نوشته استیو باتری
پیش از مصاحبه یا رویداد
آماده باشید. خودکار و دفتر یادداشت اضافی به همراه داشته باشید تا در طی کار کم نیاورید. اگر آتش سوزی، سیل یا واقعه ای را پوشش می دهید که در طی آن ممکن است زیر باران باشید، حتما یک مداد ببرید. دفتر یادداشت تان ممکن است خیس و جوهر پخش شود. در صورت خیس شدن دفتر یادداشت، روان نویسها احتمالا اشکال زیادی ایجاد خواهند کرد.
راحت باشید. جو برنان از اُماها وُرلد هرالد توصیه می کند: «ممکن است این حرف خیلی ابتدایی به نظر برسد، اما در طی نوشتن یادداشت راحت باشید. خودکار یا مداد مناسب را پیدا کنید. من کار را با استفاده از خودکار شروع کردم، بعد فهمیدم که برای من روان نویس نوشت افزار بسیار راحتتری است. و نیز مشخص کنید که دفتر یادداشت سنتی خبرنگاران برای شما نتیجه بخش است یا نه، یا شاید باید از یک دسته یادداشت بزرگ یا نوع دیگری از دفتر یادداشت استفاده کنید. خبرنگاری را می شناختم که تنها از دفتر یادداشت سیمی استفاده می کرد. خبرنگار دیگری از کاغذ نگارش سنتی استفاده می کرد، از آنهایی که برای نوشتن نامه به کار می رود. پیدا کنید برای شما کدام یک نتیجه بخش است.»
یک دوربین ببرید. اگر عکاس همراه ندارید، شاید باید دوربینی همراه داشته باشید تا عکسهایی بگیرید که بعدا در توصیف فضا یا شخصیت ها کمک کنند.
یادداشت های قبلی را مرور کنید. پیش از مصاحبه، یادداشت های قبلی از مصاحبه با این شخص و نیز یادداشت هایی از مصاحبه های دیگر برای این مطلب یا مربوط به این مساله را مرور کنید.
سوال ها را تدارک ببینید. پیش از مصاحبه، سوال هایی را که باید طرح کنید یا موضوع هایی را که باید پوشش بدهید، تدارک ببینید. مدام به فهرست کارها رجوع نکنید. مهمتر این است که مصاحبه به روانی جریان داشته باشید تا این که تمام سوال ها را بپرسید. استیو جوردُن از اماها وُرلد هرالد توصیه می کند: «یک کلک کوچک این است که موضوع هایی را که قصد دارید مورد بحث قرار دهید از پیش در پشت صفحه دفتر یادداشت بنویسید. بعد می توانید روی صفحه یادداشت بردارید و در طی مصاحبه پشت صفحه را نگاه کنید تا چیزی را فراموش نکرده باشید.»
اسناد گردآوری کنید. اگر رویدادی را پوشش می دهید، برنامه یا دستور کار را از پیش به دست بیاورید. اگر اوضاع اجازه دهد، سعی کنید پیش از شروع رویداد اشخاص اصلی را پیدا کنید و از آنها بپرسید آیا اسامی شان در برنامه درست نوشته شده است یا نه.
زود شروع به یادداشت برداری کنید. در بدو ورود به محل یا صحنه، یادداشت های مربوطه را بنویسید: توصیف فضا، هوا، زمان.
در طی مصاحبه یا رویداد
نام ها را درست بنویسید. هر کاری به جای خود. در هر مصاحبه یا رویداد، نام ها را درست بنویسید و دوباره کنترلشان کنید. هر قدر هم اسم املای رایجی داشته باشد، از شخص بپرسید نامش را درست برایتان هجی کند (اگر به نظر سوال احمقانه ای می رسد، جوکی در انتقاد از خودتان بگویید یا اظهاری اطمینان بخش در باره تعهدتان به دقت بکنید). نام را واضح در دفتر یادداشت تان بنویسید، بعد آن را همانطور که نوشته اید برای او بخوانید. یا از او بخواهید نامش را در دفتر یادداشت شما بنویسد. بعد آنرا برایش بخوانید تا مطمئن شوید دستخط او را درست خوانده اید. بعد خواهان کارت ویزیتش بشوید. علاوه بر اطمینان از دقت، این کار اضافی به آن شخص تاکید می کند که او برای انتشار صحبت می کند و شما از حرفهایش یادداشت برمی دارید و قصد دارید نامش را چاپ کنید. اگر به یک رویداد و نه یک مصاحبه پوشش می دهید، برنامه یا دستور کار را از پیش به دست بیاورید. سعی کنید پیش از شروع رویداد اشخاص اصلی را پیدا کنید و از آنها بپرسید آیا اسامی شان در برنامه درست نوشته شده است یا نه. اگر شخصی سخنرانی می کند که نمی شناسید یا در طی رویداد کاری می کند، سعی کنید هرچه زودتر به او دسترسی پیدا کنید و اسمش را بگیرید. اگر این کار مقدور نبود، از کسی که او را می شناسد بپرسید. سپس سعی کنید با تلفن به آن شخص دست پیدا کنید و اطلاع را کنترل کنید. هر نامی باید در دفتر یادداشت شما درست نوشته شده باشد و با خود اشخاص کنترل شود. و در صورت امکان باید حداقل یک مطلب چاپی حاوی آن نام در اختیار داشته باشید.
اطلاعات مربوط به تماس را کسب کنید. یا پس از دریافت اسم یا در پایان مصاحبه از منبع بخواهید اطلاعات مربوط به تماس را به شما بدهد: منزل، کار و شماره های تلفن همراه و نشانی ئی میل. این اطلاعات را هم برای او تکرار کنید تا مطمئن شوید که یادداشت هایتان دقیق است.
همه چیز را یادداشت نکنید. شما خبرنگار دادگاه نیستید که سعی کنید تمام کلمات را در یک مصاحبه یا رویداد روی کاغذ بیاورید. خبرنگار روزنامه هستید که می خواهید محتوای مهم و جالب مصاحبه را در حین یادداشت برداری ثبت کنید. نیرو یا کاغذ را برای یادداشت کردن چیزهایی صرف نکنید که می دانید برای مطلب مهم یا جالب نیستند. بعدا در زمانی که در یادداشت هایتان در پی اطلاعات مهم یا نقل قول های محکم هستید، یادداشت های به هدر رفته وقت را هدر می دهد.
بین اطلاعات و نقل قول تفاوت بگذارید. زمانی که اطلاعات جمع آوری می کنید، باید اعداد، نام ها و نحوه نگارش آنها را به دست بیاورید. اما کلمات دقیق گوینده مهم نیستند، چون نقل قول های حاوی اطلاعات معمولا نقل قول هایی قوی نیستند. به جای کلماتی که گوینده برای بیان مطلبی گفته است، حواستان را بر ثبت درست حقایق متمرکز کنید.
تمرکزتان بر نقل قولهای قوی باشد. وقتی کسی چیزی می گوید که احساسات یا نظریات محکمی را منتقل می کند، یا وقتی گفت و گویی حاوی اطلاعات مهم می شنوید، کلمه به کلمه یادداشت کنید. در حین نگارش صدای گوینده را در ذهنتان تکرار کنید، بیانات او را به خاطر بسپارید تا زمانی که دستتان می نویسد آن را در حافظه تان داشته باشید.
از سرعت گوینده بکاهید. اگر گوینده اطلاعات می دهد، با پرسیدن جزئیات یا منابع از سرعت او بکاهید. از کجا این را می دانید؟ این نام چطور نوشته می شود؟ آیا این مبلغ تقریبی است یا دقیق؟ اسنادی در دست دارید؟ جوردُن توصیه می کند: «من تردیدی به خود راه نمی دهم که از کسی بخواهم کمی صبر کند تا نقل قولی را کلمه به کلمه یادداشت کنم. آدمها قدر تلاش برای دقیق بودن را می دانند.»
تکرار، تکرار، تکرار. از سرعت نویسنده بکاهید و با تکرار حرفهای او، بخصوص در باره حقایق مهم، تایید او را برای یادداشت هایتان بخواهید: «گفتید 15 میلیون، درست است، یک – پنج میلیون، با م؟
به بیان دیگر بگویید. شاید آن شخص حرف مهمی گفته باشید، ولی پیش از آن نقل قول مهمی بود که شما هنوز داشتید یادداشت می کردید و مطمئن نیستید که نقل قول دوم را درست ثبت کرده اید یا نه. آنچه را فکر می کنید شنیده اید برای او تکرار کنید: «اجازه بدهید از درست فهمیدن این مطلب مطمئن شوم. آیا گفتید...؟» با این کار تایید می گیرید و وقتی هم برای نوشتن یادداشت تان کسب می کنید. و شاید او بیشتر توضیح بدهد یا آن را محکمتر بیان کند.
سوالهای به دردنخور بپرسید. زمانی که عقب می افتید، یک سوال «به دردنخور» در باره یک اطلاع کلی که قبلا دارید یا اطلاعی شخصی که برایتان اهمیت ندارد بپرسید. این کار به شما امکان می دهد پیش از فراموش کردن چیزهای مهم یا جالبی که او گفته، یادداشت هایتان را بنویسید.
یک نوع تندنویسی ابداع کنید. هر مطلب یا حوزه کاری حروف اختصاری خواهد داشت که از آنها می توانید برای بالا بردن کارآیی در برداشتن یادداشت استفاده کنید، مثل حروف اختصاری اسامی اشخاص یا سازمانها. در ضمن می توانید خودتان حروف اختصاری و کلمات اختصاری برای کلمات رایج ابداع کنید و شاید حروف صدادار را حذف کنید یا یک حرف را با یک پیشوند یا پسوند به کار ببرید.
خواهان اسناد بشوید. از آن شخص خواستار اسناد، عکس، ویدئو و سایر چیزهایی بشوید که اطلاعات بیشتری در باره او می دهد و در باره چیزهایی که او به شما می گوید. آنها را به همراه او مرور کنید و یادداشت بردارید. از او بپرسید آیا می توانید آنها را قرض یا کپی کنید.
در محل یادداشت بردارید. جزئیات مربوط به منزل یا دفتر شخص یا اتاقی را که رویداد در آن رخ می دهد بنویسید. اگر رویداد در بیرون رخ می دهد، در باره هوا یادداشت بردارید. اگر وفت دارید یکی دو پاراگراف در باره فضای رویداد بنویسید. از او در باره اشیایی که در منزل یا دفتر می بینید بپرسید.
پرسشهای خودتان را مشخص کنید. با یکی دو کلمه و یک علامت سوال، پرسشهای خودتان را مشخص کنید.
گوینده ها را مشخص کنید. اگر در آن واحد با چند نفر مصاحبه می کنید یا به رویدادی با چند گوینده پوشش می دهید، کُدی برای مشخص کردن گوینده ها در یادداشت هایتان ایجاد کنید. حروف اختصاری نتیجه می دهد، اما در مورد گوینده هایی با حروف اختصاری مشترک مراقب باشید. اگر در رویدادی چند گوینده هستند و شما اسامی را ندارید، توصیف جسمانی آنها را یادداشت کنید و حروف اختصاری بر مبنای آن توصیفها تعیین کنید: آ برای مردی که پیراهن آبی پوشیده است؛ ب برای زن بلند قد و غیره. پس از رویداد هرچه زودتر هویت آنها را مشخص کنید.
در باره حس ها هم یادداشت بردارید. فقط در باره چیزهایی که می شنوید یادداشت برندارید. آنچه را می بینید و بو می کنید، حتا حس می کنید و می چشید، اگر این حس ها به بیان مطلب کمک می کنند، یادداشت کنید.
احساسات را یادداشت کنید. اگر شخص صدایش را بالا ببرد یا شروع به گریه کردن کند، مختصر بنویسید که چه چیزی باعث این احساس شد و شخص چگونه واکنش نشان داد. احساسات خودتان و احساسات تماشاگران را هم یادداشت کنید. احساسی ترین لحظه رویداد کدام بود؟ آدمها چگونه احساسات را بروز دادند؟
آنچه را غیر رسمی است یادداشت کنید. اگر شخص می خواهد به نوعی غیررسمی صحبت کند، چه اگر به قصد انتشار است ولی بدون انتساب و چه این که کاملا غیررسمی است، یا یادداشت برداشتن را متوقف کنید یا با حروف درشت در دفتر یادداشت تان بنویسید غیررسمی، بدون انتساب یا کُد دیگری که برای خودتان مشخص باشد. اگر بعدا فکر کردید او دوباره حرفی می زند که رسمی است، بپرسید که آیا اینطور است و واضح آنرا در دفتر یادداشت تان بنویسید. دلیل غیررسمی بودن را بپرسید و یادداشت کنید. از یادداشت ها یا در همان مصاحبه یا بعدا برای گنجاندن بعضی از مطالب به صورت رسمی استفاده کنید: «من واقعا مایلم از این استفاده کنم، اما نمی توانم از آن بدون نام شما استفاده کنم. آیا اشکالی ندارد این گفته را به صورت رسمی استفاده کنیم؟ بسیار خوب، این یکی چطور؟» و به همین ترتیب.
سرتان را از دفتر یادداشت بردارید. هرقدر هم یادداشت هایتان مهم باشد، مطلب در مقابلتان است، نه در دفتر یادداشت تان. سرتان را بلند کنید و وقت را فقط به شنیدن و نوشتن نگذرانید.
پس از مصاحبه یا رویداد
یادداشت هایتان را مرور کنید. بلافاصله پس از مصاحبه یا رویداد، یادداشت هایتان را مرور کنید. این کار را حتا پیش از بازگشت به اتاق خبر انجام دهید، در اتومبیل یا در سرسرای ورودی ساختمان محل رویداد. در جاهایی که یادداشت هایتان تقریبا ناخوانا است، کلمات را در همان موقع که هنوز در ذهنتان تازه است واضح بنویسید. نقل قولهای ناقص را در حالی که هنوز به یادشان دارید تکمیل کنید. نکاتی را که باید با منابع دیگر کنترل کنید مشخص نمایید. اگر مطلب خاصی یا یک پاراگراف آغازین احتمالی در طی مصاحبه به نظرتان رسیده آنرا بلافاصله بنویسید. برنان توصیه می کند: «هربار که عملی است، یادداشت هایتان را در کامپیوتر تایپ کنید. بعد از آن، می توان یک نقل قول عالی یا پاراگرافی را که خوب نوشته شده، در زمان نگارش به نوشته تان منتقل کنید.»
به یادداشت هایتان طرحی منظم بدهید. پیش از نوشتن، یادداشت هایتان را مرور کنید و به آنها طرح بدهید، نقل قولهای خوب یا نکات مهم را برجسته کنید. اطلاعات مربوط به هم را با یک حرف یا کُد مشخص کنید تا مطالب پراکنده در یادداشت هایتان منظم شود. برنان توصیه می کند: «برای مرور یادداشت هایتان و تنظیم یک طرح وقت بگذارید. من معمولا از رهیافت 1 – 2 – 3 استفاده می کردم: چه چیزی در شروع، وسط و پایان مطلب است؟ گاهی ‘طرح’ من فقط سه یا چهار کلمه بود.»
بلافاصله بنویسید. حتا اگر آمادگی نوشتن کل مطلب را ندارید، آنچه را می توانید بنویسید. این کار با فاصله گیری از یادداشت هایتان بهترین روش استفاده از آنها در جهت نوشتن اصل مطلب است.
اگر مطمئن نیستید، بپرسید. اگر در حال نوشتن هستید و سر از نکته ای در یادداشت هایتان در نمی آورید و فکر می کنید نکته مهمی است، با آن شخص تماس بگیرید. می توانید بگویید: «فکر کردم این حرفی است که شما گفته اید، اما خواستم مطمئن بشوم.» ممکن است او تایید یا تصحیح کند یا توضیح بدهد. و ممکن است یکی دو نکته را هم برایتان بگوید که پس از مصاحبه به فکرش رسیده و در اثر پرسش های شما در فکر یا خاطره اش زنده شده است.
دفتر یادداشت تان را برچسب و تاریخ بگذارید. از نومیدی گشتن در انبوهی از دفتر یادداشت ها در جستجوی نقل قول مهمی که از شش ماه پیش به یاد می آورید، پرهیز کنید.
باید ضبط کرد یا نه. روزنامه نگاران در این مورد اختلاف نظر دارند. من بطور کلی طرفدار گروه مخالف ضبط کردن هستم. ضبط صوتها غالبا منجر به یادداشت برداری شلخته، مصیبت های بی موقع و اتلاف وقت زیاد برای شنیدن و پیاده کردن نوارها می شوند. از ضبط صوت گاهی برای کنترل دقت یادداشت برداری خودتان استفاده کنید. اگر اطلاعات یا نقل قولهای مهم را دقیق ثبت نمی کنید، در آن صورت از ضبط صوت استفاده کنید.
جو برنان توصیه می کند: «بیش از حد به ضبط صوت اتکا نکنید. آنها می توانند از شما در مقابل کسی حفاظت کنند که بعدا ممکن است ادعا کند گفته اش درست نقل نشده است، اما دستگاه را روشن نکنید تا کنار بنشینید. به یادداشت برداشتن ادامه بدهید. یک بار این کار را نکردم، دستگاه به هم ریخت و من تمامی یک مصاحبه را از دست دادم. با خجالت مجبور شدم با منبع دوباره تماس بگیرم و مصاحبه را از نو انجام بدهم. اگر خوب یادداشت برداری نکنید، باید وقت زیادی برای پیاده کردن نوارها صرف کنید. این نوع پیاده کردن طولانی فقط باید برای یک مطلب پرسش و پاسخ به کار برود.
نوارها در وضعیت های زیر مفید هستند:
1 – مصاحبه هایی که می دانید بحث انگیز خواهند بود. استفاده از ضبط صوت می تواند از ادعای نقل اشتباه پیشگیری کند.
2 – اگر نسخه آنلاین شما از نوارهای شنیداری استفاده می کند.
3 – مصاحبه با اشخاصی که می دانید سریع صحبت می کنند.
4 – وقتی گفت و گوی طولانی یا یک پرسش و پاسخ مهم است. کمتر خبرنگاری می تواند آن مدت طولانی یادداشت های کلمه به کلمه بردارد.
5 – اگر در برداشتن یادداشت کم تجربه هستید و می دانید یادداشت هایتان زیاد خوب نیستند، ضبط صوت می تواند در طی کسب تجربه کمکتان کند.
اگر از ضبط صوت استفاده می کنید:
1 – طوری یادداشت بردارید که انگار ضبط نمی کنید، چون گاهی ضبط صوت از کار می افتد و آن هم در بدترین زمان ممکن.
2 – حتما تعداد زیادی نوار و باتری تازه به همراه داشته باشید.
3 – محلی آرام را انتخاب کنید. صدای پس زمینه در یک رستوران یا یک مسابقه یا گردهمایی سیاسی نقل قولهایی را که روی نوار در جستجویشان هستید خفه خواهد کرد.
4 – از شخص مقابل بپرسید که آیا ضبط کردن اشکالی ندارد. گاهی ضبط صوت شخص را ناآرام می کند. بگویید ضبط صوت به اطمینان از دقت کمک می کند.
5 – شمارشگر را پیش از شروع به ضبط روی صفر بگذارید. گاهی به شمارشگر نگاه کنید و شماره را در دفتر یادداشت تان بنویسید. حتما شماره را بخصوص پس از یک نقل قول کلیدی یادداشت کنید چون احتمالا از آن استفاده خواهید کرد. به این ترتیب می توانید نقل قولها را سریع پیدا کنید.
6 – روی نوارها بچسب بزنید.
منابع برای کمک به یادداشت برداری:
"Take Note of This," a workshop handout by Michelle Hiskey and Maria Saporta, staff writers for the
Teeline Shorthand Journalism page: http://www.ma-radio.gold.ac.uk/shorthand/teeline1.htm
Joe Grimm on Jack Hart: "What's in your notebook?": http://www.freep.com/jobspage/academy/notebook.htm
منبع:
Steve Buttry, (+1 402) 444-1345, http://www.notrain-nogain.com; www.poynter.org/profile/profile.asp?user=1795