رسانه ها و مردم سالاری نوظهور در بوتان

در بوتان، کشوری با جمعیت تقریبی 691 هزار نفر که توسط هند و چین احاطه شده، جامعه مدنی که بسرعت مدرنیزه می شود کم کم گامهایی را برای ترویج رسانه های دموکراسی خواه بر می دارد. بوتان که اخیرا از سلطنت مطلقه به دموکراسی پارلمانی تغییر حکومت داد، در ژوییه 2008 قانون اساسی جدیدی تصویب کرد که نظام احزاب سیاسی و انتخابات را برای تامین حسن دولتمداری و تقویت مدرنیته وارد عرصه سیاسی این کشور کرد.

اولین روزنامه این کشور، کونسل که در مه 2009 بصورت روزنامه درآمد، ابتدا کارش را در سال 1986 به عنوان هفته نامه آغاز کرد. نسخه آنلاین این روزنامه در سال 1997 راه اندازی شد، حتی پیش از آن که اینترنت در 1999 در بوتان عرضه شود.

این نسخه اینترنتی در خارج بوتان راه اندازی شد و شمار زیادی از مردم کشور که در خارج مشغول به تحصیل بودند و کسانی که به این کشور علاقه داشتند، به صف خوانندگانش پیوستند.

اولین روزنامه انگلیسی زبان این کشور، Bhutan Today در اکتبر 2008 راه اندازی شد و بعد از بوتان تایمز و بوتان آبزور که در سال 2006 به ترتیب به عنوان هفته نامه و دوهفته نامه راه اندازی شدند، سومین روزنامه بخش خصوصی این کشور است.

تلویویزیون هم تا سال 1999 به بوتان راه نیافته بود. تحقیق تاثیرگذاری رسانه که از سوی وزارت اطلاع رسانی بوتان در سال 2003 صورت گرفت نشان می داد که تلویزیون قویترین تاثیر را در جامعه شهری این کشور بخصوص در میان جوانان دارد. بنا به اعلام مرکز رسانه و دموکراسی بوتان، رادیو بیشترین تاثیر را در مناطق روستایی داشته و مطبوعات در میان باسوادان و سیاستگذاران بوتان اقبال دارد.

امروزه تلویزیون مترداف با زندگی شهری است و نیازهای شهرنشینان به سرگرمی را تامین می کند.

اما بوتان کوشیده است به کمک فلسفه هدایتگر "خوشبختی ناخالص ملی" مدرنیته را با فرهنگ و سنن باستانی متوازن کند. پیشرفت در این کشور بودایی بجای شاخصهای اقتصادی بر اساس خوشبختی سنجیده می شود: بوتان تنها کشور دنیاست که از این معیار استفاده می کند.

هفته گذشته شبکه بین المللی روزنامه نگاران با سیوک سیان پک دورجی، مدیر مرکز غیرانتفاعی رسانه و دموکراسی بوتان مصاحبه کرد. این مرکز که تازه دایر شده؛ می کوشد کیفیت رسانه را در این کشور ارتقا بخشد. اخیرا این مرکز یک کارگاه دو روزه با حضور نمایندگان مجالس علیا و سفلای پارلمان، سردبیران مطبوعات و نشریات الکترونیکی و نمایندگان ادارات مختلف دولتی برگزار کرد.

در ماه مه این مرکز اولین کنفرانس درباره مردم سالاری را در این جامعه تازه دموکراتیک شده برگزار کرد.

خانم پک از سال 1987 سرگرم نشر مجله و کتاب، تولید مستندهای رادیویی و تلویزیونی، آموزش خبرنگاران و مشاوره برای توسعه رسانه ها و سرویسهای اطلاع رسانی بوده است. او در سال 1999 به راه اندازی تلویزیون در بوتان کمک کرد و اولین تیم مجریان خبر تلویزیون این کشور را آموزش داد. او هنوز مدیر هیات مدیره سرویس رادیو و تلویزیون بوتان است.

آیا می توانید گذار بوتان از سلطنت به مردم سالاری را بطور خلاصه بیان کنید؟

این اقدام از سوی پادشاه آغاز شد. پادشاه چهارم بوتان شروع به تدوین پیش نویس قانون اساسی کرد و بدین ترتیب روند نهایی حرکت بسویی مردم سالاری شروع شد و در مارس 2008 به انتخابات عمومی انجامید.

نقش رسانه ها در این گذار چه بود؟

رسانه ها برای دستیابی به حسن دولتمداری که بوتان می کوشد در راستای هدف توسعه خوشبختی ناخالص ملی بدان دست یابد، حیاتی است. در حال حاضر نقش رسانه ها مهمتر از همیشه است، زیرا آنها نقش رکن چهارم دموکراسی را که پاسداری از روند مردم سالاری است، ایفا می کنند.

در دموکراسی های در حال گذار مانند بوتان که مطبوعات آزاد هرگز وجود نداشته، تغییر نگرش و اتکای مردم به رسانه چقدر چالش برانگیز است؟ چگونه اعتماد مردم به رسانه را جلب می کنید؟

بوتان کشور منحصر به فردی است. مردم عموما به رسانه ایمان داشتند و بندرت نقش آن را به زیر سوال می بردند. وقتی می گوییم رسانه آزاد در بوتان وجود نداشت باید این نکته را در چارچوب جامعه بوتان درک کنیم، جایی که مردم این جامعه بسیار کوچک در طول این سالها محدوده ها را با موفقیت به عقب می راندند. پیش از سال 2006 که رسانه ها رشد سریعی یافتند؛ مردم عموما برای کسب اطلاعات بسراغ رسانه می رفتند. حالا ما در تازه ترین گزارش درباره رسانه در بوتان دریافتیم که مردم بوتان برای سرگرمی به رسانه ها روی می آورند. تلویزیون ظرف مدت کوتاهی به رسانه اصلی مردم تبدیل شده است. به موازات آن که رسانه ها اخبار را از زوایای مختلف تعریف می کنند، مردم عادت خوبی برای طرح سوال از رسانه ها پیدا کرده اند. امروزه نیاز مردم به سواد رسانه ای است. در کشوری که رسانه یک تحول بدیع است، (اولین روزنامه در 1986 منتشر شد و اولین رادیو در اواخر 1970 و نخستین شبکه تلویزیونی در 1999) مردم نیاز دارند یاد بگیرند که چطور بخوانند، بنویسند، به رسانه گوش دهند و با آن تعامل داشته باشند و نقش رسانه در دموکراسی را ارج نهند. از آنجا که بوتان در مقطعی از تاریخش هست که جاذبه رسانه های سرگرم کننده نقش بسیار مهم و سنتی رسانه برای اطلاع رسانی و آموزش را تهدید می کند، این امر به چالش عمده ای بدل شده است. امیدواریم سواد رسانه ای مصرف کنندگان رسانه ها را در قبال رسانه ها منتقدتر کند و به رسانه ها برای ارائه محتوای مرغوب که برای مردم سالاری حیاتی است، فشار بیاورد.

آیا مرکز رسانه و دموکراسی بوتان اولین مرکز این کشور است که در این زمینه فعالیت می کند؟ آیا گروه های دیگری هم هست که به آموزش رسانه در بوتان کمک کند؟

بله اولین مرکز است. هیچ گروه دیگری وجود ندارد، هرچند اداره اطلاع رسانی و رسانه دولت دارد در آموزش رسانه ها و حرفه ای کردن خبرنگاران فعال می شود. اما مرکز ما به عنوان سازمانی بیطرف و غیر انتفاعی بخت خوبی دارد تا سواد رسانه ای و نیز تحقیق و فعالیتهای آموزشی در جامعه مدنی بوتان را انجام دهد.

خبرنگاران در بوتان از چه گروه های جمعیتی هستند؟

جمعیت خبرنگاران بوتان به صد نفر نمی رسد. خبرنگاران مرد بیشتر از زنان هستند و اکثرا جوان هستند (اکثر آنها بین 20 تا 30 سال سن دارند.)

کدام بخش جامعه بوتان به رسانه بیشتر دسترسی دارد، فضاهای شهری؟

رسانه در بوتان در شهرها تمرکز یافته است. در مناطق کوهستانی دسترسی به رسانه دشوار است. دسترسی به رادیو از همه بیشتر است، بعد تلویزیون و بعد روزنامه.

آیا رسانه های آنلاین در بوتان محبوبیت دارد؟ اگر پاسخ منفی است، آیا آینده ای برای آن در کشورتان متصور هستید؟

نه هنوز. رسانه در بوتان عمدتا رادیو اف ام و تلویزیون است. در کشوری مانند بوتان که توسط کشورهای دیگر احاطه شده و دسترسی به رسانه در آن همیشه یک چالش بوده، اهمیت رسانه ها مرتبا افزایش می یابد. وقتی دولت مشکلات دسترسی مردم را از طریق رساندن اینترنت پرسرعت به مناطق روستایی حل کند، رسانه های اینترنتی یقینا محبوبیت بیشتری خواهند یافت. همچنین وقتی که سواد رسانه ای مردم بیشتر شود و آنها بتوانند بصورت آنلاین تعامل معناداری داشته باشند، این محبوبیت حتی بیشتر هم می شود.

به نظر می رسد مرکز شما روی جوانان تاکید بیشتری دارد. آیا ممکن است هدف خود را توضیح دهید؟ آیا آموزش خبرنگاران مسن تر که شاید دیگر فوت و فن کار را یاد گرفته اند، دشوارتر است؟

ما هم با دست اندرکاران رسانه و هم مصرف کنندگان رسانه کار می کنیم. تاکید ما بر جوانان است زیرا اکثریت کاربران و مخاطبان رسانه را تشکیل می دهند. پنجاه و نه درصد جمعیت کشور زیر 25 سال سن دارد. ما همچنین معتقدیم جوانان ما باید یاد بگیرند چطور در مقابل سیل اطلاعاتی که به بوتان سرازیر می شود، قدرت تمایز داشته باشند و اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری را انتخاب کنند.

عناصر مهم رسانه در مردم سالاری نوظهور چیست؟

مهمترین نقش آن ارائه خدمات عمومی است، رسانه ها باید تمرکز خود را روی توسعه و پرورش فرهنگ دموکراسی در بوتان متمرکز کنند، آموزش در تمام سطوح.

مرکز شما چه نوع فعالیتها و رویدادهایی را برگزار می کند؟ امیدوارید به چند خبرنگار آموزش دهید؟

ما در مدارس فعالیتهای سواد رسانه برگزار می کنیم تا دانش آموزان، معلمان و والدین با این بحث آشنا شوند. ما امیدواریم هر سال تعداد زیادی خبرنگار را در زمینه اخلاق و مدیریت رسانه، رسانه های آنلاین و غیره آموزش دهیم.

معیار سنجش تاثیر گذاری مرکز شما چیست؟

ما هر فعالیت آموزشی خود را ارزیابی می کنیم و حتما نظر مردمی را که با آنها کار می کنیم و مخاطب قرار می دهیم، جویا می شویم. ما معتقدیم برخی از نتایج کار در گفتمان و بحثهای جاری درباره مسائل مهم در یک جامعه مردم سالار نوظهور مشهود است. ما اخیرا یک کارگاه آموزشی برای نمایندگان مجلس و اصحاب رسانه ترتیب دادیم تا برای اولین بار راههای تقویت شفافیت و رساندن آسانتر اطلاعات به مردم را بررسی کنیم. این سمینار سخنگاهی آزاد برای هر دو طرف بود و به درک نیاز عموم به اطلاعات کمک کرد. کنفرانس اخیرمان درباره دموکراسی های نوظهور در قرن بیست و یکم روی سلطنتهای مشروطه متمرکز بود و نتایج آن در کتابی چاپ خواهد شد و معتقدیم آن هم در داخل و هم در خارج بوتان بازتاب خواهد داشت.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مرکز رسانه و دموکراسی بوتان به این نشانی بروید.