گفتیم که اصل اول خبرو گزارش نویسی، ساده نویسی است و این مهمترین اصل برای همه پلتفرم ها صدق می کند. اما ساده نویسی در هر پلتفورم مؤلفه های خودش را دارد. در این مطلب به گزارشهای تلویزیونی یا ویدیویی می پردازیم.
موضوع گزارش باید جدید و جذاب باشد. فقدان این دو خصیصه توانایی جلب مخاطب را کاهش می دهد یا از بین می برد. اگر موضوع جدید نیست، باید لااقل از زاویه ای به آن پرداخته شود که جدید باشد.
مثلاً: موضوع حجاب اجباری موضوع جالبی است، ولی در دهه های اخیر از زاویه های مختلف توسط گروههای مختلف به آن پرداخته شده است و کمتر دیدگاهی است که دراین باره به بحث گذاشته نشده باشد. اما چند هفته پیش در یک کارزار اینترنتی و مجازی با هشتگ # حجاب اختیاری، برای نخستین بار تعدادی از بانوان با حجاب ایران از آن حمایت کردند. این بُعد جدیدی در این بحث گشود که جز یکی دو گزارشگر به آن نپرداختند.
در این گونه گزارشهای اجتماعی باید متوجه بود اهمیتِ تعادل خبری و موضوعی گزارش هم بود. گروههای سیاسی و حزبی همواره در صدد استفاده حزبی از این گونه رویدادها هستند. مثلاً همزمان با # حجاب اختیاری، هشتگ دیگری ایجاد شد با عنوان «حجاب بی حجاب». در یک گزارش متوازن و منصفانه می باید به این هشتگ هم اشاره شود، اما وزن این دو کارزار باید با توجه به تعداد کسانی که آن را در شبکه‌های اجتماعی «پسندیدند»، مورد توجه قرار گیرد.
زبان گزارش باید بدون تکلف و صریح و گویا، و برای همه مخاطبان قابل فهم باشد.
عبارت های کلیشه ای و کلی گویی در گزارش تلویزیونی جایی ندارد؛ همان طور که تکرار آنچه در فیلم دیده می شود، از ارزش گزارش می کاهد و آن را ملال آور می‌کند. گاهی اوقات ارتباط با استفاده از فضا، تصویر و صداهای متن یا حاشیه، بدون استفاده از کلام گزارشگر، بهتر برقرار می شود.
شروع گزارش باید بسیار جذاب باشد و بیننده را جلب کند و در ذهن او تأثیر بگذارد. در غیر این صورت مخاطب را از دست می دهید. گزارش خود را با تازه ترین و گیراترین بخش آن آغاز کنید و از تکرار بپرهیزید.
محتوای گزارش نباید یک جانبه باشد.
مثلاً اگر گزارشی از مشکلات رسیدن به توافق هسته ای ایران با غرب تهیه می شود، باید به جنبه های منفعتی هر دو طرف پرداخته شود. توجه داشته باشید که سرچشمۀ اعتبار گزارشگر، گزارش و شیوۀ گزارش کردن اوست. همواره به یاد داشته باشید که اعتبار یک گزارشگر یا یک رسانه ذره ذره جمع می شود ولی یک اشتباه می تواند یک‌باره لطمه زیادی به آن بزند.
اظهار نظرهای کارشناسی در گزارش باید مشخص باشد و منبع آن ذکر شود. عبارت هایی مانند «به گفته کارشناسان» یا «گفته می شود» یا «برخی از متخصصان می گویند» جایی در یک گزارش جدی و منصفانه ندارد. باید معلوم باشد آن متخصص و کارشناس کیست، در کجا و در چه چارچوبی این مطلب را گفته، و احیاناً نقطه ضعف یا قدرت آن کجاست.
عناصر تشکیل دهنده گزارش (تصویر، صدا، مصاحبه، گرافیک، روایت، باید با یکدیگر توالی و رابطه مناسب داشته باشند و هر یک در جای درست قرار گرفته باشند.
گاهی اوقات موضوع گزارش را نمی توان در تصویر گنجاند. در این موارد می توان از عناصری مانند گرافیک کمک گرفت. مثلاً اگر میزان توجه مردم به موضوع حجاب را در بازه‌های مختلف زمانی بخواهید مطرح کنید، می توانید از گرافیک کمک بگیرید و مثلاً نشان دهید که در مواقع بحرانهای اجتماعی چگونه بر محدودیتهای حجاب افزوده می شود یا بر عکس مثلاً نزدیک انتخابات، تساهل نیروهای امر به معروف در این مورد زیاد می شود.
شکل هر گزارشی ارتباط مستقیمی با محتوا و عناصر آن دارد.
در گزارشهایی که هنگام تهیه آنها خبرنگار در محل وقوع رویداد حضور دارد، راحت تر ارتباط میان گزارشگر و مخاطب برقرار می شود زیرا موضوع گزارش برای مخاطب ملموس تر می شود. اگر بتوان موضوع مورد بحث را از محلی گزارش کرد که محل وقوع آن است (یا بوده) طبعاً بیشتر در ذهن بیننده باقی خواهند ماند و تاثیر ماندگارتری دارد.
صدای گزارشگر باید یکدست و مطابق فضای گزارش باشد. همان طور که فضای یک مهمانی با فضای مراسم سوگواری فرق دارد، صدای روایت گزارشگر باید مناسب آن فضا باشد. همین طور است لباس گزارشگر. طبعاً گزارشگری که یک فستیوال هنری یا رقص های محلی را پوشش می دهد با لباس متفاوتی در محل گزارش حضور می یابد تا زمانی که یک دادگاه یا مراسم یادبود یک شخصیت اجتماعی یا سیاسی را گزارش می کند.
در گزارشهای موضوعی، بویژه گزارشهای سیاسی و اجتماعی، گزارشگر باید متوجه باشد که «طرف دعوا» نیست و صرفاً گزارشگر است. در بسیاری از رسانه ها می بینیم که گزارشگر و گاهی حتی میزبان برنامه به زبان و لحنی سخن می گوید که جهت گیری نمایان سیاسی دارد. گزارشگر باید صرفاً گزارش واقعه را آن طور که می بیند و وجود دارد، و نه آن طور که به نظر او باید وجود داشته باشد، گزارش کند.
در مجموع رعایت این اصول باعث می شود گزارشی که تهیه می کنید مخاطب شما را تحت تاثیر قرار دهد.
یک گزارش خوب همچنین باید بتواند در طول گزارش از انحراف توجه مخاطب جلوگیری کند. به همین دلیل طول یک گزارش باید متناسب با محتوای گزارش و نیز تحمل مخاطب باشد.
توجه داشته باشید که در سالهای اخیر تمرکز و توجه بینندگان گزارش و خبر، بویژه با تعدد رسانه ها و شبکه‌های اجتماعی، کاهش زیادی پیدا کرده است. در سالهای اخیر طول اغلب گزارشهای غیر تفسیری تلویزیونی به زیر دو دقیقه رسیده است و نظر کارشناسان خبری و تلویزیونی این است که بیش از این مدت نمی توان توجه یک بیننده یا خواننده را بر روی یک خبر یا گزارش حفظ کرد.
تصویر از: iribtv.ir
علی سجادی خبرنگار مقیم واشنگتن است.