چالش‌ها و محدودیت‌های زنان خبرنگار در کشورهای منطقه

ششم شهریور ۱۳۹۹(۲۷ اوت ۲۰۲۰) ،  شاهینه شاهین، مجری و خبرنگار پاکستانی شبکه تلویزیونی «پی تی وی» و ویراستار یک مجله محلی در خانه‌اش در منطقه تربت ایالت بلوچستان هدف حمله مسلحانه قرار گرفت و جان باخت.

چندی بعد از این حادثه یکی از افسران پلیس مرتبط با پرونده خانم شاهین به رسانه ها گفت خانواده شاهین شوهرش را مظنون خوانده اند و اشاره کرد که این قضیه ممکن است یک قتل‌ناموسی باشد.

در سال ۲۰۱۹، پاکستان در شاخص برابری جنسیتی از میان ۱۶۷ کشور در شاخص زنان، صلح و امنیت، در رتبه ۱۶۴ قرار داشت. این رتبه دشواری زن بودن در پاکستان نسبت به سایر کشورهایی را که در رتبه های اول تا بیستم این رده بندی بودند، به‌روشنی نشان می دهد.

از میان آن چه که قابل تامل و مکث بیشتری است، دشواری زیست اجتماعی برای خبرنگاران و مجریان زن ‌رسانه هاست.

به باور برخی از جامعه شناسان ‌و کنشگران پاکستانی، یکی از دلایل افزایش خشونت علیه خبرنگاران و مجریان زن،علاقه مندی و جدیت زنان در حوزه کار رسانه ای و افزایش تعداد خبرنگاران زن در جامعه سنتی پاکستان در سال های اخیر است که به‌همان اندازه آزار و اذیت آنان در جامعه، در فضای مجازی نیز تکثیر شده و فزونی یافته  است.

شرمین نام مستعار یکی از زنان خبرنگار پاکستانی است که سال ۱۳۹۴ به دلیل پی گیری ماجرای «قاچاق زنان ایزدی» توسط داعش‌ به پاکستان و فروش این زنان، با تهدید به اسیدپاشی و مرگ، نه تنها از پی گیری این خبر صرف نظر کرد، که مجبور شد کارش را نیز رها کند و محل سکونتش را تغییر دهد.

تعصب مردان پاکستانی به ویژه در مناطق قبایلی که نیمه خودمختار هستند، سد راه فعالیت های زنان، به ویژه در رسانه هاست. بخش قابل توجهی از جامعه سنتی پاکستان، زن را ناموس و شرف خود قلمداد مي‌کند وعاملیت زن را در هیچ حوزه ای، برنمی تابد. این گروه اجتماعی معمولا نگاهی بدبینانه‌ای به رسانه ها دارد و دیده شدن زنان از قاب رسانه‌ها را معادل «بی عفتی زن و بی غیرتی مرد» می انگارند.

ایران

در ایران الهه محمدی و نیلوفر حامدی خبرنگاران مسوولیت پذیری که دست به قلم بردند و از مهسا امینی و درد رفته بر خانواده‌اش نوشتند، هردو بازداشت شدند. در پی بیانیه مشترک نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی درباره این ‌خبرنگاران، مدیر مسئول روزنامه شرق گفت: «انتشار عکس و خبر توسط خبرنگار و نشریه ما کار درستی بوده و رسالت خبری خود را انجام  داده ایم…»

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که اتهامات وارده به این دو خبرنگار، از نظر شكلی و ماهوی، ايرادهای حقوقی‌ گوناگونی دارد، اما هیچ کدام این حمایت‌ها نتوانست تغییری در وضعیت این دو بانوی روزنامه نگار زندانی ایجاد نماید.

این، ‌تنها اشاره کوچکی به وضعیت دشوار روزنامه نگاری در جمهوری اسلامی ایران است. به گفته کمیته حفاظت از روزنامه نگاران، در سال۲۰۲۱ یازده روزنامه‌نگار در ایران در زندان بوده یا بازداشت شده اند. هم چنین براساس بیانیه گزارشگران بدون مرز، جمهوری‌اسلامی، در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۸ دست کم ۸۶۰ روزنامه‌نگار و شهروند روزنامه‌نگار را روانه زندان کرده‌است.

عربستان سعودی

شرایط دشوار برای روزنامه نگاران به ویژه زنان ، در عربستان سعودی نیز این کشور را تبدیل به یکی از سرکوبگرترین نظام ها دربرابر آزادی خبرنگاران کرده است.

در سال ۲۰۱۸ مقامات عربستان پوشش شیرین الرفاعی، خبرنگار شبکه «الان» دوبی را نامناسب تشخیص دادند و اعلام کردند در مورد پوشش او تحقیق می کنند. این در حالی است که شیرین الرفاعی هنگام تهیه گزارش در مورد رفع ممنوعیت رانندگی برای زنان در ریاض، عبا و روسری به تن داشت. این نمونه به خوبی بیانگر وضع محدودیت های سختگیرانه بر کار بانوان خبرنگار در این کشور است.

سازمان ‌گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۲۱ عربستان را در میان بدترین‌ کشورها از دیدگاه آزادی مطبوعات عنوان کرد.

مقامات سعودی تنها به بازداشت روزنامه‌نگاران اکتفا نمی‌کنند، بلکه بسیاری از آن‌ها را شکنجه می‌کنند یا به قتل می رسانند. از برجسته‌ترین آن‌ها قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد سعودی بود که به دلیل انتقاد از اوضاع عربستان در کنسولگری کشورش در استانبول به طرز فجیعی کشته شد.

عراق

درعراق نیز فضا برای خبرنگاران و فعالیت های رسانه ای نامساعد است. در شهریور ماه سال ۱۳۹۴ پلیس عراق اعلام کرد داعش یک خبرنگار زن به نام اخلاص غانم الساعاتی را به همراه پدرش در منطقه القیاره در جنوب شهر موصل به ضرب گلوله کشته است.

آرشیو گزارش های سالانه خبرنگاران بدون مرز نشان می دهد که در عراق از ماه مارس ۲۰۰۳ تا سال ۲۰۰۷ دست کم ۱۸۷ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای کشته شده اند.

افغانستان

درسال  ۱۳۹۹ در افغانستان ملاله میوند، مجری تلویزیون در شهر جلال آباد، مرکز استان ننگرهار، به همراه راننده اش به ضرب گلوله افراد ناشناس کشته شد.

این تنها یک نمونه‌‌ای ازدشواری کار در رسانه‌ها برای زنان افغانستان است.

رسانه ها و خبرنگاران به ویژه زنان در افغانستان در حال حاضر و پس از سقوط حکومت اشرف غنی و تسلط دوباره طالبان، شرایط بی پیشینه و اسف باری را سپری می کنند . نهاد دیدبان « نی»، حامی رسانه‌های آزاد افغانستان، گفته است که از سال  ۲۰۰۱ تا ۱۵ اوت ۲۰۲۱ در افغانستان ۱۳۷ تن خبرنگار(مرد و زن) جانشان را از دست داده‌اند و از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ تا اکنون نیز ۹ تن دیگر از آنها کشته شده‌اند.

وضع محدودیت های کم سابقه بر کار رسانه ها و به طور خاص برای زنان خبرنگار و مجری، از جمله پوشاندن صورت با ماسک و کنترل صدای زنان هنگام اجرا و گزارشگری، باعث آن شده تا تعداد خبرنگاران و مجریان زن روز به روز کاهش باید.

طالبان به گونه تعمدی قوانین دشواری برکار زنانی که در رسانه های افغانستان باقی مانده اند؛ وضع می‌کنند تا زنان خودشان از شغل خود کناره گیری کنند.

بر مبنای گزارش های ارا‌ئه شده نهاد دیدبان «نی» در حال حاضر کمتر از ۱۰۰ بانو با شرایط دشوار تحت حاکمیت طالبان در رسانه های افغانستان مشغول به کار هستند . قابل پیش بینی است که با وضعیت موجود همین تعداد هم رو به کاهش خواهد گذاشت و بیم آن می رود که به زودی شاهد حضور هیچ زنی در رسانه های افغانستان نباشیم.

تصویر از ایسنا