اطلاعات جعلی و انواع آن در خبرنگاری امروز، بخش نخست

اطلاع رسانی نادرست یا انتشار اخبار جعلی یا غلط ، وارون هدف اصیل خبرنگاری است.  

اطلاعات غلط، غیردقیق یا ساختگی به گونه ای فزاینده در خبرنگاری امروز رخنه کرده اند. 

چند خبرنگار تحقیقی شاخص و مشهور گفته اند که ما کارآگاه مردم هستیم. ماییم که باید به واقعیات واقف باشیم و این واقعیات را منعکس کنیم، و اگر مطلبی مخالف آن بود، واقعیت آن را روشن کنیم. 

راستی آزمایی بخش معمول و در عین حال راهبردی کار خبرنگاران و روزنامه نگاران است و به عبارت دیگر، هویت حرفه ای خبرنگاران در راستی آزمایی نهفته است.

یکی از موثرترین راه ها برای پیشگیری از ورود یا رخنه اطلاعات غلط یا جعلی در گزارش، مملو کردن گزارش از إطلاعات دقیق و صحیح است. 

گزارش هایتان را مملو از اطلاعات دقیق، آمار و ارقام، و واقعیات مستند کنید. 

فایده مملو کردن گزارش از اطلاعات واقعی 

اصول و مباني عرضه و تقاضا مثل هر موضوع دیگری، در این خصوص نیز صادق است. اگر گزارشتان را سرشار از واقعیات و اخبار دقیق و اطلاعات روزآمد ارائه کنید، احتمال آن که مخاطبان برای درک و دریافت جزئیات بیشتر از موضوع مورد گزارشتان سراغ اخبار جعلی و نادرست بروند، کمتر است.

اگر بازار اخبار با گزارشهای مبنى بر واقعیت داغ باشد، طبیعی است که گزارش های جعلی مصرف کننده کمتری خواهد داشت، چون بازار خبر با گزارش های واقعی و دقیق اشباع می شود. 

دو اصطلاح رایج خبرنگاری امروزی: «دیس اینفرمیشن» و «میس اینفرمیشن»

تفاوت دیس اینفرمیشن و میس اینفرمیشن چیست؟

خبررسانی نادرست گاهی بر مبنای شایعات و گاهی بر اساس عدم انعکاس دقیق اخبار انجام می شود. 

خبررسانی نادرست ممکن است عمدی نباشد.

خبررسانی غیردقیق یا نادرست اگر به اشتباه هم انجام شود، به همان اندازه ای که عمدی انجام گیرد، زیانبار است.

اطلاع رسانی نادرست یا انتشار اخبار جعلی یا غلط نقض هدف خبرنگاری و روزنامه نگاری است که مبنای آن انتقال اطلاعات صحیح، واقعی، بی طرفانه و شفاف است. بنابراین هر نوع انتقال یا انتشار اطلاعات ساختگی یا ناصحیح، به بنیاد کار خبررسانی ضربه می زند و اعتبار آن را مخدوش می کند. این خبررسانی نادرست یا غیردقیق یا جعلی، که گاهی بر مبنای شایعات و گاهی بر اساس عدم انعکاس مناسب یا دقیق اخبار انجام می گیرد، ممکن است لزوما عمدی نباشد. 

بعضی مواقع بی توجهی یا شتابزدگی سبب آن می شود که خبری یا اخباری به شکلی ناخواسته یا نادانسته به غلط انعکاس پیدا کند.

وقتی کار انتقال یا نشر اطلاعات نادرست یا غیرقابل اتکا سهوا اتفاق می افتد و کسی قصد آن را ندارد که با این کار نظر مخاطبان را تغییر دهد یا آنها را نسبت به موضوع یا نگرشی بدبین یا خوش بین کند، بلکه از روی بی دقتی،‌ کم تجربگی یا ناآگاهی به اشتباه اطلاعاتی را انتقال یا انعکاس داده است.

این نوع اطلاعات و خبرها که سهوا به غلط در اختیار مخاطب قرار می گیرند اما ناخودآگاه سبب گمراهی یا ناآگاهی آنها هم می شوند، در اصطلاح رسانه ای و خبری امروز، میس اینفرمیشن نام گرفته اند. 

اما دیس اینفرمیشن به انتقال، انعکاس یا انتشار اخبار و اطلاعات نادرست، غیردقیق، یا جعلی اطلاق می شود که از روی تعمد و با هدف گمراه کردن یا به اشتباه انداختن، تغییرعقیده یا تغییر موضع مخاطب انجام می شود.

به بیان دیگر، خبرنگار یا هر کسی که طبعا بدون در نظر گرفتن اخلاق حرفه ای و عرف خبرنگاری خبری را منعکس می کند، انتقال یا پخش اطلاعات اشتباه یا ساختگی را به عمد انجام می دهد، و این دیس اینفرمیشن است، حتی اگر تنها در شبکه های اجتماعی باشد.

مروری دقیق بر شبکه های اجتماعی نشانگر آن است که انتقال و انتشار اطلاعات جعلی، ساختگی، نادرست یا غیردقیق، از راه شبکه های اجتماعی به شیوه ای ساده تر و با سرعت بسیار بیشتری انجام می گیرد.

از این روست که انتشار حتی یک جمله یا رویداد ساده خبری را از راه شبکه های اجتماعی به هیچ وجه نباید نادیده یا حتی سهل گرفت،‌ چون انتقال اطلاعات غلط یا نصفه و نیمه یا غیردقیق به مردم اینجا به واسطه کاربران شبکه های اجتماعی انجام می شود که بعدا می توانند این نوع خبر را به کسانی که می شناسند انتقال دهند، صرفنظر از آن که آنها هم کاربر شبکه اجتماعی باشند یا نه.

به این علت است که انتقال یا انتشار اطلاعات یا اخبار از راه شبکه های اجتماعی بیش از هر شیوه دیگر خبررسانی به انتشار شایعات دامن می زند، باورهای غلط را حاکم می کند، یا فرضیات توهم آمیز را پراکنده می کند. 

تصویر از فلیکر

Photo credit: Flickr, via Terence Faircloth
Mural entitled "Disinformation" by @kevinledo. Photo by James aka @urbanmuralhF