وظیفه ما به عنوان روزنامه نگار آگاه سازی افکار عمومی است. کار ما هدایت افکار عمومی در جامعه نیست. وظیفه ما کشف حقایق است نه درست کردن آن. به عبارتی باید اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کنیم و برای آگاه سازی مردم در اختیار آنها قرار دهیم نه این که بخواهیم با اطلاعاتی که در اختیار داریم بر جامعه اعمال نفوذ کنیم.
حال این سوال مطرح می شود که هنگام تهیه گزارش باید چه مسیری را دنبال کنیم؟
چندی پیش در یکی از دوره های آموزشی که در منطقه قفقاز برگزار کردم یک روزنامه نگار جوان از من درخواست مصاحبه کرد. ابتدا تصور کردم که مصاحبه درباره دوره آموزشی خواهد بود اما پس از چند دقیقه متوجه شدم که این روزنامه نگار جوان فقط یک موضوع را در نظر دارد و آن هم این است که نظر من را درباره رسانه های کشورش بپرسد. او در طول مصاحبه این سوال خود را بارها تکرار کرد.
البته خود من وقتی که به عنوان خبرنگار مطبوعاتی و گزارشگر رادیویی و تلویزیونی کار می کردم هم سعی داشتم در مصاحبه هایم همانند فردی جدی، متفکر و به یادماندنی ظاهر شوم که بخشی از آن برای جلب تحسین و کسب شهرت بود.
اما یک روزنامه نگار چگونه می تواند در مصاحبه هایش افکار شخصی خود را درباره یک وضعیت خاص کنار بگذارد بر اساس واقعیت های موجود هدف آگاه سازی افکار عمومی را محقق کند؟
سه پیشنهاد دارم:
ذهنی باز داشته باشید: ایرادی ندارد که روزنامه نگار سوال های خود را پیش از مصاحبه تهیه کند و حتی چندین پرسش سخت و جنجالی هم بر اساس تحقیقاتی که انجام داده، کنار بگذارد. اما باید سعی کنید با ذهنی باز و آماده به دیدار مصاحبه شونده بروید و اگر حین مصاحبه سوال بهتری به ذهنتان خطور کرد آن را مطرح کنید. به عبارتی دیگر برای مصاحبه آمادگی قبلی داشته باشید اما همواره برای کنار گذاشتن برگه سوالات و مطرح کردن پرسش سوال های غیرمنتظره و تازه هم آماده باشید.
از اصرار بی مورد خودداری کنید: تکرار یک سوال و تحت فشار قرار دادن فرد مصاحبه شونده لزوما به این معنی نیست که شما یک روزنامه نگار جدی هستید. در بسیاری از موارد مصاحبه شونده از پاسخ مستقیم به سوال شما طفره می رود. این کار همیشه به معنای آن نیست که او اطلاعاتی را پنهان می کند. در برخی موارد او نظر خاصی ندارد که به شما ارائه کند. در بعضی موارد هم شاید سوال شما ارتباط چندانی به بحث ندارد. در هر صورت اگر بیش از حد بر موضوع اصرار کنید، این امکان وجود دارد که اعتبار رسانه خود را زیر سوال ببرید. بنابراین باید توجه داشت که جر و بحث لفظی با مصاحبه شونده لزوما نشانه روزنامه نگاری با کیفیت بالا نیست.
محکم اما منصف باشید: روزنامه نگاران می توانند در حین مصاحبه بسیار قاطع و محکم اما در عین حال منصف باشد. وظیفه شما کشف حقایق و آگاه سازی عمومی است. به خاطر داشته باشید به خاطر شماست که دنیا از موضوعی اطلاع پیدا می کند. تحقق این امر معمولا بدون به چالش کشیدن مقام مورد مصاحبه امکان پذیر نیست. برای این کار سوال های شما باید روشن باشد و باید از جواب ها هم ابهام زدایی کنید. ولی در نهایت وظیفه شما ارتقای آگاهی عمومی است، نه این که هوش و ذکاوت خود را برای مردم به نمایش بگذارید. به علاوه اگر حین مصاحبه مرتکب اشتباه شدید، آمادگی عذرخواهی را داشته باشید. اگر مصاحبه شونده نکته مهمی را یادآور شد، آن را تایید کنید. در نظر داشته باشید که نقش شما رقابت و بحث و جدل لفظی با مصاحبه شونده نیست بلکه دستیابی به اطلاعات لازم برای آگاه سازی مخاطبان است. مصاحبه یک گفتگوی دو سویه است که نباید از قبل مسیر آن تعیین شده باشد. از یک سویه شدن آن پرهیز کنید چرا که مصاحبه های یک سویه عمدتا توسط رسانه هایی انجام می شود که درصدد اعمال نفوذ بر افکار عمومی جامعه هستند.
این مطلب پیش از این در سایت Media Helping Media منتشر شد که ترجمه فارسی آن با کسب اجازه در آی جی نت به اشتراک گذاشته می شود.