حدود یک سال پس از دریافت گزارش از سراسر افغانستان، نخستین پایگاه خبری شهروند-خبرنگار آن کشور، چهره ای تازه یافته است.
پیوندگاه از اواخر ماه مارس امسال با شکلی جدید در اینترنت حضور یافته است: افزودن رنگ بیشتر و قابلیت کاربری بیشتر همزمان با حفظ اهدافش: ارائه اخبار دست اول از شهروندان افغانستان که از راه اس ام اس SMS و 3G، شبکه های اجتماعی یا خود تارنما، گزارش های خود را برای پیوندگاه می فرستند. این تارنما به زبان های دری، پشتو، و انگلیسی منتشر می شود.
ایده این تارنما در نشست پیوند شکل گرفت.(پیوند، نخستین نشست شبکه های اجتماعی بود که در سال ۲۰۱۳ در افغانستان برگزار شد.) تارنمای پیوندگاه پیش از برگزاری انتخابات سال ۲۰۱۴ آن کشور، رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. طی ماه آوریل و همزمان با برگزاری انتخابات، این تارنما حدود ۵۸۶ گزارش دریافت کرد. تنها در روز رأی گیری، ۱۸۹ شهروند-خبرنگار برای آن گزارش تهیه کردند.
روچی کومار Ruchi Kumar، سردبیر این پایگاه خبری، به آی.جی.نت IJNet گفت:«تمام ایده پشت طراحی جدید این تارنما افزایش قابلیت دسترسی آن بود، نه تنها برای خوانندگان، بلکه برای شهروند-خبرنگارانمان، تا تریبونی ساده تر برای به اشتراک گذاشتن خبرهایشان با ما در اختیار داشته باشند. همچنین، بر خلاف تارنمای قبلی که عمدتاً بر انتخابات تمرکز داشت، طراحی جدید امکان پرداختن به مضامین گوناگون در ژانرهای مختلف را فراهم می کند.»
آیلین گوئو Eileen Guo، بینانگذر پیوندگاه و پیش از آن، بنیانگذار تارنمای Impassion Afghanistan(تهییج افغانستان) است. آی.جی.نت با کومار و گوئو، پیرامون فعالیتشان، نگاهی به شکل گرفتن ایده این تارنما، و برنامه آینده برای تمرکز فعالیتشان، گفتگویی کرده که اینجا می خوانید:
چرا افغانستان به پایگاهی چون پیوندگاه نیاز دارد؟
روچی کومار: با آن که رسانه ها در افغانستان گسترده و نسبتاً آزادند، بسیاری از گزارش ها، نظرات و عقاید شهروندان فیلتر می شود. اینها اما، برای یک دموکراسی در حال رشد، حیاتی هستند. این گزارش ها که مستقیماً از شهروندان به ما می رسند، نه تنها امکان درک عمیق واقعیتهای مردمی را فراهم می کنند، بلکه گرایش های تازه ای را که ممکن است اثر عمده تری داشته باشند، آشکار می کنند.
به علاوه، استفاده از فن آوری دیجیتال در رسانه هنوز در مراحل ابتدایی است. بنابراین با بهترین بهره بری از راحتی فن آوری، پیوندگاه امتیاز دسترسی به ولایاتی را دارد که رسانه های سنتی هنوز به آنها نرسیده اند. مثلاً طی یک حمله اخیر طالبان به ولایت فراه، شهروند-خبرنگاران پیوندگاه، پیش از اغلب رسانه ها، اطلاعات روزآمد و دقیقی را از صحنه حمله تهیه کردند. این گزارش را می توانید اینجا بخوانید.
با این وصف، گزارش های بسیاری هست که عمیقاً بر سیاست جهانی اثر می گذارند. پیوندگاه نه تنها به این گزارش ها فضای انتشار می دهد، بلکه به برجسته کردن نظرات و گرایش های کلیدی هم کمک می کند.
آیا الگوی یکی از پایگاه های مشابه خبری شهروند-خبرنگار را هنگام ایجاد پیوندگاه در نظر داشتید؟
آیلین گوئو: قطعاً تحت تأثیر الگوهای دیگر در سراسر جهان بوده ایم. ما به فعالیت Global Voices(صداهای جهانی) و CNN iReport(پایگاه گزارشگری اینترنتی سی.اِن.اِن.) و برخی الگوهای منطقه ای نگاه کردیم. احتمالاً بیشتر تحت تأثیر الگوهای منطقه ای بوده ایم، مثل CGSwaraNet در هند و Tribal News Network (شبکه خبری قبیله ای) در پاکستان که هر دو به سیستم گزارش رسانه های تعاملی بسیار اتکاء دارند.
و وقتی صد روزSadRoz.af--میکروسایت پیوندگاه-- را راه انداختیم، که صد روز اول ریاست جمهوری افغانستان را در عمل و در قیاس با وعده های انتخاباتی دنبال کرد، به تارنماهایی که در کشورهای دیگر صد روز اول ریاست جمهوری را دنبال کردند، نگاه کردیم، مثل تارنماهایی که برای بررسی فعالیت مرسی Morsi Meter، روحانی Rouhani Meter، و اوباما Obama trackers ایجاد شده بود.
موضوع عمده دیگری که می خواهید پوشش بدهید، چیست، موضوعی که مشابه پوششتان از انتخابات سال ۲۰۱۴ باشد؟ یا قصد دارید به پوشش گزارش های شهروندان ادامه دهید؟
کومار: ما می کوشیم نه تنها به مضمون، بلکه به داستان گویی پیوندگاه هم تنوع ببخشیم. تمرکز کنونی مان بر گزارشگری زنده، اخبار فوری، تحلیل، عکس های خبری، و گزارش های صوتی- تصویری است.
شهروندان کانون محتوای تارنما هستند، در نتیجه گزارش های میدانی البته اولویت دارند. اما ما راهبردهایی را هم برای گزارش نویسی تدارک می بینیم تا بتوانیم تحولات عمده عرصه های سیاسی- اجتماعی و اقتصادی افغانستان را پوشش دهیم. مثلاً انتخابات آینده مجلس اهمیت بسیاری دارد.
علاوه بر این، ما مشغول کار روی تعدادی تارنمای خبری تک موضوعی هستیم که صد روز SadRoz یکی از آنهاست. یکی دیگر از این تارنماها، بر مزاحمت های خیابانی تمرکز دارد و بهار آینده فعال خواهد شد.
آیا خبرنگاران یا ارگان های خبری در گزارش هایشان از حساب های کاربری شهروند-خبرنگاران شما استفاده کرده اند؟
گوئو: بی بی سی فارسی از چندین شهروند-خبرنگارمان برای گزارش دور دوم انتخابات (۱۴ ژوئن) استفاده کرد، و رسانه های خبری دیگر هم از شهروند-خبرنگاران ما نقل قول کرده اند. و این دقیقاً همان چیزی است که امیدواریم محقَق کنیم، ارائه دیدگاه های شهروندان و اطمینان یافتن از این که صدای شهروندان از برخی اماکن متروکترشنیده می شود.
صلاحیت شهروند-خبرنگارانی را که به پایگاه شما گزارش می دهند، چگونه بررسی می کنید؟ درستی ادعاهایشان را چگونه تأیید می کنید؟
کومار: مجموعه شهروند-خبرنگارانی که اکنون با ما کار می کنند، طی مدت انتخابات در همایش بزرگی که داشتیم--نشست شبکه های اجتماعی افغان--در پایگاه ما ثبت نام کردند. برای آنها طی سال اخیر تعدادی جلسه آموزشی «استفاده از فن آوری دیجیتال در گزارشگری» هم برگزار کردیم. با آن که اغلب گزارشگرانمان را می شناسیم، تیمی از خبرنگاران حرفه ای هم داریم که درستی گزارش های چندمنبعی را تأیید می کنند. با این حال، اگر نتوانیم آنها را تأیید کنیم، زیرعنوان «گزارش تأیید نشده» منتشرشان می کنیم.
در مورد شهروند-خبرنگارانی که می خواهند به صورت گمنام گزارش دهند، چه می کنید؟
کومار: اگر شهروند-خبرنگاری نخواهد نامش منتشر شود، نامش را نمی بریم. حتی در مواردی که حس کنیم ذکر نام شهروندی ممکن است امنیت او را به خطر اندازد، نامش را منتشر نمی کنیم.
در افغانستان، شهروند-خبرنگاران از چه ابزار یا اپلیکیشن های گزارشگری برای گردآوری خبر استفاده می کنند؟
کومار: زیرساخت اینترنت در افغانستان هنوز در مراحل ابتدایی توسعه است، اما تلفن همراه بسیار غالبتر است. گزارش های نیروی بین المللی امداد امنیتی International Security Assistance Force حاکی از آن است که تعداد مشترکان تلفن همراه در افغانستان به ۲۲ میلیون می رسد. پیوندگاه از این امکان استفاده می کند. اغلب شهروندانمان گزارش هایشان را مستقیماً از راه اس.ام.اس یا تماس تلفنی برایمان مخابره می کنند. ما این روزها در حال فعال کردن پایگاهی با تکیه بر ارتباط تلفنی هستیم که گردآوری مطلب از خبرنگارانمان را از راه اس.ام.اس و پیغام تلفنی بسیار ساده تر می کند.
شهروند-خبرنگاران از شبکه های اجتماعی--بیشتر فیس بوک--هم برای فرستادن گزارش هایشان استفاده می کنند. چندی پیش، تارنمای تهییج افغانستان سلسله کار-گروهی را در ۱۰ ولایت برگزار کرد تا شیوه استفاده از شبکه های اجتماعی در گزارشگری را به شهروند-خبرنگاران آموزش دهد.
چه درس هایی از تجربه خودتان گرفته اید که بتوانید با کسانی به اشتراک بگذارید که می خواهند پایگاه شهروند-خبرنگاری خودشان را در یک محیط رسانه ای در حال توسعه فعال کنند؟
گوئو: بر تریبون ها و رسانه هایی تمرکز کنید که بیشترین نزدیکی محتوا را با مضمون کارتان دارند. گمان نکنید که چون چیزی در غرب پرطرفدار است-- یا در محتوایی دیگر معنی می دهد-- خودبه خود در جای دیگر هم مؤثر است. این حرف کلیشه است، اما هیچ راه حل فراگیری وجود ندارد.
تصویر اصلی: شرکت کنندگان در دومین نشست شبکه های اجتماعی افغانستان، از کومار