شدن در جمهوری دموکراتیک کنگو کار آسانی نیست. رسانه‌ها با محدودیت‌های گسترده‌ای مواجهند و میزان عدم اطمینان مالی هم بالاست. خبرنگاران در این کشوربه اتهام انجام کارهای تحقیقی بازداشت و به انتشار «اخبار جعلی» متهم شده‌اند. یک گزارش سال ۲۰۲۲ وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا دریافته بود که خودسانسوری هم در بین خبرنگاران در جمهوری دموکراتیک کنگو معمول است. کوتمبا عضو انجمن خبرنگاری از بحران مرکز بین‌المللی خبرنگاران به زبان فرانسه است و برای آی جی نت فرانسه هم مطلب نوشته است.
با او درباره تجربه‌اش در کار خبرنگاری در جمهوری دموکراتیک کنگو، بهره‌ای که از آی جی نت و این انجمن برده، و مسائل دیگر گفتگو کرده‌ام:
ابتدا چه چیزی شما را به خبرنگاری جلب کرد؟
از وقتی کوچک بودم، رؤیای این کار را در سر داشتم. بسیاری می‌گویند که در این کار استعداد ذاتی دارم و برای خبرنگار شدن متولد شده‌ام که خبرنگار شوم. پیش از هرچیز، اشتیاق مهم است، چون کار خبرنگاری در اغلب موارد چندان درآمدزا نیست و من هم درآمد زیادی ندارم. اگر اشتیاق نداشتم، از انجام این کار منصرف می‌شدم. من از دومینیک تچیمباکالا (Dominique Tchimbakala)، خبرنگار شبکه TV5 Monde الهام گرفتم. او یکی از اولین زنان فعال در این عرصه بود و به من انگیزه داد که این راه را دنبال کنم. صحبت‌های نومید کننده زیادی شنیدم، خیلی‌ها می‌گفتند که درآمد زیادی نخواهم داشت و خبرنگاران پولی ندارند. ولی من همیشه خوش‌بین بودم. پول بعد از کار می‌آید. وقتی مردم می‌گویند: «روت، من به لطف تو وارد روزنامه‌نگاری شدم. تو منبع الهام من هستی»، من انگیزه می‌گیرم. خبرنگاری یک حرفه شریف است که از انتخاب آن پشیمان نیستم.
بیشتر بخوانید: خبرنگار برگزیده ماه: نزلی اربی
تجربه شما به عنوان یک زن خبرنگار چیست؟
به یاد می‌آوردم که از رسانه آنلاینِ Global Infos با من تماس گرفتند تا به عنوان یک خبرنگار زن، به عنوان مسئول بخش «Desk Femme» [میز زن] کار کنم. من این فرصت شغلی را به این علت به دست آوردم که به یک خبرنگار زن نیاز داشتند. من همچنین عضو جامعه WanaData هستم که یک شبکه پان - آفریقایی زنان داده‌نگار است و مقر آن در سنگال است.
پیشرفت فن‌آوری بر شیوه تعامل شما با مخاطبان چه اثراتی داشته است؟
این واقعیت دارد که حرفه ما با پیشرفت فن‌آوری، تکامل می‌یابد و در حال حاضر، فن‌آوری باعث اختلال در شیوه مصرف اطلاعات از سوی مردم شده است. برای پاسخ دادن به نیازهای مردم، باید با شرایط سازگار شویم. ما محتوایی ارائه می‌کنیم که بر زندگی اجتماعی مردم تأثیر می‌گذارد. فراتر از تلویزیون، برنامه‌های ما در فضای مجازی هم منتشر می‌شوند. چندین شبکه رادیویی و تلویزیونی، متوجه این موضوع شده‌اند. بسیاری از آنها کانال یوتیوب ایجاد کرده‌اند و همچنین وب‌سایت و صفحاتی در شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک دارند تا محتوای خود را به بخش بزرگی از جمعیت جمهوری دموکراتیک کنگو برسانند. خبرنگاران باید در زمینه راستی‌آزمایی هم آموزش ببینند، زیرا با پیشرفت فن‌آوری، اطلاعات نادرست زیادی منتشر می‌شود. یک ملاحظه تلخ این است که حتی خبرنگاران هم در جستجوی اطلاعات، در این دام می‌افتند، و این، خطرناک است.
به کدام گزارش خود بیش از همه افتخار می‌کنید؟
روزی درباره نبود برق در یکی از مناطق شهر لوبوم‌باشی گزارشی ساخته بودم. بعد از انتشار این گزارش، به این محله برق داده شد. وقتی ساکنان آنجا مرا می‌بینند، می‌گویند از این که برای مشکل آنها راه حل پیدا کردم خوشحالند. در مورد مادری که سه‌قلو به دنیا آورده بود هم یک گزارش تهیه کردم. او و همسرش هیچ پولی نداشتند، اما به لطف گزارش من، توانستند کمک دریافت کنند. گزارش‌های من اثرات ملموسی بر جامعه داشته و توانسته است تغییرات چشم‌گیری به‌بار بیاورد.
بیشتر بخوانید: خبرنگاری «پاکت قهوه ای» و شیوه مبارزه با آن در آفریقا
نگرانی‌های عمده شما به عنوان خبرنگار در جمهوری دموکراتیک کنگو چیست؟
در جمهوری دموکراتیک کنگو، امنیت خبرنگاران واقعاً تضمین نشده است، به‌خصوص هنگام تهیه گزارش‌های تحقیقی درباره مسائل حساس مثل مین‌ها. تاکنون چندین همکار ما جان خود را از دست داده‌اند. بزرگان خبرنگاری همیشه می‌گویند خبرنگار خوب، خبرنگاری است که زنده است. من تنها ۱۰ سال می‌شود که در این عرصه کار می‌کنم. همیشه سعی می‌کنم به‌عنوان یک خبرنگار کنگویی، به یک منشور رفتاری و اخلاقی و پابند باشم تا کار خود را به‌خوبی انجام دهم. همچنین می‌دانم که مشارکت رسانه‌ها با نهادهای دولتی، آزادی مطبوعات را محدود می‌سازد. استقلال مالی خبرنگاران برای برخورداری از آزادی مطبوعات، مهم است.
از انجمن خبرنگاری از بحران مرکز بین‌المللی خبرنگاران و آی جی نت چه بهره‌ای برده‌اید؟
اشتراک در چندین وبینارِ این انجمن، مهارت‌های خبرنگاری مرا تقویت کرده است. موضوع یکی از این وبینارها این بود که چگونه می‌توان شانس خود را برای استخدام شدن به عنوان خبرنگار، افزایش داد. یکی از نکات این جلسه این بود که یکی از پنلیست‌ها پیشنهاد کرد که خبرنگاران برای متمایز شدن از دیگر خبرنگاران، در پی تخصص باشند. من این نصیحت را به جان خریدم و بر امور زنان تمرکز کردم و در نتیجه، در شبکه Global Infos مشغول به کار شدم و در آنجا مسئول میز زنان هستم.
اگر نکات این وبینار نبود، هرگز این فرصت شغلی برای من فراهم نمی‌شد. این انجمن به من آموزش داده، این روند آموزش ادامه دارد و من هم به آموختن ادامه می‌دهم. به عضویت در این انجمنِ فرانسه‌زبان مرکز بین‌المللی خبرنگاران، افتخار می‌کنم. به سبب علاقه‌ای که به ابهام‌زدایی از اطلاعات نادرست دارم، برای آی جی نت مطلبی نوشتم که به استخدام من در رسانه آنلاین Congo Check که در زمینه راستی‌آزمایی کار می‌کند، انجامید. من در این مقاله با یکی از مدیران این رسانه مصاحبه کردم و بعد از انتشار مطلب، لینک آن را برای او فرستادم. همین شد که مشغول کار در این رسانه شدم. اگر آی جی نت فرصت نوشتن این مطلب را درباره نکاتی برای مبارزه با اطلاعات نادرست در مناطق جنگ‌زده برای من فراهم نمی‌کرد، این فرصت شغلی هم برایم دست نمی‌آمد.
تصویر از روت کوتمبا
این مصاحبه برای وضوح بیشتر و حجم کم‌تر، ویرایش شده است.
مقالات بیشتری نوشته
