نوآوری خبرنگاران یمنی و اردنی به رغم بی ثباتی کشورهایشان

از جنبش معظم وبلاگ نویس های اردن گرفته تا فعالیت های خبرنگاری برخی خبرنگاران یمنی در تبعید، خبرنگاران محلی اردن و یمن در گرماگرم تنش و به رغم بی ثباتی و شیوع گسترده ابتلا به ویروس کرونا، به فعالیت های مبتکرانه خبرنگاری دست زده اند که در این مطلب در مورد این ابتکارها و فعالیت ها می خوانید. 

از نیمه دهه ۲۰۱۰ میلادی و آغاز جنگ داخلی یمن، مسئولان و مقام های دولت یمن عرصه را بر خبرنگاران آن کشور به شدت تنگ کردند و فعالیت آنها را بسیار محدود کردند. چندین سال بعد، در پاسخ به موج تازه ای از اعتراضات به قصد برقراری عدالت اجتماعی و برابری اقتصادی، شمار زیادی از نشریات تحت محدودیت و خبرنگاران آنها تحت فشار قرار گرفتند. 

یمن 

خبرنگاری در یمن از زمان کودتای سال ۲۰۱۵ به رهبری حوثی های تحت حمایت جمهوری اسلامی آسیب فراوان دیده است. Yasmin Al-Qadhi که خبرنگار باسابقه یمنی و دریافت کننده سال ۲۰۲۰ جایزه وزارت امور خارجه آمریکا ویژه زنان شجاع جهان بوده است، می گوید خبرنگاران یمنی در میان گروه هایی هستند که بیشترین آسیب را در خلال ناآرامی و تنش حاكم بر یمن دیده اند. از زمان کودتا، صدها خبرنگار در تعدیل نیروی گسترده در رسانه ها و مطبوعات، کار خود را از دست داده اند. بسیاری از آنها که هنوز کار خبرنگاری می کنند یا مبلغ اندکی که بسیار کمتر از حقوق پیشین آنهاست، حقوق می گیرند یا اصلا حق الزحمه دریافت نمی کنند و امرار معاش اصلی شان از شیوه های دیگر و کارهایی که در کنار کار مطبوعاتی می کنند، است. بسیاری از مطبوعات و نهادهای خبری از زمان کودتای یمن تعطیل شده اند و اغلب آنهایی که هنوز فعالند، ناگزیر به تعدیل گسترده نیرو شده اند. 

اشكال دیگر محدودیت هایی است که خبرنگاران یمنی با آنها مواجهند. مثلا خبرنگارانی که تا پیش از کودتا صنعا و عدن را پوشش می دادند، اکنون با فشار محدودیتی که بر آنها اعمال می شود، اجازه پوشش خبری هر دو شهر را ندارند و فقط می توانند در یکی از این دو شهر فعالیت داشته باشند. 

محدودیت ها و فشارهای شدیدی که بر خبرنگاران حاکم است، مانع از آزادی عمل آنها می شود و کار پوشش خبری شان را به شدت محدود می کند. رفت و آمد میان شهرهای یمن نیز برای خبرنگاران بسیار محدود و دشوار شده، به طور که ده ها خبرنگار به سبب همین محدودیت ها و فشارها، سالهاست موفق به دیدن خویشاوندان یا بستگان یا حتی اعضای خانواده شان که در شهر دیگری زندگی می کنند، نشده اند. 

اما شماری از خبرنگاران یمنی در تبعید به کار پوشش خبری یمن می پردازند. کمیته صیانت از خبرنگاران گزارش کرده است که شماری از این خبرنگاران از استانبول ترکیه پیرامون یمن گزارش تهیه و منتشر می کنند. 

سه شبکه تلویزیونی ویژه یمن از ترکیه با کوشش همین خبرنگاران فعال است. 

در داخل کشور، شبکه های رادیویی و تلویزیونی از زمان آغاز جنگ داخلی در آن کشور، محبوبیت ویژه ای یافته اند و بر شمار مخاطبان آنها افزوده شده است. 

یکی از مشکلات دیگری که خبرنگاران در یمن علاوه بر محدودیت های سیاسی با آنها روبه رویند، آن است که امکان فعالیت شبکه های خبری،‌آن هم تنها شبکه های ماهواره ای و نه غیر از آنها، در آن کشور تنها در صورتی وجود دارد که با یکی از گروه های اصلی در حال جنگ در یمن ارتباط نزدیکی داشته باشند. 

تزلزل و عدم استحكام اقتصادی از مشکلات جدی دیگری است که عمده خبرنگاران مستقل با آن روبه روند. خبرنگاران روزانه حداکثر حدود سه دلار درآمد دارند، که بسیار اندک است و ماندن در حرفه خبرنگاری را دشوار می کند. درآمد عده ای از خبرنگاران حتی کمتر از این مبلغ است. 

اردن

خبرنگاران مستقل اردنی می گویند که دولت حاکم بر آن کشور چالش های عمده بی شماری برای فعالیت خبرنگاران ایجاد کرده است. از سوی دیگر شیوع شدید ابتلا به ویروس کرونا طی سال اخیر به دشواری های جامعه و از جمله جامعه خبرنگاران دامن زده است. 

چندین خبرنگار، که چند خبرنگار شاخص و یک موسس و مدیر شبکه تلویزیونی در میان آنهاست، طی سال اخیر به اتهام فعالیت های خبرنگاری شان بازداشت و زندانی شده اند. خبرنگاران مستقل اردنی می گویند طی سال اخیر به سبب محدودیت های شدید و فراگیر، به بسیاری از موضوعات و رویدادهای جاری جامعه اصلا پوشش خبری داده نشده است. 

اما در عوض، فعالیت وبلاگ نویسان طی این مدت افزایش و تحرک قابل توجهی یافته است و بسیاری از نوشته های آنها در فیس بوک و توییتر نیز منتشر و همرسانی می شود. 

همزمان، طی همین مدت،  نهادهایی چون Arab Reporters for Investigative Journalism یا خبرنگاران تحقیقی جهان عرب، همچنان به آموزش ابعاد و جوانب خبرنگاری تحقیقی و تکمیل اطلاعات و تقویت مهارت های خبرنگاران اردنی در این راستا، ادامه می دهند. 

مشکل کار آنجاست که انتشار و همرسانی مطلب در شبکه های اجتماعی دولت اردن را حساس کرده است و در مواردی حتی خبرنگاران را راهی زندان کرده است؛ نمونه ای دیگر از فعالیت های سرکوبگرانه آزادی مطبوعات و مبارزه با آزادی بیان.  

تصویر از آنسپلش، عکاس: Matt Bero.