شاید گمان کنید گردآوری خبر با وسایل سیار به اندازه شیوه های سنتی تر گردآوری خبر، جدی نیست. اگر این طور فکر می کنید، در اشتباهید. این، حرف آلیسا ریچاردسن، استاد دانشگاه ایالتی بویی (Bowie State University) در رشته خبرنگاری سیار است.
خانم ریچاردسن اخیراً در دوره گسترده اینترنتیِ مرکز خبرنگاری نایت در قاره آمریکا (MOOC) که با تمرکز بر خبرنگاری سیار برگزار شد، گفت:«خبرنگاری سیار...چیزی نیست که به سرعت در آن موفق شوید. خبرنگاری سیار فرایندی با منحنی یادگیری است.»
ریچاردسن به جوانان آموزش می دهد که برای تهیه گزارش تنها از تلفن هوشمند، ضبط صوت ام.پی.تری، یا تابلتشان استفاده کنند. او همچنین یک نرم افزار آموزشی تصویری تهیه کرده که به مردم در سراسر جهان آموزش می دهد که خبرنگار سیار( MOJO) شوند. این نرم افزار آموزشی که پاییز سال ۲۰۱۴ از آن بهره برداری شده، بخشی از فعالیت وی در فرصت مطالعاتی بنیاد نیمنِ دانشگاه هاروارد است.
طی سال هایی که ریچاردسن در آمریکا و خارج از آن تدریس کرده است، فهرستی را از هفت گام اساسی تهیه کرده است که روند خبرنگاری سیار را کارآمد می کند. این ۷ گام، تحقیق، نوشتن، تصویربرداری، ویرایش، افزودن برچسب جغرافیایی یا جیوتَگ برای شناسایی جغرافیایی محل گزارش، ذخیره کردن، و به اشتراک گذاشتن در شبکه های اجتماعی هستند. این گام ها هم در خبرنگاری سیار، هم در اتاق های سنتی خبر و حتی برای مؤسسات غیردولتیِ غیرانتفاعی قابلیت کاربری دارند. ریچاردسن هر یک از این گام ها را در دوره آموزشی نایت بررسی کرده است، که خلاصه ای از آن را اینجا می خوانید.
۱- تحقیق: به گفته ریچاردسن، در خبرنگاری سیار، این عنصر تفاوتی اساسی با خبرنگاری سنتی ندارد. خبرنگاران سنتی وقتی برای تهیه گزارش به محل می روند که تهیه آن گزارش خاص به آنها محول شده باشد، یا ایده ای از خبری داشته باشند و بخواهند از آن گزارش تهیه کنند. پس از انقلاب های بهار عرب، ریچاردسن به مراکش دعوت شد تا به زنان بومی سراسر آن کشور آموزش دهد که خبرنگار سیار شوند. از آنجا که حضور در خیابان خطرناک بود، او و تیم همراهش پیش از شروع کار دست به پژوهش گسترده ای زدند تا از امن بودن جایی که قرار بود به آنجا بروند، اطمینان یابند.
ریچاردسن و گروه همراهش از تویتر، گوگل مپس Google Maps و فوراسکور FourSquare استفاده کردند تا از محل ناآرامی ها آگاه شوند. او می گوید:«پیش از این که عازم سفر شویم، تحقیقاتمان را انجام دادیم، تا مجبور نباشیم وقتی رسیدیم بی هدف با وسایل براقمان در دست سرگردان شویم. تمام مدت دقیقاً می دانستیم کجا می رویم و دنبال چه می گردیم.»
۲- نوشتن: تصور نکنید که خبرنگاری سیار از نوشتن بی نیازتان می کند. خانم ریچاردسن می گوید: «بسیاری از خبرنگاران سیار( MOJO) های من...فکر می کنند از وسایل دیجیتال استفاده می کنند و از موضوعات خیلی باحال گزارش تهیه خواهند کرد. وقتی متوجه می شوند که باید بنویسند و برنامه ریزی کنند، ناله می کنند. اما نوشتن مهم است. بعد از انجام تحقیقات اولیه، خبرنگاران سیار باید شرحی نوشتاری یا تصویری برای توصیف گزارششان تهیه کنند. این، ممکن است تهیه فهرستی از مصاحبه شوندگان بالقوه، و بعد فهرستی از تصاویر اصلی باشد. وقتی بدانید کدام تصاویر را باید بگیرید و برخی تصاویری را که برای گزارش لازم دارید، مشخص کنید، می توانید این عناصر را در جدول بنویسید و پوسته اولیه ای برای گزارشتان به وجود آورید. بعد، وقتی به محل می روید، می توانید برای تکمیل گزارشتان، به دنبال گزیده ای از گفته ها بگردید که «مختصر و مفید باشند.»
۳ و ۴- تصویربرداری و تدوین: ریچاردسن این دو گام را تلفیق می کند چون «خبرنگاران سیار بسیار مسلط، این دو کار را بسیار خوب و سریع انجام می دهند.» این یعنی صبر نمی کنند تا به دفتر کار برگردند تا گزارششان را تهیه کنند، بلکه همانجا در محل گزارش این کار را انجام می دهند. ریچاردسن می گوید:«با داشتن نرم افزار مناسب روی تلفن همراهتان می توانید فیلمبرداری کنید، روی تصویر صدا بگذارید، نقاط انتقال بخشی به بخش دیگر گزارش را به خوبی ایجاد کنید. برای آن که خبرنگار سیار دقیق و سریعی باشید، فیلمبرداری و تدوین ضروری است.»
۵- افزودن برچسب جغرافیایی یا geotag کردن: پس از یک روز مصاحبه با مردم در خیابان، به سختی می توان به یاد آورد که با چه کسانی و دقیقاً کجا، حرف زده اید. به علاوه، گزارشگری اغلب بی نظم می شود، بخصوص در نقاط دورافتاده یا در میان جمعیت های بزرگ. وقتی ریچاردسن در محمدیه ی مراکش بود، او و همراهانش از یک سوی شهر به سوی دیگر آن رفتند و همزمان با مردم مصاحبه کردند. آنها بیش از چهار ساعت مشغول این کار بودند و «با هر کسی که کارشان برایش جالب بود»، حرف زدند. بعد، وقتی آماده تدوین شدند، یادشان رفته بود که دقیقاً کجاها رفته بودند. او می گوید:«اگر از جیوتگ برای شناسایی دقیق جغرافیایی استفاده نکرده بودیم، نمی توانستیم به یاد آوریم کجاها رفته ایم. این کار برای خبرنگاران سیار ضروری است، چون خبرنگاری سیار توأم با حرکت مدام است.»
۶- ذخیره کردن: پس از سال ها کار با دانشجویانی که عادت دارند داده هایشان را روی لپ تاپ مک «تلنبار کنند»، ریچاردسن می گوید یاد گرفته که ذخیره کردن بسیار بسیار مهم است. توصیه او استفاده از کلاود(cloud) برای ذخیره کردن فایل های صدا و تصویر در محل تهیه گزارش است، تا ناچار نباشید علاوه بر ذخیره روی هارد درایو نگران آن باشید که به خانه بروید و روی کامپیوتر هم اطلاعاتتان را ذخیره کنید. او می افزاید:«ذخیره اطلاعات برای خبرنگاری سیار بسیار مهم است چون ممکن است اتفاقی بیافتد و چیزی گم شود. اگر شما تنها کسی باشید که به مجموعه داده دسترسی دارد، در صورت گم شدن آن، حس بدی خواهید داشت.»
۷- وقتی ریچاردسن در مراکش بود، با تعجب فهمید که در آن کشور به طور سنتی، زنان در خیابان گرد نمی آیند. بنابراین، وقتی می خواست همراه با شاگردانی که زن بودند بیرون برود، از راه تویتر به دیگران خبر می داد که در راهند و از هشتگ girlsonthestreet (زنان در خیابان) استفاده می کرد تا دیگران را از آمدنشان (همراه با ابزار دیجیتال خبرنگاری) آگاه کند. از راه تویتر، او و شاگردانش می توانستند به مردم خبر بدهند که چه می کنند و موضوع گزارششان چیست. او می گوید:«هروقت بیرون بودیم، هشتگ را با مردم به اشتراک می گذاشتیم، تا به سادگی بتوانند گزارشمان را پیدا کنند. چون هیچ چیزی بدتر از گزارش خوبی نیست که کسی آن را نبیند یا نخواند.»
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نرم افزارهای خبرنگاری سیار، از این لینک ها دیدن کنید:
بهترین اپلیکیشن ها برای فیلمبرداری با تلفن همراه
بهترین اپلیکیشن های آندروید برای شهروند-خبرنگاران و گزارشگران سیار در محیط های دشوار
ده اپلیکیشن مفید آی.او.اس iOS برای خبرنگاری سیار
جسیکا وایس خبرنگار مستقل ساکن بوگوتاست.
تصویر از یوهان لارسون، فلیکر