به عنوان فیلمساز، ممکن است تاکنون چندین گزارش کوتاه تصویری در خصوص موضوعی خاص ساخته باشید. حالا که به گونه ای در این زمینه تبحر یافته اید، می خواهید یک مستند بلند در باب این موضوع بسازید. این توصیه ها را برای فیلمبرداری و تدوین مستندهای بلند در نظر داشته باشید.
۱. طرحی در نظر داشته باشید
مستندهای بلند پیش از آغاز کار فیلمبرداری، به کار بسیار و تدارک فراوان نیاز دارند. پیش از آغاز فیلمبرداری بنشینید و تمرکز کنید. به این بیاندیشید که حاصل نهایی کارتان را چگونه می پسندید: داستانی که می خواهید روایت کنید، چیست؟ با وارد کردن جوانب و ابعاد گوناگون، نکته ی اصلی تمرکزتان را از دست ندهید، وگرنه ممکن است دست آخر، حکایت تمامی بشریت را در فیلمتان بگنجانید!
برنامه ای برای خودتان در نظر بگیرید: چند روز را، طی چه مدت زمانی، باید به فیلمبرداری اختصاص دهید؟ چه وقت می خواهید مستندتان را تدوین کنید؟ سختگیر باشید و برای خودتان محدودیت قائل شوید. می توانید برای خودتان هفت روز را برای ساختن یک مستند سی دقیقه ای در نظر بگیرید، قول می دهم که بیشتر از آن طول خواهد کشید.
نکات دیگری که ممکن است لازم باشد از خود بپرسید:
به غیر از مصاحبه و تصویر، به چه چیزهای دیگری نیاز دارید؟ گرافیک، انیمیشن؟ موزیکتان را از کجا تامین خواهید کرد؟ مخاطبانتان چه کسانی هستند و کجا (یا چه کسانی) فیلمتان را نمایش خواهند داد؟ مدت زمان مورد نظر آنها برای فیلم چقدر است؟ آیا می توانید فیلمتان را به دو بخش تقسیم کنید؟ آيا آنقدر محتوا دارید که بتوانید فیلم را به چندین بخش تقسیم کنید؟ اگر مبتدی هستید، از کم شروع کنید و برای نخستین بار یک فیلم هشت تا ده دقیقه ای بسازید.
۲. قهرمان هایتان را پیدا کنید
مهمترین شخصیت داستانتان کیست؟ آیا خبرنگاری خواهم داشت که مرا در تمام مدت تجربه ام هدایت کند؟ او در جستجوی چیست؟ چه می خواهد بیابد؟ یا این که: آیا می خواهید کسی را دنبال کنید که عمیقاً درگیر موضوع فیلمتان است و با یک چالش، مواجه است یا با یک نابرابری می جنگد؟ تصمیم بگیرید که هنگام تماشای مستندتان، باید بر کدام شخصیت متمرکز باشیم. کسان دیگری که ممکن است در محصول نهایی تان دیده شوند، چه کسانی خواهند بود؟ و چه نقشی خواهند داشت؟
۳. ابزارتان را آماده کنید و به صدا اهمیت بدهید
چگونه می خواهید فیلمبرداری کنید؟ از چه نوع دوربینی می خواهید استفاده کنید؟ امروزه می توانید گزارش های کوتاه و حتی مستندهای بلند را با تلفن هوشمند فیلمبرداری کنید. اما در نظر داشته باشید که ممکن است روزهایی هم بگذرانید که ساعات طولانی مشغول فیلمبرداری هستید و در نتیجه نیاز به حافظه (ذخیره) بسیار و باتری قوی دارید، و بنابراین برایتان بهتر است اگر DSLR داشته باشید.
در این حال، در برخی شرایط که ممکن است به ناگاه اتفاق بیافتد، برای فیلمبرداری فقط تلفن همراهتان را دردسترس خواهید داشت. صرفنظر از آن که چه نوع دوربینی داشته باشید، حتماً فیلمتان را مرتب روی «هارد دیسک» بریزید. احتمال آن زیاد است که به چندصد گیگابایت فیلم برای یک مستند طولانی نیاز داشته باشید.
اما مهمترین نکته در مورد ابزار مورد استفاده هنگام فیلمبرداری این است: به صدا اهمیت بدهید! به میکروفون خوب نیاز دارید. این یکی از مهمترین موارد مورد نیازتان است. صدایی که کیفیت خوب داشته باشد، ما را به قهرمانان داستانمان نزدیک تر می کند. صدای بدکیفتیت نباید در فیلمتان استفاده شود.
۴. با قهرمانانتان بیش از یک بار مصاحبه کنید
در گزارش های کوتاه یک بار با موضوع گزارش مصاحبه می کنید. اما مستندهای طولانی به کلی متفاوتند. با قهرمانانتان بیش از یک بار مصاحبه کنید. پای تلفن با آنها صحبت کنید تا با آنها آشنا شوید و بفهمید چه چیزهایی برایشان اهمیت دارد. از آنها بپرسید در زمان های فراغت چه می کنند. دریابید که ظاهر کارشان چگونه است. به این اطلاعات برای برنامه ریزی برای فیلمبرداری تان نیاز دارید. اما به خاطر داشته باشید که با آنها در گرماگرم زندگی روزمره هم صحبت کنید. برای یک مصاحبه نهایی با آنها بنشینید و صحبت کنید و همه چیز را خلاصه کنید. قهرمانتان طی فرایند کار شما تغییر می کند و خیلی مفید است اگر بتوانید این تغییرات را در مستندتان بگنجانید.
۵. بسیار فیلمبرداری کنید تا منبع فیلمتان غنی باشد
مصاحبه برای ساختن فیلمتان مهم است. اما نشان دادن چهره ها، یکی پس از دیگری، در حالی که سخن می گویند، فیلم را کسل کننده می کند. بیننده می خواهد ببیند که طی فیلم چه اتفاقی می
افتد. می خواهد بداند که: قهرمانان فیلمتان چه می کنند؟ کجا می روند؟ با دستشان چه می سازند؟ چه کسانی را ملاقات می کنند؟ در طی مدت تهیه فیلم، با چه تجربیاتی مواجه می شوند؟ گاهی لازم می شود که صبور باشید و چندین بار به سراغشان بروید، مثل سیاستمداری که ممکن است در ابتدا و پایان دوره انتخابات با او صحبت کنید. می توانید بپرسید که بار و فشار کار تا چه اندازه او را تغییر داد، و به غیر از دادن بیانیه و مصاحبه، چه نکات دیگری را تجربه کرده است؟
۶. فیلم را با تعمق تدوین کنید
وقتی زمان فیلمبرداری تمام شد، وقت آن می رسد که همه مصاحبه ها را پیاده کنید و زمان (ثانیه بندی شان) را بنویسید. البته این کار، وقتگیر است. اما این کار باعث می شود وقتی می خواهید یک نکته خاص را در یک مصاحبه یک ساعته پیدا کنید، ثانیه اش را می دانید و این سبب صرفه جویی در وقتتان خواهد شد. طرح تان را روزآمد کنید. (می پرسید کدام طرح؟ شوخی می کنید؟ به همین زودی یادتان رفته؟ به نکته شماره ۱ مراجعه کنید و دوباره آن را بخوانید.)
۷. فصل فصل به کارتان بیاندیشید
سعی نکنید به بیننده بگویید که جوانب مهم مستندتان کدام است. از وقتتان استفاده کنید تا هیجان را افزایش دهید. پرسش های
کلیدی را در ابتدا مطرح کنید، اما پاسخ ها را به مرور در طول فیلم بدهید. داستان را اندک اندک شرح دهید و همه اطلاعات را یک جا به بیننده ندهید، بلکه تکه تکه اطلاعات بدهید. بهترین مستندها آنهایی هستند که بدون داشتن اطلاعات پس زمینه، می توان آنها را درک کرد. شما مستند را برای کارشناسان نمی سازید، برای بینندگان می سازید. هنگام ساختن فیلم از خودتان بپرسید که آنها برای درک داستان چه پرسش هایی ممکن است داشته باشند؟
۸. در پی پیچ و تاب داستانتان باشید
پشت دوربین، لحظاتی خواهد بود که انتظار آنها را از قبل نداشتید. دنبال این شرایط و لحظات غیرمنتظره و ناگهانی باشید، وقتی قهرمانانتان ممکن است دچار تعجب یا تردید شده باشند. این کار به بینندگانتان کمک می کند تا رابطه ای عمیقتر با قهرمانان فیلمتان ایجاد کنند. این کار همچنین سبب می شود که با علاقه و اشتیاق بیشتری فیلمتان را دنبال کنیم.
۹. راستی آزمایی را از یاد نبرید!
از درستی اعداد و ارقامی که به کار می برید، اطمینان یابید. منبع دومی داشته باشید که بتواند گفته های منبع اولتان را تأیید کند. همه چیز را بازبینی کنید تا هنگامی که مستندتان روی آنتن یا روی اینترنت می رود، اطمینان خاطر داشته باشید.
می توانید لینک فیلمتان را با من در توییتر به اشتراک بگذارید: @SdunNet می توانید عضو کانال یوتیوب من هم بشوید.
از این لینک ها هم می توانید برای الهام گرفتن برای کارتان بهره ببرید:
۸ مستند که پیش از مرگ باید ببینید
حرف نزنین و برقصین، دخترای دیکسی
Fahrenheit 9/11 و Bowling for Columbine
This is what winning looks like (VICE)
روایت کردن به شیوه اپیزودیک وغیرداستانی: شیوه ای نه چندان تازه
تصویر از فلیکر، با مجوز *- mika -*.