طالبان در ۱۷ ماه گذشته محدودیت های سختی را بر رسانه ها وارد کرده اند، منع دسترسی به اطلاعات یکی از بزرگ ترین چالش هایی است که خبرنگاران و رسانه های افغانستان با آن رو به رو هستند.
طالبان از یک سو به خبرنگاران اجازه پوشش رویداد های امنیتی، سیاسی و حقوق بشری را نمی دهند و از سوی دیگر خود نیز به پخش اطلاعات نادرست می پردازند و تلاش می کنند آنچه را که در افغانستان می گذرد از چشم مردم جهان پنهان نگه دارند.
هنگامی که طالبان اطلاعات نادرست و گمراه کننده را به خبرنگاران می دهند، کار برای خبرنگاران دشوار تر می گردد و در برخی موارد بر سرعت پخش خبرها اثر می گذارد. اما حضور خبرنگاران و رسانه هایی که در بیرون از افغانستان فعالیت می کنند سبب شده است تا طالبان کمتر بتوانند حقایق را از نظر پنهان نگه دارند.
شامگاه روز شنبه، ۲۶ ماه قوس، فاجعه ای در شاهراه سالنگ که ولایت های شمال افغانستان را به پایتخت وصل می کند، رخ داد. یک نفتکش در «تونل سالنگ» نخست منفجر شد و پس از آن آتش گرفت، بعد تمامی وسایل نقلیه ای که نفت یا زغال سنگ حمل می کردند، و وسایل نقلیه مسافربری که در تین تونل بودند، آتش گرفتند.
با آن که دامنه این آتش سوزی چنان گسترده بود که تا پس از چاشت روز سه شنبه ۲۸ ماه قوس ادامه یافت، سخنگویان طالبان در این مدت به خبرنگاران چندین بار گفتند که آتش سوزی خاموش شده است.
خبرنگاران محدودی با استفاده از روابط شخصی با کسانی که در دروازه های شمالی و جنوبی تونل سالنگ حضور داشتند و نیز کسانی که در ولایت های پروان و بغلان مسوولیت هایی داشتند، با تماس های پی درپی شبانه روزی جزییات این آتش سوزی را می گرفتند و در رسانه های که بیرون از افغانستان فعالیت می کنند، پخش کردند.
در دومین روز آتش سوزی انفجار بزرگ دیگری نیز گزارش شد که برخاسته از انفجار یک تانکر حمل گاز مایع در تونل سالنگ بود.
گزارش های که از همین منابع به دست خبرنگاران بیرون از افغانستان می رسید این بود که آتش سوزی به شدت ادامه داشت و هیچ نیروی کمکی نتوانسته بود این آتش سوزی را مهار کند.
طالبان بر خاموش شدن آتش تاکید می کردند، آنان شمار تلفات را در نخستین روز آتش سوزی ۹ نفر آعلام کردند و در روز دوم این رویداد نیز گفتند که ۳۱ تن در این رویداد کشته شده اند و نیز ۳۴ تن دیگر زخم برداشته اند. این آخرین آماری است که طالبان از این رویداد اعلام کرده اند.
اما مسوولان محلی طالبان در پروان بر بنیاد روابط شخصی به خبرنگاری از انتقال ۶۷ جسد سوخته شده به شفاخانه پروان خبر داد و گفت ۲۷ زخمی از این رویداد به شفاخانه های این ولایت برده شده اند.
مسوولان شفاخانه بغلان نیز گفتند که ۱۷ جسد و ۱۱ زخمی از انفجار و آتش سوزی تونل سالنگ به شفاخانه این ولایت برده شده اند.
فاجعه چنان بزرگ بود که تمامی تلاش های طالبان برای پنهان ساختن این رویداد به جایی نرسید و رسانه ها و خبرنگاران توانستند با پیگیری های خستگی ناپذیر جزئیات این انفجار و آتش سوزی را به دست بیاورند. اما رسانه هایی که در افغانستان فعالیت دارند همان گزارش های تشریفاتی را پخش کردند که سخنگویان طالبان به دستشان داد.
در حالی که روزانه گزارش های بسیاری از بازداشت، شکنجه، قتل و ناپدید شدن نظامیان و غیرنظامیان حکومت پیشین و نیز شماری از غیرنظامیانی که در ولایت های شمالی افغانستان به ویژه پنجشیر و بغلان زندگی می کنند منتشر می‌شود، سخنگویان طالبان هیچ گاه حاضر نبوده اند به خبرنگاران در باره این بازداشت ها و شکنجه ها پاسخ بگویند. در ادامه چند مثال را از اطلاعات نادرستی که طالبان به مردم می دهند می خوانید:
طالبان ملک احمد احمدی، سرمعلم یک مکتب، را در ولسوالی تاله و برفک ولایت بغلان در شمال افغانستان به روز ۱۶ ماه قوس به اتهام همکاری با جبهه مقاومت بازداشت کردند. آنها دو روز پس از آن به خانواده اش خبر دادند که او بیمار بود و درگذشت و گفتند که باید برای تسلیمی جسدش به شفاخانه بروند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفت که این مرد «بیماری قلبی» داشت و هنگامی که زیر بازجویی بود، جان باخت. شاید این نخستین باری بود که ذبیح الله مجاهد درباره شخصی که از سوی طالبان بازداشت شده بود، ابراز نظر می کرد.
یک روز پس از این رویداد نزدیکان ملک احمد احمدی تصویر های جسد او را برای خبرنگاران فرستادند. این تصاویر نشان می داد این سر معلم به سختی شکنجه شده است.خانواده این مرد گفت که او زیر شکنجه جان باخته است.
در یک مورد دیگر طالبان ظریفه یعقوبی عضو جنبش اعتراضی زنان را به روز ۲۱ ماه عقرب هنگامی که در یک نشست خبری در کابل حضور داشت، بازداشت کردند. او در حدود یک ماه در بند طالبان بود.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان، پس از نزدیک به سه هفته از بازداشت وی، در یک تماس تلفنی به خبرنگاری در باره ظریفه یعقوبی گفت: « او سه روز پس از زندانی شدن از سوی طالبان آزاد شده است و در بند طالبان نیست. اما این مساله را از زبان من نقل نکنید، بنویسید که یک منبع گفته است.»
در همان لحظه با فوزیه کوفی، عضو پیشین مجلس نمایندگان و مدافع حقوق زنان که برای آزادی ظریفه یعقوبی تلاش می کرد، تماس گرفتیم. او گفت: « ذبیح الله مجاهد دروغ می گوید و همسر ظریفه یعقوبی در به در دفتر های طالبان می رود تا « ضمانت خطی » را که نوشته است، برای آنان برساند و همسرش از بند آزاد شود. سرانجام وی پس از یک ماه از بند طالبان آزاد شد.
دسترسی به اطلاعات تحت حکومت طالبان، بسیار سخت است اما ناممکن نیست.
افغانستان امروز در چنین اوضاعی به خبرنگاران بیشتر، رسانه های بیشتر و پشتیبانی نیاز دارد.
نهادهای حمایت از رسانه ها و آزادی بیان در جهان باید با افغانستان برای ایجاد رسانه های آزاد همکاری کنند. حضور و فعالیت رسانه ها سبب می شود تا آنچه در افغانستان می گذرد، از چشمها پنهان نماند.
امروز افغانستان منبع بزرگترین رویدادهای خبری و دردناک ترین خبرهای موارد فساد و نقض موازين حقوق بشر در جهان است، از همین رو خبرنگاران برای بیان حقیقتها، نباید دست از کار بردارند.
اگر رسانه ها و خبرنگاران نتوانند از وضعیت مردم افغانستان زیر اداره طالبان گزارش بدهند، جامعه جهانی هرگز نمی تواند حقیقتی را که در افغانستان وجود دارد، بداند.
تصویر: رسانه‌های افغانستان، تصویر از وبسایت دیپلماسی ایرانی
مقالات بیشتری نوشته
