اکنون که سال ۲۰۱۶ به پایان آمده، وقت آن است که نگاهی به خبرنگاری عمقی و تجسسی سال پیش بیندازیم که در نهایت سبب شد رهبران و شهروندان جهان در مواقع و موارد گوناگون وارد عمل شوند.
سال گذشته شاهد انتشار مقالاتی بود که در میان بهترین نمونه‌های کار خبرنگاری تجسسی. نمونه‌هایی از اینها را اینجا می خوانید:
The Panama Papers اسناد پاناما، کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگاری تجسسی
درز کردن ۱۱ و نیم میلیون سند که اطلاعات محرمانه‌ی مالی را از بیش از ۲۱۴ هزار و ۸۸۸ حساب برون مرزی برملا کرد، یکی از کامل‌ترین و بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های خبرنگاری تجسسی سال ۲۰۱۶ و به احتمال زیاد تمام دهه‌ی اخیر بود. تحقیق و بررسی کنسرسیوم بین‌المللی خبرنگارانِ تجسسی و روزنامه‌ی آلمانی Süddeutsche Zeitung و بیش از صد نهاد خبری دیگر، در نهایت موجب استعفای تعدادی مسئولان بلندپایه، چند مورد یورش پلیس به اماکن مختلف، و چندین پرونده تجسس دیگر شد.
مدارک تجسسی که به یافتن حساب‌های محرمانه‌ی برون مرزی انجامید، توسط تعدادی از افراد ثروتمند و قدرتمند جهان برای مخفی کردن دارایی های‌شان و نادیده گرفتن و سرپیچی از قوانین ایجاد شده بود که از راه ایجاد شرکت‌هایی که تنها جنبه صوری داشتند در کشورهای گوناگون ممکن شده بود. در حالی که این اسناد به دنبال انتشارشان در روز نهم ماه مه سال ۲۰۱۶ در سراسر جهان جنجال آفرید، این پروژه موفق به دریافت جایزه‌ی معتبر خبرنگاری تجسسی موسوم به Gold Barlett & Steele Award سال ۲۰۱۶ گردید.
Pentagon: Special Ops Killing Of Pregnant Afghan Women Was ‘Appropriate’ Use of Force, The Intercept
پنتاگون اعلام کرد که کشته شدن زن باردار افغان به دست نیروهای عملیات ویژه، استفاده مناسب از قدرت بود
در روز ششم ماه ژوئن، The Intercept که یک وبسایت تجسسی است، نتیجه‌ی تحقیق خود را درباره‌ی یکی از بدنام‌ترین حملاتی که توسط ارتش آمریکا در سال ۲۰۱۰ در افغانستان انجام شد، منتشر کرد. این تجسس ابتدا در فوریه‌ی ۲۰۱۰ آغاز شد، وقتی ارتش آمریکا از حمله‌ی خود به یک قرارگاه طالبان در گردیز خبر داد. آنجا نیروهای ویژه‌ی ارتش آمریکا جسد سه زن افغان را یافتند. CNN سی ان ان ان کشته شدن این افراد را که به نظر می رسید به طالبان وابسته بودند، دارای نشان‌هایی از قتل‌های ناموسی سنتی قلمداد کرد. اما وفتی Jerome Starkey از روزنامه‌ی نیویورک تایمز به محل این حمله سفر کرد، (او تنها خبرنگاری بود که به آنجا رفت)، گزارش رسمی این واقعه به سرعت برملا شد. یافته‌های گزارش Jeremy Scahill وحشتناک‌اند. شبه نظامیانی که به ظاهر عضو طالبان بودند، در واقع متحد دولت بوده‌اند.
Migrant, Refugee, Smuggler, Savior, Global Initiative Against Transnational Organized Crime
طرح جهانی مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی
همزمان با آن‌که میلیونها نفر از آفریقا و خاورمیانه در تقلای پناهجویی هستند و از تنش، سرکوب، حوادث طبیعی، فقر و گرسنگی فرار می کنند، حرکت آن‌ها از سوی شبکه‌های سازمان یافته‌ای از مجرمان و قاچاق‌چیان، جاسوسان، آدم ربایان و دزدان، هر روز مورد سوءاستفاده واقع می شوند. گزارشی که با عنوان «مهاجر، آواره، قاچاقچی، ملوان» منتشر شد، حکایت این اقتصاد پیچیده‌ی زیرزمینی را بازگو می کند.
Peter Tint و Tuesday Reitano در طرحی فعال هستند که طرح جهانی بین‌المللی مبارزه با جرایم سازمان یافته نام دارد. این طرح، توجه رسانه‌های جهانی را به سوی یکی از جنبه‌های بحران آوارگی جلب کرده که کمتر به آن توجه شده است. این دو فعال طرح، به Christiane Amanpour کریستین امانپور از CNN و همچنین به BBC گفتند که مافیا میلیاردها دلار از این تجارت جدید درآمد کسب می کند و در واقع از مرگ هزاران مهاجر، ثروتِ فراوان به دست می آورند.
Stolen Memory, Ojo Público
وبسایت Ojo Público که یک وبسایت خبرنگاری تجسسی است، در همکاری با چهار نهاد رسانه‌ای آمریکای لاتین، Animal Político از مکزیک، La Nación از کاستاریکا، Plaza Pública در گواتمالا و Chequeado از آرژانتین، با یکدیگر همکاری کردند تا طرح تجسسی شش ماهه‌ی را در مورد قاچاق غیرقانونی صنایع دستی فرهنگی در کشورهای آمریکای لاتین اجرا کنند.
نتیجه‌ی این تجسس این بود که بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶، بیش از هفت هزار قطعه از اشیاء میراث فرهنگی پِرو در ایالات متحده و اروپا به مزایده گذاشته شد. این تجسس به پیدایش نخستین شبکه‌ی خبرنگاری انجامید که اسناد محرمانه را در مورد قاچاق نگهداری می کند و ارتشاء را در سراسر آمریکای لاتین برملا می سازد.
تصویر اصلی از فلیکر با مجوز Leo Hidalgo، انتشار تصویر دوم با اجازه The Intercept. انتشار تصویر سوم با اجازه نیویورک تایمز.