نکاتی پیرامون پوشش خبری رقابت‌‌های ریاست‌‌جمهوری ایران

انتخابات ریاست‌جمهوری ایران روز جمعه، هشتم تیر/سرطان -- بیست و هشتم ژوئن/جون برگزار خواهد شد. چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری به علت درگذشت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری پیشین ایران، زودهنگام برگزار می‌شود. 

شورای نگهبان از بین ۸۰ داوطلب، صلاحیت نامزدی شش تن -- علی‌رضا زاکانی، مصطفی پورمحمدی، مسعود پزشکیان، سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف و امیرحسین قاضی‌زاده -- را برای رقابت انتخابات ریاست جمهوری تأیید کرده است. 

نامزدهای کسب مقام ریاست‌جمهوری تا یک روز قبل از روز انتخابات، یعنی تا هفتم تیر/سرطان می‌توانند به رقابت‌های انتخاباتی ادامه دهند. 

روند تبلیغات نامزدها از بیست و سوم خرداد/جوزا آغاز شده است. طی این کارزارهای انتخاباتی، به هر یک از نامزدها در تلویزیون‌های دولتی ایران فرصت داده شده که به تشریح برنامه‌های خود بپردازند. 

اما باید توجه داشت که رسانه‌های اجتماعی، کارزارهای انتخاباتی را (نه‌ تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان) به فرآیندی بیست و چهارساعته مبدل کرده است. 

دیگر مثل گذشته، رقابت‌های انتخاباتی نامزدها و تبلیغات هواداران آنها تنها به دیدار، برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، و چاپ و نصب پوستر و تابلوهای تبلیغاتی در سطح شهرها محدود نیست و به فضای مجازی، به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی، هم رخنه می‌کند. 

پوشش خبری این کارزارها، معمولاً از داغ‌ترین خبرهای آستانه انتخابات، تا روز برگزاری انتخابات است. در ایران که اعتماد مردم به رسانه‌ها کاهش یافته و در دو انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری و مجلس، حضور مردم پای صندوق‌های رأی کمرنگ بوده است،  پوشش پیکارهای این انتخابات شاید برای مردم چندان جالب نباشد، اما پی‌گیری تحولات آن برای خبرنگاران و رسانه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. بی‌میلی و سرخوردگی مردم از نتیجه انتخابات، و ناامید شدن آنها از تغییر در شرایط و چگونگی اداره کشور در جمهوری اسلامی، به اندازه‌ای است که در مناظره پایانی نامزدها (مناظره پنجم، که روز سه‌شنبه ۵ تیر برگزار شد)، قاضی‌زاده هاشمی هم به این موضوع اشاره کرد و از آن به‌عنوان «قهر مردم با صندوق‌های رأی» یاد کرد.

در این مطلب، درباره نکاتی صحبت می‌کنیم که به پوشش بهتر کارزارهای انتخاباتی کمک خواهد کرد.

پوشش برنامه‌های نامزدها

یکی از نکات مهم در پوشش خبری کارزارهای انتخاباتی، پرداختن به برنامه‌های نامزدهای انتخاباتی برای دولت احتمالی آینده آنهاست. بکوشید هر روز روی برنامه‌های مشخص یک یا دو نامزد در یک زمینه مشخص گزارش تهیه کنید. برای آن که از برچسب خوردن به عنوان حامی یا مخالف یک نامزد اجتناب کنید، بهتر است تهیه گزارش‌ها را بر اساس حروف الفبای آغاز نام کاندیداها آغاز کنید.

در صورت امکان درپی بررسی سود و زیان آن، می‌توانید با چند رسانه‌ دیگر به شکل هماهنگ عمل کنید و همه در یک روز روی یک موضوع مشخص مثل برنامه‌های اقتصادی کاندیداها کار کنید تا حجم اطلاعات و دقت در ارائه آنها به مخاطبان بیشتر شود و مردم از برنامه‌های نامزدهای گوناگون در یک بخش مشخص بهتر و بیشتر مطلع شوند. شما به عنوان خبرنگار باید تمام مناظرات و برنامه‌های رسانه‌ای کاندیداها را دنبال کنید و از آنها یادداشت‌برداری کنید. شاید نکته جالبی وجود داشته باشد که شما زودتر از دیگران متوجه آن شوید. اما تا حد ممکن سعی کنید که اگر درباره یک نامزد گزارشی داشتید، همان روز، یا به ترتیب اهمیت در روزهای بعدی، درباره نامزدهای دیگر هم گزارش‌‌هایی مشابه تهیه کنید. 

تقسیم کار بین خبرنگاران 

اگر شرایط رسانه شما اجازه می‌دهد، بهتر است برای پوشش خبری کارزارهای انتخاباتی تا روز انتخابات، کار بین خبرنگاران طوری تقسیم شود که هر کدام از موضوعات مهم، مثل برنامه‌های اقتصادی نامزدها، برنامه‌های سیاست داخلی، سیاست خارجی و موضوعات دیگری مثل کارنامه‌ عملکرد نامزدها، به یک یا دو خبرنگار مشخص سپرده شود تا هر کس بداند وظیفه او چیست و از درگیر شدن خبرنگاران با چند موضوع جلوگیری شود. 

به‌خاطر داشته باشید که خبرنگاران با این کار، تنها کارزارهای انتخاباتی فعلی را پوشش نمی‌دهند، بلکه در یک بخش مشخص تجربه بیشتری کسب می‌کنند و برای انتخابات‌های بعدی، آماده‌تر می‌شوند؛ این امر به گونه‌ای سرمایه‌گذاری روی خبرنگاران است. 

آگاهی از دیدگاه‌های مردم

انتخابات، برای مردم است. حتی اگر علاقه مردم به شرکت در‌آن کم باشد و انتخابات «هدایت شده» باشد، نباید از نقشی که دیدگاه‌های مردم در کارزارهای انتخاباتی دارند، چشم‌پوشی کرد. البته روشن است که در کشوری مثل ایران که رسانه‌ها آزاد نیستند، خبرنگاران در انتشار دیدگاه‌های مردم محدودیت دارند، اما به‌عنوان خبرنگار، تا حدی که شرایط ایجاب می‌کند، مصاحبه با مردم عادی را فراموش نکنید. جا دادن نظرات مردم در مورد نامزدها در هر گزارش، می‌تواند به اعتبار زیادتر رسانه و دیده شدن بیشتر گزارش‌های آن منجر شود.

دقت حداکثری در رعایت اصول خبرنگاری 

مطمئناً هدف این مطلب رسانه‌هایی نیست که از یک نامزد مشخص حمایت می‌کنند. برای رسانه‌هایی که حامی هیچ نامزدی نیستند و می‌خواهند تا حد ممکن مستقل و حرفه‌ای بمانند، یک اشتباه کوچک در جریان تهیه گزارش از پیکارهای انتخاباتی، می‌تواند به اعتبار رسانه‌هایی که واقعاً بی‌طرفند و از هیچ نامزدی حمایت نمی‌کنند، صدمه بزند. بیشتر از هر زمان دیگری به اصل بی‌طرفی پابند باشید و تا حد ممکن بکوشید تحت تأثیر فشارهای احتمالی قرار نگیرید.

مرور کارزارهای انتخاباتی گذشته 

اگر فرصت داشتید، به کارزارهای انتخاباتی نامزدها -- به‌خصوص آنهایی که بار اول نامزدی‌شان نیست -- نگاهی بیاندازید. این کار به شما کمک خواهد کرد که درباره مسیر کارزارهای انتخاباتی فعلی ایده‌ای به دست بیاورید. همچنین اگر علاقمند باشید، می‌توانید از تفاوت‌های بین نظرات و برنامه‌های کاندیداها در دوره‌های گذشته با دوره پیش روی انتخابات، گزارش بسازید. توجه داشته باشید که کار شما، اطلاع‌رسانی است و تغییر در دیدگاه‌های آنها طی سال‌ها، موضوع قابل بحث و جالبی برای مخاطبان است. 

استفاده از منابع آی جی نت 

از جعبه ابزار خبرنگاری از انتخابات که از سوی آی جی نت تهیه شده، استفاده کنید. این جعبه ابزار حاوی نکات و توصیه‌های خبرنگاران باتجربه برای تهیه گزارش از کارزارهای انتخاباتی و فرایند برگزاری انتخابات است. 

تصویر: پنجمین و آخرین مناظره نامزدهای ریاست‌جمهوری ایران در روز سه‌شنبه، ۵ تیر ۱۴۰۳. عکس از وبسایت نشریه دنیای اقتصاد