انتشار اطلاعات نادرست در جریان رقابت‌های انتخاباتی می‌تواند زیان‌بار باشد. این امر می‌تواند باعث سردرگمی رأی‌دهندگان، منصرف شدن آنان از رأی دادن، مشروعیت‌زدایی از نتیجه انتخابات و زیان‌های دیگر شود. به همین دلیل، این بسیار مهم است که خبرنگاران برای مقابله با اطلاعات نادرست آماده باشند. این آمادگی مستلزم دانستن چگونگی انتشار اطلاعات نادرست و شناختن ابزارهایی است که برای مقابله با آن در اختیار داریم.
اما، اطلاعات نادرست در کجا به گردش در می‌آید؟ محتوای نادرست تنها در رسانه‌های اجتماعی انتشار نمی‌یابد. مدت‌ها پیش از ظهور این پلتفرم‌ها، شایعات و کمپین‌های منفی وجود داشتند. ولی سهولت انتشار و پخش اطلاعات نادرست در رسانه‌های اجتماعی که امروزه برای هر کسی ممکن است، این روند را تغییر داده و به‌مراتب گسترده‌تر کرده است.
مسیری که اطلاعات نادرست دنبال می‌کند، معمولاً مانند شیپور است: در حلقه‌های کوچک مثل گروه‌های تلگرام و واتس‌اپ یا شبکه‌های اجتماعی کوچک‌تر شروع می‌شود. وقتی کششِ بیشتری می‌یابد، به سوی پلتفرم‌های بازتر مثل فیس‌بوک، اینستاگرام، تیک‌تاک و یوتیوب حرکت می‌کند.
مشخص کردن فضاهایی که اطلاعات نادرست در آنها گردش می‌کند، می‌تواند برای ما زمان بخرد، تا قبل از آن که روایت‌های زیان‌بار، وارد شبکه‌های اجتماعی بزرگ شود و به صدها هزار تن از مردم برسد، آماده شویم.
بیشتر بخوانید: ردیابی اطلاعات نادرست با ابزار هوش مصنوعی
بهترین زمان برای راستی‌آزمایی اطلاعات نادرست زمانی است که این اطلاعات در حال پخش شدن در پلتفرم‌های بزرگتر است. برملا ساختنِ زودهنگامِ اطلاعات نادرست، یعنی در زمانی که این اطلاعات هنوز در حلقه‌های کوچک در حال گردش است، می‌تواند ناخواسته باعث دیده شدن بیشتر این اطلاعات نادرست شود.
حتی با رد کردنِ (زودهنگامِ) یک ادعای نادرست، می‌توانیم موضوعی خاص را در دستور کار قرار دهیم تا کسانی را که از آن بی‌اطلاعند، از وجود آن آگاه کنیم. برعکس، اگر برای اقدام، زیاد صبر کنیم هم، یک ادعای نادرست شاید [نسبت به اقدامِ زودهنگام]، بیشتر انتشار یابد.
مداخله ما باید در نقطه جذاب زندگی چرخه اطلاعات نادرست انجام شود: یعنی زمانی که بسیاری آن را دیده‌اند، اما هنوز مهار آن از دست نرفته است. در کنار دیده شدن محتوای نادرست، باید ضرری را که این اطلاعات نادرست می‌تواند وارد کند نیز در نظر گرفت. اما اگر به طور مثال، محتوا به علت دادن اطلاعات اشتباه درباره حوزه رأی، مانع رأی دادن مردم می‌شود، مهم است که حتی قبل از دیده شدن آن در سطح گسترده، به رد آن بپردازید.
این هم بسیار مهم است که راهبردهای خود را برای انتشار گزارش‌های برملاکننده، تجزیه و تحلیل کنیم. بیشتر از همه، کسانی به دیدن این گزارش‌ها نیاز دارند که در معرض اطلاعات نادرست قرار گرفته‌اند. از همین رو مهم است که گزارش‌های راستی‌آزمایی خود را در پلتفرم‌هایی که محتوای نادرست اول در آن پخش شده، منتشر کنید.
گاه ممکن است تصمیم بگیرید که گزارش راستی‌آزمایی را در رسانه‌های اجتماعی منتشر نکنید. برای مثال موقعی که اطلاعات نادرستی که در گزارش خود آن را رد می‌کنید، هنوز در سطح گسترده‌ای در رسانه‌های اجتماعی دیده نشده است. در این صورت، شاید بخواهید از پخش بیشترِ ادعای نادرست خودداری کنید. به جای آن، می‌توانید گزارش راستی‌آزمایی را در جایی منتشر کنید که اگر کسی خواست، بتواند آن را به آسانی بیابد.
بیشتر بخوانید: ردیابی اجیرانِ دیجیتالِ پشت پرده اطلاعات نادرست
بسیار مهم است که بدانیم چگونه می‌توان یک گزارش برملاکننده اطلاعات نادرست را به بهترین شیوه ارائه کرد. بهتر است که به جای طرح سؤال، تیتر(عنوان)های ایجابی انتخاب کنید. مثلاً به جای آن که بنویسید: «آیا رأی دادن بدون داشتن مدارک ممکن است؟»، بنویسید: «این ادعا که می‌توانید بدون داشتن مدارک رأی بدهید، اشتباه است.»
از آنجا که می‌دانیم بسیاری از خوانندگان، تنها تیترها را می‌خوانند و زحمت خواندن تمام مطلب را به خود نمی‌دهند، باید از فضای اختصاص یافته به تیتر نهایت استفاده را ببریم و اطلاعات کلیدی را که خوانندگان نیاز دارند به آنها برسانیم.
به‌علاوه، شفافیت درباره نحوه به دست آوردن اطلاعات هم حائز اهمیت است. این کار به خوانندگان درباره علت ردِ ادعاهای نادرست اطمینان بیشتری می‌دهد و به آنان می‌فهماند که چرا این ادعاها نادرست هستند. این نکته همچنین به خوانندگان کمک می‌کند اطلاعات نادرست مشابهی را که در آینده می‌بینند، شناسایی کنند.
در پایان، یادآور می‌شویم که قبل از راستی‌آزمایی یک ادعای نادرست، خود را به جای یک فردی که این اطلاعات نادرست را باور کرده، بگذارید. این کار، به ما امکان می‌دهد که از ادعاهای نادرست به شیوه همدلانه‌ای رازگشایی کنیم و امکان رساندن پیاممان به مخاطبان را افزایش دهیم.
این مطلب نخست به عنوان بخشی از جعبه ابزار درباره گزارش‌گری از انتخابات و چگونگی تشخیص اطلاعات نادرست و اطلاعات دروغ، منتشر شده بود که آی جی نت در همکاری با دو رسانه Chequeado و Factchequeado و با حمایت واتس‌اپ تهیه کرده بود. منابع دیگر این جعبه ابزار را اینجا بیابید.
برای به‌دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره [انتشار] اطلاعات نادرستِ مربوط به انتخابات، از این وب‌سایت بازدید کنید.
تصویر از آنسپلش، عکاس: Adem AY
این هم ویدیویی است به زبان انگلیسی، حاوی نکاتی که در این مطلب به آنها اشاره شد: