طی سال ۲۰۱۵ آتش سوزی‌های مرگبار در اندونزی سبب خرابی‌های فراوان گردید. این آتش سوزی‌ها و پیامدهای‌شان برای همه‌ی آن منطقه فاجعه‌ای اقتصادی، بهداشتی و زیست محیطی به بار آورده‌است.
جاکوبو آتاویانی، داده‌نگار، راهنمایی‌هایی برای داده‌نگاران و خبرنگاران دارد که اینجا می خوانید. او در کار روی طرح ریه‌های زمین نیز که یک طرح زیست محیطی است، همکاری داشته است.
Jacopo Ottaviani که داده‌نگار است و دوره‌ی فرصت مطالعاتی نایت را هم در مرکز بین‌المللی خبرنگاران گذرانده، همراه Isacco Chiaf که فیلم‌ساز است، به جنوب شرقی آسیا سفر کرده تا عواقب این آتش سوزی‌ها را از نزدیک ببیند. طرح مبسوط چند رسانه‌ای آن‌ها که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد و Lungs of the Earth یا ریه‌های زمین نام گرفت، تهدیدهای زیست محیطی منطقه را پر رنگ کرد و به این موضوع هم پرداخت که هواداران و حافظان محیط زیست برای محافظت از جنگل‌ها و حیات وحش محلی چه می کنند. آی جی نت با اتاویانی گفت‌وگویی کرد که طی آن از او درباره این پروژه و بخش های گوناگون آن پرسید و به راهنمایی‌هایی هم برای خبرنگارانی اشاره کرد که علاقمندند در همین عرصه فعالیت کنند. گفت‌وگوی آی جی نت را با این داده‌نگار اینجا می خوانید.
آي جی نت: ایده‌ی این گزارش از کجا آمد؟
اتاویانی: جنگل‌بانی این روزها به موضوع داغی بدل شده چون کره‌ی زمین دچار تغییرات تدریجی آب و هوا شده و جنگل‌ها و اقیانوس‌ها برای مبارزه با این تغییرات، حیاتی هستند. من طی سه سال اخیر بیشتر وقتم را صرف خبرنگاری محیط زیست کرده‌ام و این پروژه (ریه‌های زمین) به دنبال آغاز علاقه‌ام به محیط زیست مطرح شد. امسال نشستی به نام کنفرانس احزاب در مراکش داشتیم، و می بینیم که این روزها تغییرات آب و هوا در بسیاری از نقاط جهان صدر بحث‌های عمومی قرار داشته است. در سال ۲۰۱۵ آتش مهیبی در اندونزی میلیونها هکتار جنگل را نابود کرد، به همین دلیل تصمیم گرفتم به منطقه‌ی آتش‌سوزی بروم و تحقیق کنم. ایده‌ی این گزارش، تلفیقی از این مفاهیم بود.
در مورد بخش‌های خاص این گزارش چه توضیحی داری؟
این گزارش به چهار بخش تقسیم شده، که هر کدام به بخش متفاوتی از مطالعات زیست محیطی منطقه می پردازد.
طرح ریه‌های زمین با ایده‌ی پوشش دادن به راهِ‌حل‌ها در کنار مشکلات آغاز شد. ما در این طرح نشان می دهیم که فن‌آوری چگونه برای حفاظت از جنگل‌ها می تواند به کار آید. این رویکرد سازنده در گزارش طولانی که تهیه کرده‌ایم مشهود است و در عناصر توضیحی این گزارش هم روشن است، مثل تصویرسازی داده‌ها که به خوانندگان اجازه می دهد تا موضوع را از دیدگاهی جهانی ببینند. این تصویرسازی‌ها تنها در مورد اندونزی و مالزی نیستند، بلکه شامل همه جهان می شوند.
بعضی از چالش‌های این پروژه چه بود؟
ارتباط دادن داده‌ها به واقعیات همواره چالش انگیز است. ایده‌ی مورد نظر این است که برای تحریک احساسات مخاطبانی که از تصویرسازی داده در گزارش شما استفاده می کنند، داستان‌های واقعی و مردمی را در گزارش‌تان حکایت کنید. من داده‌نگارم و کاملا آگاهم که تصویرسازی داده بدون داشتن عنصر انسانی ناکارآمد است. به این دلیل تصمیم گرفتیم که زمان زیادی را در منطقه بگذرانیم و فضای زیادی از گزارش را به ویدیوهای‌مان اختصاص دهیم.
می دانیم کسی فرصت ندارد یک ویدیوی بیست دقیقه‌ای را ببیند، بنابراین طول زمان ویدیوهای‌مان را به حداقل رساندیم و شکل از این ویدیوها را درست کردیم که بتواند روی رسانه‌های گوناگون، چندین زبان مختلف را نمایش دهد و هم به شکل یک ویدیوی طولانی و هم یک سری ویدیوی کوتاه قابل ارائه باشد. به عنوان نمونه، در ایتالیا، این طرح توسط Internazionale به دو شکل منتشر شد: یکی به شکل یک گزارش طولانی و دیگری به صورت اپیزودهای مستقل هفتگی.
طرح ریه‌های زمین توسط یک گروه کوچک تهیه شد، بسیاری از طرح‌های شما توسط گروه‌های بزرگتری با تعداد عضو بیشتر تهیه شده است. نقاط قوت و ضعف کار کردن در یک گروه پرتعامل فرامرزی اینچنینی چیست؟
وجه مثبت آن این است که مهارت‌های گوناگون و زمینه‌های آگاهی مختلف با هم تلفیق می شود و به کار می آید. چالش کار در هماهنگی آن است. مدیریت یک گروه ۱۰ نفری یا حتی ۵ یا ۷ نفری که در نقاط مختلف دنیا زندگی می کنند و اختلاف ساعت محلی دارند، کار دشواری است.
داشتن یک مدیرف حتی وقتی گروه کوچک باشد، مهم است. شما با این کار خود را با بسیاری عناصر روبه رو می کنید، به این دلیل باید روشن کنید که هر کسی مسئول چه کاری است. خوب است کار ساختار و نظم روشنی داشته باشد و وظیفه‌ی افراد مشخص باشد، چه در گروه‌های کوچک و چه در گروه‌های ۱۰ یا ۱۵ نفری.
آیا توصیه‌ی برای خبرنگارانی دارید که روی گزارش‌های مفصلی مثل گزارش شما کار می کنند که با مشارکت گروهی تهیه می شوند؟
باید سعی کنند طیفی از مهارت‌ها را ایجاد کنند. خبرنگاری که فقط می نویسد یا فقط عکس می گیرد این روزها نادر شده است. خبرنگاران این روزها نیاز دارند مهارت‌های گوناگونی داشته باشند، مثل فیلم‌سازی، طراحی، برنامه‌نویسی، مدیریت پروژه، و داده‌نگاری. به این دلیل خوب است که هر خبرنگار طیف توانایی‌های خود را وسعت بخشد تا بتواند انواع کارها را انجام دهد.
به عقیده‌ی شما خبرنگاران چگونه می توانند مهارت‌های متنوعی پیدا کنند؟
دوره‌های آموزشی رایگان بسیاری در اینترنت هست، بسیاری از نشست‌ها هم جلسات یا کارگاه‌های خود را روی اینترنت منتشر می کنند. به نظرم، با اینترنت ما به همه چیز دسترسی داریم بنابراین پیشنهاد می کنم به اینترنت مراجعه کنند و Data Journalism Handbook یا Verification Handbook را پیدا کنند که توسط مرکز خبرنگاری اروپا منتشر شده است.
طرحی برای ادامه‌ی این پروژه دارید؟
ایده این است که این پروژه روزی همه جنگل‌های جهان را پوشش دهد، به ویژه کنگو و آمازون (شامل آمازون کلمبیا و پرو) را. ما ساختاری درست کرده‌ایم که می تواند گزارش‌های تازه را دربرگیرد و ایده‌آل آن است که دوباره برای تحقیق به منطقه برویم و کار را ادامه دهیم و گزارش‌های تازه‌ای تهیه کنیم.
.fdecomiteتصویر اصلی از فلیکر، با مجوز
.CIFORتصویر دوم از فلیکر، با مجوز