حدود ده سال قبل با توسعه اینترنت در افغانستان، پلتفرم یوتیوب نیز معرفی شد و استفاده از آن در جامعه گسترش یافت، در ابتدا علاقمندی مردم به یوتیوب اندک بود و فکر می‌کردند یوتیوب تنها برای فیلم و موسیقی است.
به طور کلی، محبوبیت یوتیوب از آن پس افزایش یافت و ایجاد کانال یوتیوب بین جوانان رونق گرفت. ازهمان ابتدا گردانندگان کانال ها فاقد راهبرد و برنامه ریزی منظم بودند، کانال ها سطحی نگر و عوام زده بودند و درک نکرده بودند که روزی می‌توانند از رسانه های کلاسیک جلوتر بروند و پیشتاز عرصه اطلاعات باشند. هنوز هم کانال های یوتیوب در افغانستان با کمی و کاستی های جدی مواجه اند.
یافته ها نشان می‌دهد که بیشترین کانال ها در شهر کابل فعالیت دارند. این کانال ها بیشتر به شهرها توجه دارند و تمرکز شان هم بر موضوعات رسمی است.
قانون رسانه های همگانی افغانستان هیچ محدودیتی را برای کانال های یوتیوب و سایر رسانه های آنلاین وضع نکرده بود اما اخیراّ طالبان دستورالعمل کاری را برای یوتیوبرهای افغانستان تدوین کرده اند.
طالبان تلاش دارند برای اولین بار کانال های یوتیوب را به عنوان رسانه ثبت، و جواز فعالیت رسانه ای برایشان صادر نمایند. هدف طالبان این است که نظارت بر کانال های یوتیوب جدی تر باشد و همچنین کانال ها را مکلف به پرداخت مالیات نمایند.
نکته جالب این عملکرد این است که برای سردبیر کانال بودن، حداقل سن باید ۱۸ سال تمام باشد و داشتن مدرک کارشناسی روزنامه نگاری و یا دو سال تجربه کار حرفه ای الزامی شده است. کانال های یوتیوب مکلف به تدوین اساسنامه، اهداف، فعالیت، منابع مالی و آدرس مشخص هستند اما واقعیت این است که با حاکمیت طالبان شمار زیادی از کانال ها بر اثر محدودیت های وضع شده و مشکلات اقتصادی مسدود شده اند و چندین تن از گردانندگان کانال‌های توتیوب نیز بازداشت شده اند.
مجریان کانال ها
مجریان کانال ها سر و صورت چندان آراسته‌ای ندارند. در صحبت کردن و تلفظ واژه ها کاستی های زیادی وجود دارد. تکرار واژه ها، صحبت های نامرتب و از هم گسیخته باعث اتلاف وقت بیننده می‌شود و مخاطب را خسته می‌کند. تنها چند زن همچنان در جمع یوتیوبرها باقی مانده‌اند که باید با حجاب و ماسک روی صحنه ظاهر شوند. چهره و هویت زنان از کانال ها حذف شده است.
محتوای کانال ها
در حاکمیت طالبان کانال ها اجازه تولید و نشر موسیقی را ندارند، تهیه محتوای مربوط به موضوع مد و لوازم آرایش ممنوع است، برنامه های طنز و دوربین مخفی هم خیلی محدود شده است. درحالی که جای کانال های سرگرمی، تفریحی، علمی و ...در افغانستان خالی بود و هست متاسفانه بیشتر کانال ها فعالیت های روزمره مسئولان محلی طالبان را پوشش می‌دهند و خبرنگاران در بازارها قدم می زنند تا شاید کسی پیدا شود و چند جمله‌ای بگوید تا چند دقیقه به مدت گزارش ویدیویی آنها افزوده شود.
بسیاری از جوانان افغان تلاش می‌کنند با استفاده از یوتیوب هزینه های زندگی خانواده خود را تامین نمایند. در حال حاضر به تخمين نویسنده بین ۱۰۰ و ۲۰۰ کانال یوتیوب در داخل افغانستان فعالند.
نویسنده مطلب برای تهیه این گزارش طی مدت یک ماه نهایت ۶۴ کانال مستقل را که داری حداقل یک هزار مشترک هستند، تیم مدیریتی و تولیدی فعالی دارند، و در یک هفته حداقل دو برنامه را تهیه و به‌روز رسانی می‌کنند، انتخاب کرده است.
باید گفت که کانال های مربوط به شبکه های تلویزیونی، شرکت های تبلیغاتی، موسسات و نهادهای دولتی وغیردولتی و کانال های که محتوا را بازنشر و یا شایعه پراکنی می‌کنند شامل این ارزیابی نبودند.
نتیجه بررسی نشان داد که تنها چند کانال محدود برنامه های جامع، مشخص و موضوعْ محور تولید می‌کنند. بیشترین کانال ها برنامه‌هایی با موضوعات مختلف تهیه می کنند که انگیزه تهیه آنها کسب درآمد ویا فروش کانال به شخص دوم است، نه اصالت رسانه‌‌اي جهت اطلاع رسانی، علم پروری، فرهنگ سازی ویا گردش اطلاعات در جامعه.
اشکال دیگر کار یوتیوبرهای افغان آن است که از نیروی انسانی حرفه‌ای انسانی و فن‌آوری مناسب استفاده درست نمی‌کنند و به همین دلیل حاصل فعالیت شان ابتدایی است.
یوتیوبرهای افغانستانی به نظر نویسنده کمترین سواد رسانه ای را دارند و به همین علت محتوای کانال های تولیدی آنها خلاق و جذاب نیست.
ضبط و نشر
یوتیوبرهای افغان از کمترین امکانات استفاده می‌کنند، و در به کارگیری نرم افزارها و سخت افزارهایی که برای تولید برنامه های یوتیوب لازم است، به روز نیستند. نورپردازی، صداگذاری و موقعیت یابی برای ضبط کلیپ ها درست انجام نمی‌شود. یوتیوبرهایی که تنها از یک دوربین یا حتی از گوشی تلفن همراه برای فیلمبرداری استفاده می‌کنند، محصول مناسبی ایجاد نخواهند کرد.
از سوی دیگر، احوال پرسی به سبک محلی افغانستان در برنامه های یوتیوب، کلیشه‌‌ای اذیت کننده برای مخاطب است.
در عرصه تدوین تصویر و صدا نیز کار غیر حرفه ای در این کانال‌ها مشاهده می‌شود.
اکثر مخاطبان یا مشترکان کانال های یویتوب، افغان‌هایی هستند که در خارج از افغانستان زندگی می کنند و توانسته اند با حمایت مالی خود ده ها کانال را کمک نمایند و برای صدها برنامه‌اي که خانواده های نادار را به تصویر می‌کشد، کمک مالی گردآوری کنند.
زبان فارسی بیشترین مخاطب را دارد و کانال های بیشتری از آنها استفاده می‌نمایند.
تصویر از تابناک
آنچه در این مطلب آمده، نظر نویسنده را بازتاب می‌دهد و لزوماً نظر گردانندگان وبسایت آی جی نت نیست.
مقالات بیشتری نوشته
