بر کم‌تر کسی پوشیده است که تجربه‌ی نوپای ما در حوزه‌ی روزنامه‌نگاری دیجیتال با وجود تمام چالش‌ها و حاشیه‌ها، فرصت‌های بی‌پیشنه‌ای را در امر دسترسی به اطلاعات به وجود آورده است.
عصر ما، دوران رونق رسانه‌های دیجتال و گواه این مدعا است که دموکراتیزه شدن و دسترسی فراگیر به اطلاعات برای همگان خاصه برای زنان و دیگر گروه‌های به حاشیه‌رانده شده، فرصت‌های ویژه‌ای را برای تسهیل اطلاع‌رسانی، مشاهده‌پذیری، مستندسازی و در مواردی حتا دادخواهی خلق کرده است.
این امکان در جوامعی چون ایران و افغانستان که از دیرباز به سبب تسلط سنت و نظام‌های سیاسی اقتدارگرا گرفتار جنسیت‌زدگی، سانسور و ممیزی بوده مرزهای روزنامه‌نگاری را در مواردی تا قلمرو کنش شهروندی، تاریخ‌نگاری و مقاومت بومی توسعه بخشیده است.
به طور مشخص در یک سال گذشته و پس از روی کار آمدن دوباره‌ی طالبان در افغانستان بخش عمده‌ی فرصت‌های کاری در حوزه‌ی رسانه و روزنامه‌نگاری برای زنان برچیده شد.
زنان به صورت ساختاری از حضور در حوزه‌های عمومی خاصه بخش‌هایی که امکان تمرین عاملیت و مشارکت برابر داشتند کنار زده شده و به نقش‌های جنسیتی در حوزه‌ی خصوصی رانده شدند.
طبق پژوهش اخیر سازمان خبرنگاران بدون مرز، از نهادهای حامی خبرنگاران، دست کم در بیش از ۱۱ ولایت افغانستان زنان روزنامه‌نگار ناگزیر به ترک شغل خود شده‌اند. هم‌زمان طالبان در تازه‌ترین تصمیم، آموزش در مقاطع تحصیلی عالی از جمله رشته‌ی خبرنگاری برای زنان را در مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی ممنوع اعلام کرده‌اند.
با این حال و با وجود اختناق، تهدید و محدودیت‌های ساختاری در افغانستان، به نظر می‌رسد که پلتفرم‌های چندرسانه‌ای و دیجیتال به کانون توجه و تمرکز فعالیت‌های روزنامه‌نگاران در تبعید، خاصه روزنامه‌نگاران زن بدل شده است.
به نظر می‌رسد چالش‌های موجود کار خبرنگاری زنان در کنار رونق جهانی این حوزه، به‌ویژه پس از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ و خروج موج فزاینده‌ای از فعالان، روزنامه‌نگاری دیجیتال را جایگزین مطلوبی برای اشکال قدیمی آن مبدل کرده است. امکانی که بیش از همیشه فضایی بدیل برای فعالیت زنان روزنامه‌نگار افغانستانی و رونق بیشتری برای این رشته آفریده است.
در تازه‌ترین مورد شماری از نویسندگان، روزنامه‌نگاران و فعالان مستقل ــ عمدتا زن ــ افغانستانی در بیرون افغانستان، پایگاه چندرسانه‌ای به نام زن‌نایمز را تأسیس کرده‌اند.
این رسانه، به دو زبان فارسی و انگلیسی فعالیت می‌کند و بر اساس مانیفست منتشر شده در ویب‌سایت زن‌تایمز، مبنای کار در این پایگاه، فعالیت داوطلبانه و مستقلانه به‌هدف صدابخشیدن به گروه‌های اجتماعی در حاشیه و پوشش مسایل حوزه‌ی زنان، دگرباشان و محیط‌زیست است. آن‌چه اینجا می‌خوانید بخش‌هایی از مانیفست این رسانه است:
فلسفه زن‌تایمز
ایده‌ی تاسیس زن تایمز، تلاشی است جمعی برای ترسیم افق و حرکت به سوی افغانستانی برابر و عاری از خشونت. افغانستانی که در آن حقوق انسانی افراد صرفنظر از جنسیت، مذهب، خاستگاه طبقاتی، تباری، سنی و جفرافیایی تأمین باشد.
ما در زن‌تایمز می‌دانیم که میل به برابری در تمام اشکال و سطوح آن، و آگاهی‌‌رسانی در این باره است که ما را در رسانه به هم پیوند می‌زند. چنانچه ما در افغانستان شاهد هستیم، حذف، از سرکوب آزادی، اندیشه و بیان آغاز می‌شود و در نتیجه به حذف و سرکوب عینی و فیزیکی می‌انجامد.
در زن‌تایمز، ما، جمعی از روزنامه‌نگاران و نویسندگان از بیرون و درون مرزهای افغانستان کنار هم آمده‌ایم تا صرفنظر از خاستگاه‌های طبقاتی و تباری، استوار بر دانش و اندوخته‌ی تجربی و نظری در حوزه‌ی روزنامه‌نگاری، از حاشیه‌ها روایت کنیم؛ از زندگی زنان، دگرباشان و دیگر گروه‌های فرودست‌سازی شده حذف‌شده‌ی اجتماعی که جبرِ سیاسی-تاریخی به آنان فرصت روایت‌گری نداده است.
ما در زن‌تایمز، امکان‌ها و امتناع‌های موجود را در متن و مناسبات تاریخی، سیاسی و اجتماعی افغانستان می‌بینیم و برای مبارزه و مقابله با تولید و بازتولید خشونت ساختاری در برابر تمام گروه‌های در حاشیه، روایت‌گری و آگاهی‌دهی را وظیفه خویش می‌دانیم؛ زیرا معتقدیم که آگاهی اولین قدم برای تفسیر و سپس تغییر جامعه است. ازین‌رو فلسفه‌ی ما در این پایگاه، ایجاد رسانه‌ای مستقل، پاسخ‌گو و حرفه‌ای با هدف آگاهی‌افزایی و به اشتراک‌گذاری تحلیل و تجربه‌ی زیستهی زنان، دگرباشان و دیگر گروه‌های حذف شده است.
درباره‌ی زن تایمز و تمرکز آن
زن تایمز، از دل اراده و آگاهی جمعی به مثابه‌ی مقاومت برخاسته است. و خواستار عاملیت و خودمختاری زنان أفغانستان برای تعیین سرنوشت‌شان است. سرنوشتی که اغلب به دست دیگران و بیگانگان و همواره به دست مردان رقم خورده است. زن‌تایمز، روزنه‌ی امید‌ی‌ست برای بازگشت زنان به عرصه‌ی رسانه، سیاست و مقاومت با هدف بازتعریف و احیای هویت انسانی و اجتماعی‌شان در بازه‌ی زمانی‌ای که قدرت حاکم در صدد حذف اجتماعی و فیزیکی آنان است.
اکنون عصر زنان و زمان جستجوی امکانی برای صدا بخشی به آنان است. زن‌تایمز کانون مشارکت و فعالیت شماری از روزنامه‌نگاران، نویسندگان و کنش‌گران مستقل است که از تفسیر و تأویل‌های (اغلب) جنسیت‌زده، یک سویه، تک‌بعدی و مغرضانه در انکار تاریخ، تجربیات و روایت‌های زیستهی خویش به ستوه آمده‌اند و به خلق چشم‌اندازی دیگر در حوزه‌ی خبرنگاری از رهگذر روایت‌گری صادقانه و مستقلانه چشم امید بسته‌اند.
کارگزاران و مؤسسان این رسانه که خود از اعضای زن جامعه‌ی خبرنگاری افغانستان معاصر هستند، چالش‌ها و فرصت‌های کار در این حوزه را بدون واسطه می‌شناسند و از این‌رو می‌کوشند تا زن‌تایمز، نشانی و الگویی موثر در حوزه‌ی کار خبرنگاری حرفه‌ای در افغانستان باشد.
افقِ این رسانه تصویر روزی است که در گوشه گوشه‌ی أفغانستان تکثیر شود و پایگاه خبری داشته باشد.
زن‌تایمز بر اساس اصل آزادی بیان و اندیشه، بازتاب بدون واسطه‌ی واقعیت، بدون سانسور و محافظه‌کاری بنیان‌گذاری شده است. تمرکز این رسانه با تکیه بر ابتکارات، تجربه‌ها و ابزارهایی که در حوزه‌ی کار رسانه ایجاد شده، تسهیل روایت‌گری برای گروه‌های در حاشیه و آسیب‌پذیر چون زنان و جامعه‌ی دگرباشان خواهد بود. در این راستا تمرکز ما بر تولید و تدوین محتوا در پلتفرم‌های مختلف و پرمخاطب دیداری، شنیداری و نوشتاری است.
مقالات بیشتری نوشته
