خبرنگاری توسعه: فرایندگرا، عینی‌گرا و موضوع مدار

ویلبر شرام و اروین اتوود در تعریف خبرتوسعه می گویند که خبرهای توسعه اقتصادی و اجتماعی شامل مطالبی است که کوشش دولت، سازمان های خصوصی، گروه‌ها و افراد را برای بهبود شرایط جاری جامعه نشان دهند.

کوشش آگاهانه و برنامه ریزی مباحثی کلیدی هستند که در خبرنگاری توسعه اهمیت دارند. از نظر پژوهشگران نشر خبر هر خبری، ویژگی خبر توسعه را ندارد، اما اخباری که پیرامون ایجاد نهادی برای کاهش هزینه ها و جلوگیری از مصارف گزاف منتشر شود، می‌تواند خبرتوسعه تلقی شود، چنانکه بنا کردن ساختمانی که به دلایل و شیوه‌های گوناگون بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم اثر می‌گذارد، می‌تواند خبر توسعه باشد.

اخبار توسعه به طور کلی می‌توانند مباحثی را چون محیط زیست، مصرف انرژی و الگوی مصرف در برگیرد. افزایش جمعیت و تصمیم برای زاد و ولد نیز از مواردی هستند که می‌توانند به عنوان اخبار توسعه به شمار آیند. از این روست که خبرنگاری توسعه چند بعدی است و بر تجزیه و تحلیل فرآیندها تأکید دارد.

خبرنویسی عادی و خبرنویسی توسعه از لحاظ تهیه و ترتیب باهم تفاوتی ندارند اما اخبار توسعه بیشتر با ساختار خبر تحقیقی تنظیم می‌شود. چهار عنصر خبر در خبر توسعه نیز اهمیت دارد ولی به عناصر «چرا؟ و چگونه؟» توجه خاص می‌شود و در بین ارزشهای خبری اهمیت «فراگیری» از اهمیت «شهرت» بیشتر و اهمیت «صحت» از «سرعت» بیشتر است.

خبرنگاران برحسب نیازهای ملی و محلی برنامه های توسعه را تجزیه و تحلیل می‌کنند و مقایسه بین ادعای مسئولان و واقعیت موجود نیز باید به عنوان بخشی از کار تحقیقی آنها برای تهیه گزارش به کارآید. 

کارشناسان خبرنگاری توسعه می‌گویند اگر حداقل یکی از این معیارها در گزارشی در نظر گرفته شده باشد، می‌توان با اطمینان گفت که گزارش تهیه شده، در حوزه خبرنگاری توسعه می‌گنجد:

برخی ویژگی‌های خبرنگاری توسعه 

تاکید بر فرایندها: مهم‌ترین بخش خبر توسعه توجه به فرایند رویداد است.

دیدگاه پرسش‌گرایانه: بررسی برنامه ها، سیاستها، و طرح پرسش های انتقادی در مورد موضوع مورد نظر می‌تواند جنبه های مثبت یا منفی برنامه را آشکار سازد و گزارش عادی را به گزارش تشریحی یا تحقیقی تبدیل کند.

تأکید بر نیازهای مردم: در خبرنگاری توسعه توجه به نیازهای ملی و محلی مردم مهم است، مشارکت مردم برای برآوردن نیازهای تأمین نشده تقویت می‌شود و در مورد اهمیت برنامه ها و سیاست‌های توسعه ملی نیز بر نیازهای واقعی مردم تأکید می‌شود و به پیش بینی نیازهای آینده هم پرداخته می‌شود. 

ارائه پس منظر موضوع و برنامه: خبر توسعه به اطلاعاتی رجوع می‌کند که به گذشته‌ موضوع یا برنامه ارتباط دارد. این کار برای شناخت و آگاهی از سابقه برنامه و دریافتن میزان اهمیت موضوع کمک می‌کند.

تاثیر برنامه ها برمردم: تلاش سیاستگذاری های توسعه این است که از تغییرات مثبت در زندگی مردم رونمایی شود،‌ و خبر توسعه در جستجوی این تغییرات است تا با نشر آن علاقه به مشارکت را تداوم بخشد.

مقایسه فرایند توسعه در نقاط گوناگونی که طرح مورد نظر در آنها اجرا شده: مقایسه دستاورد یک منطقه با منطقه دیگر کشور دیگر می‌تواند محرکی برای مشارکت مردم باشد، البته با در نظر داشتن عوامل جغرافیایی که یکی از عناصری است که در خبرنگاری توسعه به آن توجه می‌شود.

نتیجه گیری طرح اجرا شده: بسیاری از اوقات به دلیل نارسایی مدیریتی، کمبود بودجه، سوءاستفاده و مشکلات فنی نتیجه برنامه‌های اجرا شده مطلوب نیست و با اهداف اولیه طرح متفاوت است، دراین صورت خبرنگاری توسعه برای تهیه و تکمیل گزارش به خبرنگاری تحقیقی نیاز دارد تا تکمیل شود.

تحلیل ادعای موفقیت برنامه: خبرنگاری توسعه به تحلیل و بررسی ادعای موفقیت طرح‌ یا طرح‌های اجرا شده می‌پردازد و ادعای مسؤولان دولتی را با کارشناسان و کسانی که طرح مورد نظر برای استفاده آنها اجرا شده، تحلیل و بررسی میکند. نقش تحقیق در این مرحله هم مهم است.  

خبرنگاری توسعه لزوما به معنای تهیه گزارش مثبت از رویدادها یا برنامه‌ها یا سیاست‌های دولت‌های بزرگ یا محلی نیست. خبرتوسعه در پی مردم و نیازهای آنهاست و فرایند گرا، موضوع مدار و عینی گراست. 

انجام خبرنگاری توسعه بیشتر اوقات طی روزهای اول پس از یک رویداد امکان پذیر نیست،‌ بلکه با گذر زمان و روشن شدن اثرات یک رویداد یا تحول خاص است که ابعاد بیشتری از آن مطرح می‌شود و آن زمان است که اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و انعکاس گسترده‌تر آن ضرورت می‌یابد.

تصویر از رضوی نيوز