ناپدید شدن یک خبرنگار در برزیل، نشانی از خطر گزارشگری در آمازون

دام فیلیپس و برونو پریرا، یکی از شاخص ترین کارشناسان منطقه آمازون، روز یکشنبه پنجم ژوئن ناپدید شدند و اثری از آنها وجود ندارد. 

نویسنده این مطلب می گوید که پس از تماس های تلفنی که محتوای اغلب آنها احتمال وقوع حادثه را رد کرد، دوستی به او گفت که ساکنان منطقه برای یافتن ردی از آنها سخت تلاش اما بی نتیجه ای کرده اند و او بی درنگ اندیشید که آنها قربانی ناپدید شدن اجباری شده اند، یعنی ممکن است ربوده شده باشند. 

تهیه گزارش از آمازون همواره کار دشوار و پرخطری بوده اما طی سالهای اخیر مرگبار شده است. سال گذشته شمار موارد مرگ ناشی از تنش در اجتماعات محلی از دو سال قبل بیش از هزار درصد بیشتر شد. هشتاد درصد موارد مرگ خشن در مناطق غیرشهری برزیل در منطقه آمازون روی می دهد و روشن بود که روزی این اتفاق (ناپدید شدن یا ربوده شدن خبرنگاران) نیز خواهد افتاد. 

روز ۱۵ ژوئن ۲۰۲۲، پلیس فدرال برزیل تایید کرد که این دو تن به قتل رسیده اند و پیکرهایشان یافت شده است.

سه سال پیش، دام فیلیپس در مراسمی که رئیس جمهوری برزیل ژئیر بولسونارو در آن حضور داشت، شرکت کرد، جایی که از رئیس جمهوری پیرامون افزایش و گسترش ناراحت کننده جنگل زدایی در آمازون سوال کرد. او پیرامون پیوندهای مجرمانه میان مسئولان، وزیر محیط زیست و فعالان غیرقانونی آمازون صحبت کرد. 

بولسونارو با لحنی که مثل همیشه تحقیرآمیز بود، گفت: «اولین چیزی که باید بدانید آن است که آمازون متعلق به برزیل است، نه شما.»

روشن نیست که منظور او از به کار بردن ضمیر «شما» چه بود، اما روشن است که امروز، آمازون دیگر به برزیل تعلق ندارد و در دستان حمله کنندگان برزیلی و خارجی است. 

منطقه آمازون امروز منطقه ای آنارشیست - کاپیتالیست است که در آن معدنچیان غیرقانونی معادن طلا، ربایندگان زمین، مردم بومی و اجتماعاتی که نزدیک آب زندگی می کنند و مورد اغماض دولت قرار می گیرند، در کنار هم سکنی دارند. دلالان مواد مخدر مهار رودخانه های شرق آزمازون را به دست گرفته اند، که عمدتا در خدمت انتقال کوکائین به کشورهای پیشرفته است. این همه، آشفته بازاری است که با ترغیب دولت ایجاد شده است. 

بولسونارو هرگز عدم علاقه خود به مردم بومی را پنهان نکرده است. در گذشته گفت متاسف است که برزیل مثل ایالات متحده مردم بومی خود را از بین نبرده است. هرگاه بتواند، ستایش خود را از معدنچیان غیرقانونی طلا ابراز می کند. پدر خودش نیز در سرا پلادا، که یکی از بزرگترین مناطق دارای معدن طلا در دنیاست، معدنچی طلا بود. در حالی که سیاست های بولسونارو راه را برای آنان که در حال ویرانی جنگل بارانی هستند، هموار می کند، کلمات تند و خشنش برای خبرنگاران و کنشگرانی چون دام و برونو به کار می رود.

از این روست که کندی کار تیم های جستجو و امدادی که از سوی دولت هدایت می شدند، جای شگفتی ندارد و می تواند به عنوان نتیجه مورد انتظار شرایط مرگباری تلقی شود که برزیل خود را گرفتار آن کرده است. طی چند روز، روشن بود که جان دام و برونو در خطر است و زمان برای نجات جان آنها حیاتی است.

واکنش پلیس برزیل این بود که می توانند جستجو را آغاز کنند، اما برای این کار منتظر دستور مقامات هستند.

این دستور بالاخره ابلاغ شد، و دولت دو بار در این خصوص دروغ گفت. اول اعلام کرد که برونو و دام به کسی نگفته اند که به جنگل می روند، و بعد ادعا کرد که سختکوشانه با هلی‌کوپتر مشغول جستجوست، در حالی که کسی نیروهای دولتی را در آن منطقه نديده بود. زمانی که دولت سرانجام دست به کار شد، پس از گذشت روزها در جنگل، بدیهی بود که زنده یافتن این دو تقريبا ناممکن است.

بولسونارو و اطرافیانش از زمان روی کار آمدن او، با خبرنگاران و اهالي مطبوعات بدرفتاری کرده اند. در سال ۲۰۱۸ در حالی که وی دم از آزادی مطبوعات می زد، کمپین او فعالانه می کوشید تا همین آزادی را سرکوب کند. همزمان، او مشغول استفاده از اطلاعات تلفن های همراه مردم برای پروپاگاندای خود و ایجاد و ترويج شایعه و کذب بود. حزب معاون اول رئیس جمهوری سرمایه گذار بزرگترین شبکه اطلاعات غلط (جعلی) برزیل بود، که بعدا فیس بوک آن را حذف کرد.

 دام فیلپیس نویسنده کتاب نیمه تمامی است به نام «چگونه می توانیم آمازون را نجات دهیم؟» و از این رو بود که به جنگل بارانی سفر کرده بود. امیدوار بودم که بتوانم او را در مراسم امضای کتابش پس از انتشار، در آغوش بگیرم. به رغم شرایط وحشتناکی که اکنون پیرامون ماست، کسی نمی تواند مانع رؤیاپردازی‌مان شود.

روز ۱۵ ژوئن ۲۰۲۲، پلیس فدرال برزیل تایید کرد که این دو تن به قتل رسیده اند و پیکرهایشان یافت شده است. دو مظنون بازداشت شده اند و انگیزه قتل هم‌اکنون در درست بررسی است. 

تصویر از Pixabay، Pio Ordozgoith.