روز سی‌ام اردی‌بهشت، خبر سقوط و ناپدید شدن بالگرد حامل ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، و همراهانش -- از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه -- در صدر اخبار جهان هم قرار گرفت.
ابراهیم رئیسی برای افتتاح سد قیزقلعه‌سی و بهره‌برداری از سد خداآفرین در آذربایجان شرقی به این استان رفته بود. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان هم در این مراسم حضور داشت و آخرین مقام بلندپایه خارجی بود که قبل از مرگ ابراهیم رئیسی با وی دیدار کرد.
در سانحه سقوط بالگرد در پی ناآرامی وضعیت جوی و مه غلیظ، هر نُه سرنشین بالگرد کشته شدند؛ ابراهیم رئیسی (رئیس‌جمهوری)، حسین امیرعبداللهیان (وزیر امور خارجه)، آیت‌الله آل هاشم (امام جمعه تبریز)، مالک رحمتی (استاندار آذربایجان شرقی)، سید محمدمهدی موسوی (فرمانده یگان حفاظت از ریاست‌جمهوری) و یک نیروی سپاه انصار‌المهدی، به‌همراه عضو کادر پرواز به نام‌های سید طاهر مصطفوی، محسن دریانوش و بهروز قدیمی جان باختند.
خبر سقوط بالگرد حامل رئیسی که طبعاً موضوعی بسیار داغ بود با سرعت به رسانه‌های اجتماعی راه یافت و در کنار اخبار رسانه‌ها، مردم هم واکنش‌های خود را ابراز کردند.
مقامات و رسانه‌های ایران برای این توصیف سانحه، عبارت «فرود سخت» را به کار بردند و برخی از رسانه‌های دولتی، بهروز رسانی‌های خود را پیرامون این سانحه چندین بار حذف و یا تکذیب کردند و گاهی اخبار ضد و نقیض پخش کردند.
به طور مثال، خبرگزاری فارس در خبری که بعداً حذف شد، نوشت که: «کاروان رئیس‌جمهور به صورت زمینی راهی تبریز شد.»
آشفتگی در انتشار خبر به‌گونه‌ای بود که حتی خبرگزاری‌های داخل ایران، از جمله وبسایت خبری فرارو، وبسایت خبری خبربان، و خبرگزاری کار ایران (ایلنا)، به این مطلب پرداختند. ایلنا پیرامون انتشار اخبار ضد و نقیض در پی این حادثه نوشت: «تا اعلام خبر رسمی این اتفاق تلخ، شاهد بلبشویی از اخبار ضد و نقیض بودیم به طوریکه در رسانه‌های کشور طی ساعات ۱۷ تا ۱۹ اخباری مبنی بر ارسال مختصات محل فرود (سخت) از سوی محافظ رئیس‌جمهور از طریق سیستم ردیابی مخصوص (توسط خبر فوری)، مساعد و پایدار بودن حال رئیس جمهور (توسط روزنامه کیهان و رجانیوز) و تماس آیت‌الله آل هاشم با برخی افراد (توسط فارس) منتشر شد.»
مقامات دولتی هم درباره این حادثه و عملیات جستجو برای یافتن بالگرد و سرنشینان آن ادعاهای ضد و نقیضی کردند. ترکیه یک پهپاد آکینجی و یک بالگرد کوگار با قابلیت دید در شب را برای کمک به عملیات جستجو به ایران فرستاد و رسانه‌های ایرانی هم آن را گزارش دادند و ترکیه بر نقش این پهپاد در یافتن مکان سقوط بالگرد حامل رئیسی و همراهانش تأکید کرده است. اما پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر ایران، کمک خارجی برای یافتن لاشه بالگرد را «شایعه» خوانده است. این در حالی است که در کنار ترکیه، اتحادیه اروپا هم از فعال شدن خدمات نقشه‌یابی ماهواره کوپرنیک در پاسخ به درخواست تهران خبر داده بود. اما اصغر عباس‌قلی‌زاده، فرمانده سپاه پاسداران در استان آذربایجان شرقی، ادعا کرده است که پهپادهای ایرانی، لاشه بالگرد را پیدا کردند.
خبرگزاری رویترز به‌نقل از مقام‌های دولت آمریکا نوشت که دولت جمهوری اسلامی از ایالات متحده هم درخواست کمک کرده، اما این کشور، عمدتاً به دلایل لژستیک، نمی‌توانسته کمکی بکند.
در این میان، واکنش دولت ایران به اظهار نظرهای شهروندان درباره این سانحه، مثل همیشه استفاده از ابزار تهدید بود. در یکی از واکنش‌ها، دادستانی تهران به کسانی که به گفته این نهاد باعث «تشویش اذهان عمومی» شده بودند، «تذکر» داد. سایت انتخاب حتی از تشکیل پرونده قضایی برای برخی از منتشرکنندگان «مصادیق توهین‌آمیز» خبر داده است.
بیشتر بخوانید: نبود امنیت جانی و شغلی برای خبرنگاران ایرانی
در کنار شهروندان عادی، برخی از خانواده‌های زندانیان سیاسی اعدام‌شده، شهروندانی که طی اعتراضات اخیر در ایران، موسوم به «زن، زندگی، آزادی» بازداشت شده‌اند و بازماندگان و قربانیان دیگر سرکوب‌های دهه‌های گذشته، (در داخل و خارج از ایران) از کشته شدن ابراهیم رئیسی اظهار خوشحالی کردند و شادی خود را در رسانه‌های اجتماعی ابراز کردند.
برخی هم بدون اظهار شادی، فقط از کشته شدن عزیزان‌شان در جریان اعتراضات اخیر و به طور غیر مستقیم از «گرفته شدن تقاص آنها» با کشته شدن رئیسی یاد کرده بودند.
اما این اظهار نظرها با واکنش تند جمهوری اسلامی روبرو شد.
رضا ببرنژاد تنها یکی از افرادی است که پس از اظهار نظر درباره مرگ ابراهیم رئیسی، به گفته رسانه‌ها با یورش نیروهای امنیتی به خانه مادرش، بازداشت شد.
مهدی ببرنژاد، برادر رضا، در سال ۱۴۰۱ در اعتراضات قوچان کشته شد. علت بازداشت مهدی، پخش یک استوری در اینستاگرام عنوان شده است؛ این استوری، ویدیویی است از رقص رضا به‌همراه جمله‌ای درباره گرفته شدن تقاص «خون پاک و رنج‌های همه مادران و پدران دادخواه».
بیشتر بخوانید: آنچه خبرنگاران باید پیرامون اعتراضات ایران بدانند
محمد موحدی آزاد، دادستان کل ایران هم به دادستان‌های عمومی و انقلاب دستور داده است که با «اتخاذ تدابیر لازم» با افرادی که درباره این حادثه «مبادرت به مخدوش کردن امنیت روانی جامعه و تشویش اذهان عمومی» کرده‌اند، برخورد «سریع، مؤثر و بازدارنده» کنند.
بیشتر بخوانید: بررسی رسانه‌های در تبعید افغانستان و ایران در میزگرد روز جهانی آزادی مطبوعات
شاید انتشار برخی از اخبار ضد و نقیض را درباره سانحه سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهوری ایران و همراهانش بتوان به غافل‌گیر شدن رسانه‌ها به‌سبب اهمیت رویداد، تعدد منابع، تلاش رسانه‌ها برای اول شدن در انتشار جزئیات تازه، نبود اطلاعات کافی و موثق، تلاش عمدی احتمالی عده‌ای برای انتشار اطلاعات نادرست، و مواردی دیگر نسبت داد.
اما واکنش دولت و نهادهای امنیتی ایران در برابر افرادی که پیرامون این حادثه، اخبار یا اظهار نظرهای مخالف نظر دولت داشته‌اند، نشان‌گر ادامه سیاست سرکوب در این کشور است. در ایران نه تنها خبرنگاران، بلکه شهروندان عادی نیز پیوسته به علت اظهار نظرهای خود در رسانه‌های اجتماعی با واکنش تند دولت مواجهند.
در شاخص جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۳ که سازمان گزارش‌گران بدون مرز آن را منتشر کرده، ایران در جایگاه ۱۷۷ قرار دارد.
قابل یاددهانی/یادآوری است که تعداد قابل توجهی از مردم ایران، اخبار مهم این کشور را از رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران دنبال می‌کنند و تنها شمار اندکی از مردم ایران به رسانه‌های داخلی این کشور اعتماد دارند.
تصویر، تیم جستجو را پس از یافتن لاشه بالگرد ساقط شده رئیس جمهوری ایران نشان می‌دهد. تصویر از فرارو
مقالات بیشتری نوشته
