آن‌چه از نخستین طرح راستی آزمایی کنیا آموختم
به عنوان کسی که یک سال فرصت مطالعاتی خود را در نخستین طرح راستی آزمایی کنیا (به نام پسا چک) گذرانده‌ام، گفتنی در این خصوص بسیار است. با آن‌که آن‌چه اینجا می گویم خلاصه‌ای از آن‌چه آموختم است، این مقاله شاید راهگشایی برای کسانی باشد که بخواهند طرح‌های مشابهی را پیاده یا اجرا کنند، به ویژه در دنیای امروز اطلاعات غلط و غیردقیق و اخبار جعلی. راهنمایی‌های در این باره را اینجا می خوانید:
اطلاعات خود را از منابع معتبر گردآوری کنید
آن‌چه بیش از هر نکته‌ی دیگری اهمیت دارد، استفاده از منابع معتبر برای استناد خبری است. هیچ چیزی بدتر از آن نیست که سابقه و شهرت نشریه‌ای با اتکاء به منابع غیردقیق یا نامعتبر مخدوش شود. تا جایی که می توانید از اسناد معتبر استفاده کنید یا به سخنان مقام‌ها یا مسئولان تکیه کنید و از آن‌ها نقل قول کنید. بهترین کار تکیه به منابع و گفته‌های رسمی است.
منابع مناسب برای راستی آزمایی امور و اعداد بودجه و هزینه
وقتی نوبت به راستی آزمایی موضوعات مالی و بودجه برای مطالب یا گزارش‌های‌تان می رسد، مدارک مربوط به بودجه است که باید منبع اصلی تان باشد، البته نه یگانه منبع‌تان. در کنیا بسیاری از وزارتخانه‌ها وبسایت‌های مفیدی برای این کار دارند که نهادهای پژوهشی و بین‌المللی از آن‌ها کمک می گیرند تا اطلاعات بودجه‌ای را که می خواهند، به دست آورند.
توجه به موارد متناقض به عنوان بخشی از راستی آزمایی، مهم است
مهم است که این کار را به عنوان قسمتی از کار حقیقت‌یابی و راستی آزمایی‌تان انجام دهید و به اهمیت و حساسیت آن توجه داشته باشید. بازبینی مجدد موارد متناقض و اطلاعات مربوط به آن‌ها از اهمیت حیاتی برخوردار است.
بی طرف و منصف باشید و به نظر شخصی افراد اتکاء نکنید
مهم است که نه به نظر شخصی خودتان و به نظر شخصی شخص دیگری در هنگام تهیه‌ی گزارش توجه کنید و اتکای‌تان تنها به مستندات و اعداد و گفته‌های موثق باشد.
راستی آزمایی هیچگاه آسان نیست
به ویژه وقتی گزارش‌های مالی تهیه می کنید، این کار، دشوار است. مهم آن است که به غیر از انجام تحقیق و مطالعه و پرس و جوی لازم، به ویژه به این دلیل که موضوعات مربوط به بودجه و مسائل مالی پیچیده‌اند، آن‌ها را به زبان ساده بیان کنید که ضمن دقیق بودن، همه فهم باشند.
سطح اطلاعات و دانش‌تان را بالا ببرید
هر قدر اطلاعات‌تان در مورد موضوعاتی که پوشش می دهید بیشتر باشد، امکان اشتباه کم‌تر و دقت در گزارش‌ها خواهد رفت. به عنوان کسی که فرصت مطالعاتی پساچک را گذرانده، آموختم که هنگام تهیه‌ی مطلب، بیشتر زمانم را صرف پرداختن به محتوا کنم تا درک نادرستی‌ها یا یافتن اعداد و ارقام متناقض.
ساده نویسی کنید اما اطلاعات نادرست ارائه ندهید
کار تحلیل بودجه و اعداد و ارقام بسیار دشوار است. مهم آن است که با ارائه‌ی مثال‌های متعدد، و به کارگیری مقایسه، درک موضوع را برای خوانندگان‌تان ساده کنید. ممکن است تصور کنید که کار راستی آزمایی مالی برای خبرنگاری که با اعداد و ارقام کار نکرده، دشوار باشد. این یک واقعیت است، اما واقعیت دیگر آن است که هرقدر تجربه‌ی کاری بیش‌تری پیدا کنید، امکان دقت و مهارت تهیه‌ی گزارش و کار با اعداد و ارقام برای‌‌تان ساده‌تر خواهد شد.
بسیار خوشنودم و افتخار می کنم که توانسته‌ام بخشی از نخستین طرح راستی آزمایی بودجه در عرصه‌ی روزنامه نگاری کنیا باشم. برای کنیا دشواری‌‌هایی در پیش است، اما اکنون ما بنیادی قوی و محکم داریم و از راه آن، شهروندان را به مشارکت در تهیه و انتشار اطلاعات و راستی آزمایی دعوت می کنیم.